Ανδριανός Γκουρμπάτσης

Ένα από τα σοβαρότερα και σημαντικότερα προβλήματα που ανέκαθεν απασχολούσε και απασχολεί στο επιχειρησιακό έργο το Πυροσβεστικό Σώμα και κυρίως μετά το έτος 1998, με την ανάληψη της δασοπυρόσβεσης (Ν. 2612/1998), στις μεγάλες κυρίως πυρκαγιές, - και γενικά στα σοβαρά συμβάντα – όπως η τραγωδία από την καταστροφική πυρκαγιά της 23 Ιουλίου 2018 στο Ν. Βουτζά και το Μάτι, είναι η έλλειψη συντονισμού και αποτελεσματικής κινητοποίησης των αναγκαίων πυροσβεστικών δυνάμεων στο πεδίο της μάχης.

Έτσι λοιπόν με βάση το άρθρο 68, παρ. 1 του Ν. 4249/2014, ιδρύεται στο Πυροσβεστικό Σώμα το Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων (ΕΣΚΕ), το οποίο έχει, σύμφωνα με την παρ. 2 του ιδίου ως άνω άρθρου, ως κύρια αποστολή και αρμοδιότητες το σύνολο των αρμοδιοτήτων:

α) του Συντονιστικού Επιχειρησιακού Κέντρου Υπηρεσιών του ΠΣ (ΣΕΚΥΠΣ), – το γνωστό <<199>>
β) του Κέντρου Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας (ΚΕΠΠ) και
γ) του Συντονιστικού Κέντρου Δασοπυρόσβεσης (ΣΚΕΔ),
τα οποία συγχωνεύονται και αποτελούν πλέον επιμέρους Μονάδες του ΕΣΚΕ.

Ειδικότερα και σχετικά με τις αρμοδιότητες, το Ενιαίο Συντονιστικό Κέντρο Επιχειρήσεων (ΕΣΚΕ), το οποίου εκ του κανονισμού του, εξασφαλίζει απρόσκοπτα τις επιχειρησιακές και συντονιστικές δραστηριότητες και έχει την επιχειρησιακή διαχείριση των υφισταμένων εναερίων μέσων, διαρθρώνεται ως εξής:

i) Συντονιστικό Επιχειρησιακό Κέντρο Υπηρεσιών Πυροσβεστικού Σώματος (199 – ΣΕΚΥΠΣ), του οποίου η αποστολή και οι βασικέ2ς αρμοδιότητες είναι, μεταξύ άλλων,
Να λαμβάνει τις τηλεφωνικές κλήσεις από το Λεκανοπέδιο Αττικής για οποιοδήποτε συμβάν, που ανάγεται στην αρμοδιότητα του ΠΣ και να κινητοποιεί τις απαιτούμενες πυροσβεστικές δυνάμεις και να συντονίζει την κινητοποίηση των πυροσβεστικών δυνάμεων.

ii) Συντονιστικό Κέντρο Δασοπυρόσβεσης (ΣΚΕΔ), του οποίου η αποστολή, μεταξύ άλλων, είναι:
Να παρακολουθεί όλες τις εν εξελίξει αγροτοδασικές πυρκαγιές, να συντονίζει και να διαχειρίζεται τα διατιθέμενα εθνικά και μισθωμένα εναέρια μέσα δασοπυρόσβεσης (Α/Φ και Ε/Π), που συντρέχουν στην κατάσβεσή τους από κοινού με τις επίγειες δυνάμεις, να διαθέτει εναέρια μέσα για τη μεταφορά πεζοπόρων τμημάτων ή πυροσβεστικών οχημάτων στον τόπο της πυρκαγιάς και ν΄ αποστέλλει αεροπορικά μέσα για το συντονισμό των από αέρος επιχειρήσεων σε δασικές πυρκαγιές.

Στο ως άνω Κέντρο λειτουργεί η Μονάδα Αεροπορικών Επιχειρήσεων, η οποία ιδίως αποτελεί το σύνδεσμο του ΕΣΚΕ, αφενός, για τη διαβίβαση εντολών που αφορούν την προσγείωση και την απογείωση των αεροσκαφών δασοπυρόσβεσης και αφετέρου, το σύνδεσμο του ΕΣΚΕ, με τη μητρική μονάδα και τα κλιμάκια των κάθε είδους εθνικών εναερίων μέσων και έρχεται σε επαφή με τα εναέρια μέσα που επιχειρούν σε πυρκαγιά, προκειμένου να λάβει αναφορά από τους χειριστές για την πορεία της πυρκαγιάς.

