Δημήτρης Παγαδάκης

Με τη σειρά του ο Οδ. Ελύτης εξομολογείται «Την Άνοιξη δεν τη βρήκα τόσο στους αγρούς, ή, έστω, σ’ έναν Μποτιτσέλλι όσο σε μια μικρή Βαϊφόρο κόκκινη» Και παραδίδει τη σκυτάλη στο στίχο τη Κική Δημουλά «Της καμπάνας η Μεγάλη εξάντληση κι η απαρηγορία, ο νηστικός της ήχος όπως λιποθυμάει στα εαρινά αρμόνια των καθολικών απογευμάτων.»

Η ελληνική ποίηση τραγούδησε το μοσχοβόλο σκίρτημα της αναγεννημένης φύσης και το βαθύτερο νόημα της Άνοιξης Συγκινήθηκε από τη προδοσία, τον αγκαθωτο πόνο, την αίματινη οδύνη και κυριώς τη θυσία στο κορυφαίο δράμα της Μεγάλης Εβδομάδας. Ύμνησε την απομυθοποίηση του θανάτου και το θρίαμβο της ζωής του, σύμφωνα με τα Ευαγγέλια, εκ του τάφου εγερθέντος Χριστού.

Από τον Σολωμό, το Παλαμά, το Καζαντζάκη και το Σικελιανό ως το Βάρναλη, το Βρεττάκο το Λειβαδίτη και το Ρίτσο, άπαντες εμπνεύστηκαν από τις μοναδικές υπαρξιακές και μεταφυσικές προεκτάσεις της Ανάστασης. Στη πλειονότητα τους οι ποιητές μας δοξολόγησαν τη Λαμπρή. Άλλοτε με λυρική έξαρσή, πότε με ευλαβική ταπεινότητα και ενίοτε με λυτρωτική προσδοκία. Πάντα, όμως, με στοχαστικό μεγαλείο.

Από τη μεριά της η εγχώρια πεζογραφία ανέλαβε να περιγράψει τα Πασχαλινά ήθη και έθιμα. Ο νατουραλιστής Ανδ. Καρκαβίτσας με το «Πάσχα στα πέλαγα», γράφει για μια Ανάσταση εν πλω. Με το χαρμόσυνο χτύπημα της καμπάνας της γέφυρας και της πλώρης, το φωτισμένο καράβι, τις σαΐτες, τα κόκκινα αβγά, τα λαμπροκούλουρα, το ψάλσιμο του «Χριστός Ανέστη».

Ο ιεροψάλτης της ελληνορθοδόξης παράδοσης Αλ. Παπαδιαμάντης εξιστορεί , ή καλυτέρα, απεικονίζει στην ηθογραφία του το βάψιμο των αβγών , το ζύμωμα των κουλούρων, την ανάγνωση των δώδεκα Ευαγγελίων στην εκκλησιά, το προσκύνημα και την περιφορά του Επιταφίου, το άγιο φως της Αναστάσεως, Μέχρι και το κάψιμο του Ιούδα σκιαγραφεί ο θεοσεβούμενος Σκιαθίτης. Όλα αυτά είναι πια γνωστά, άρρηκτα συνδεδεμένα με τη γνήσια λατρευτική συνείδηση που έχει ζυμωθεί με τη λαϊκή εθιμοταξία.

Πόσο , όμως το φετινό Πάσχα συναρμολογείται με τα διηγήματα του «κοσμοκαλόγερου» της πεζογραφίας; Ειδικότερα όταν γράφει: «Εις ημάς, τους εν τω βίω, ας χαρίση ζωήν ζωής! Χριστός ανέστη! Συναθροισθώμεν πέριξ του οβελισθέντος αμνού και συνοδεύσωμεν την όπτησιν αυτού, εντέχνως στρεφομένου επί της ανθρακιάς δια του κρότου των πυροβόλων.» Επί του παρόντος σε συνθήκες καραντίνας το συγκεκριμένο τελετουργικό αναβάλλεται για ‘άλλες, καλύτερες ημέρες. Όταν θα επιτρέπονται πλέον οι ομαδικές κατανυκτικές γονυκλισίες των πιστών, τα μαζικά ανάματα λαμπάδων και αγιοκεριών, οι υπαίθριες σούβλες, οι αθρόες μετακινήσεις, τα συλλογικά ανταμώματα και τα εκτεταμένα τσουγκρίσματα αυγών και κρασοπότηρων σε γιορτινά τραπέζια. Υπομονή και κουράγιο λοιπόν.

Από μια άποψη, άλλωστε, η καρτερική δοκιμασία προμηνύει χαρμόσυνα αποτελέσματα. Ο Γρ. Ξενόπουλος υπογράφοντας με το ψευδώνυμο «Φαίδων» μια επιστολή του με τίτλο «Το Πρώτο μου Πάσχα»,, αφού αναπολεί τα παιδικά του χρόνια και ανασύρει ευχάριστες μνήμες καταλήγει: «Για να μου δώσει τόση χαρά η Ανάσταση, έπρεπε να προηγηθεί το Πάθος· […] Έτσι και στη ζωή: Τη χαρά, την αληθινή χαρά, την κατακτούμε ύστερ’ από αγώνα και αγωνία, ύστερ’ από κόπο και λύπη. Πριν από κάθε μας Πάσχα, πρέπει να περάσουμε μια Mεγάλη Εβδομάδα». Με όλο το σεβασμό στο σπουδαίο λογοτέχνη, κατά την άποψη μου η ιχνογράφηση τέτοιας πνευματικής υπερβάσης και τόσης υλικής ανθεκτικότητας συναντάται μόνο στους κινηματογραφικούς υπερήρωες των κόμικ της Marvel.

Προσωπικά , αναφορικά με το Πάσχα, προτιμώ εκείνη την νουβέλα με τίτλο «Πάσχα στο χωριό» που έγραψε το 1991 ο Αντώνης Σουρούνης. Στις 131 σελίδες του βιβλίου αφηγείται πως τρεις νεαροί φίλοι –δυο άντρες και μια γυναίκα– διασχίζουν μ' ένα παλιό Ντεσεβό, κέφι, ξεφάντωμα και τρέλα, τη μισή Ελλάδα για να κάνουν Πάσχα στο χωριό. Παρόμοιο με αυτό που βλέπανε στις ζωγραφιές των σχολικών βιβλίων όταν ήταν παιδιά. Τίποτα όμως απ' αυτά δεν υπάρχει. Ούτε οικογένειες να τρώνε ευτυχισμένες στο γρασίδι, ούτε και τσολιάδες να χοροπηδάνε στους ήχους των κλαρίνων γύρω τους. Υπάρχει όμως Ανάσταση. Άσχετα αν δε χτυπούν καμπάνες, δεν πέφτουν τουφεκιές και δε σκάνε πυροτεχνήματα στον ουρανό.

Μια Ανάσταση που δε φαίνεται, δεν ακούγεται και κανείς από τους τρεις τους δε μιλάει γι' αυτή.

Ο συγγραφέας σημειώνει στο πρόλογο «... Πάσχα στο χωριό δε σημαίνει αναγκαστικά άσπρες λαμπάδες, κόκκινα αβγά και σουβλιστό αρνί την εποχή που βγαίνουν οι παπαρούνες. Ούτε και σταυρωτά φιλιά. Παπαρούνες μπορούν ν' ανθίσουν και τον Γενάρη, φτάνει να το θες. Ο καθένας μπορεί ν' αναστηθεί, όπου θέλει κι όποτε θέλει. Θα το καταλάβει όταν ασπαστεί τον εαυτό του. Κι επειδή μόνοι μας ερχόμαστε στον κόσμο και μόνοι μας φεύγουμε, ε, πρέπει, αν θέλουμε ν' αναστηθούμε, να είμαστε κι εκεί μόνοι, ολομόναχοι…” .

Μονάχοι αλλά όχι αποξενωμένοι θα το βιώσουμε, αυτό τόσο διαφορετικό, αλλόκοτο Πάσχα , Αμήχανα αλλά όχι μελαγχολικοί, με τεντωμένα νεύρα αλλά όχι απελπισμένοι . Θα αυτοσχεδιάζουμε ώστε να μη πάει καμιά θυσία χαμένη μέσα στη κρίση της πανδημίας.

Και θα το προσπεράσουμε ψυχωμένα για να το θυμόμαστε αχνό, θαμπό , στοιχειωμένο ίσως. Προϋπόθεση είναι να μην έχουμε καμιά απώλεια. Για να το ξανά αναστήσουμε αύριο και να το νοηματοδοτήσυμε εγκαρδιωμένοι με αισθήματα αλληλεγγύης , τρυφερότητας και αγάπης. Όπως είναι καταχωρισμένα στη μνήμη και τις παραδόσεις μαςς . Με αγκαλιασμένες συντροφιές , βεγγαλικά σε λιβανισμένα να ξωκλήσια και οβελίες σε γλέντια ρωμαίικα. Γιατί, όπως έλεγε ο Δημόκριτος «βίος ανεόρταστος μακρά οδός απανδόκευτος». Με δυο λόγια χωρίς γιορτή η ζωή είναι μονότονη και κουραστική. Καλή Ανάσταση σε όλους.