iii) Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας (ΚΕΠΠ), του οποίου η κύρια αποστολή, μεταξύ άλλων, είναι να συντονίζει και διαχειρίζεται σε εθνικό επίπεδο τις δράσεις για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης σε περιπτώσεις κινητοποίησης πολιτικής προστασίας με στόχο την ελαχιστοποίηση των συνεπειών τους. Πιο αναλυτικά στην αποστολή του είναι:

Να κινητοποιεί και να συντονίζει τις δράσεις όλων των φορέων, του προσωπικού και των μέσων πολιτικής προστασίας, συνεπώς και του Πυροσβεστικού Σώματος

Να παρακολουθεί τις εν εξελίξει αγροτοδασικές πυρκαγιές

Να διευθύνει και συντονίζει, δια του Διευθυντή του ΚΕΠΠ, τα συμβάντα αρμοδιότητας Πολιτικής Προστασίας, συνεπώς και των δασικών πυρκαγιών.


Το ως άνω πρόβλημα τα τελευταία έτη και κυρίως μετά το 2014 έχει λάβει επικίνδυνες διαστάσεις, που βέβαια πολλές φορές έχει άμεσες επιπτώσεις στη ζωή και την περιουσία των πολιτών, με θύματα και ανυπολόγιστες καταστροφές σε δομές, υποδομές και περιουσίες. Αυτό βέβαια διαπιστώθηκε σε πολύ έντονο βαθμό στην πρόσφατη τραγωδία εξαιτίας της καταστροφικής πυρκαγιάς της 23 Ιουλίου 2018 στο Νέο Βουτζά και το Μάτι του Δήμου Μαραθώνα της ΠΕ Ανατολικής Αττικής, που άφησε πίσω της μέχρι σήμερα 98 νεκρούς και αρκετούς σοβαρά τραυματίες, τον μεγαλύτερο αριθμό θυμάτων από πυρκαγιά στην ελληνική ιστορία. Το ως άνω πρόβλημα, μεταξύ άλλων, υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα αίτια της καταστροφής αυτής. Πιο συγκεκριμένα, με το Ν. 4249/2014, υπό το πρόσχημα και την επίφαση της (δήθεν) αναδιοργάνωσης και της αναβάθμισης κι εκσυγχρονισμού των Υπηρεσιών του Πυροσβεστικού Σώματος, το έτος 2014 συστάθηκαν και λειτουργούν σ΄ αυτό τέσσερα (4) Επιχειρησιακά Κέντρα, με βασικές αποστολές και αρμοδιότητες που τις περισσότερες φορές είναι συγκρουόμενες και συγκεχυμένες και άλλοτε παράλληλες και μάλιστα κατά τη διαχείριση της ίδιας δασικής πυρκαγιάς.

Όλα αυτά τα τέσσερα (4) Επιχειρησιακά Κέντρα μάλιστα συστεγάζονται στο ίδιο κτίριο στο Χαλάνδρι και βέβαια στον ίδιο όροφο αλλά σε διαφορετικούς χώρους (δωμάτια) του ίδιου ως άνω κτιρίου. Από μόνο του το γεγονός αυτό, δηλαδή η λειτουργία τεσσάρων (4) Επιχειρησιακών Κέντρων με κοινή αποστολή και αρμοδιότητες σε μία Δημόσια Υπηρεσία, το Πυροσβεστικό Σώμα, το οποίο είναι εκ της αποστολής του Σώμα Ασφαλείας υπαγόμενο στο Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, και έχει, μεταξύ άλλων, αρμοδιότητα την ασφάλεια και προστασία της ζωής και περιουσίας των πολιτών και του Κράτους καθώς και του φυσικού περιβάλλοντος από τους κινδύνους των πυρκαγιών, των θεομηνιών και των καταστροφών, και τη διάσωση και παροχή συνδρομής σε άτομα των οποίων απειλείται ή εκτίθεται η ζωή και η σωματική ακεραιότητα σε κίνδυνο από τις αιτίες αυτές (άρθρα 1, 2 και 3 του Ν. 3511/2006, όπως αντικαταστάθηκαν με τα άρθρα 63, 64 και 65 αντίστοιχα του Ν. 4249/2014), δημιουργεί έτσι κι αλλιώς φαινόμενα δυσλειτουργίας κατά την εκτέλεση του επιχειρησιακού έργου στο συντονιστικό επίπεδο των πυροσβεστικών δυνάμεων και βέβαια δημιουργεί έλλειμμα της ικανότητας κι αποτελεσματικότητας του δασοπυροσβεστικού μηχανισμού και γενικά του μηχανισμού πολιτικής προστασίας, όπως συνέβη πρόσφατα στην μεγαλύτερη σε θύματα από πυρκαγιά στην ελληνική ιστορία τραγωδία στη Χώρα.

Υπό το προηγούμενο νομοθετικό και θεσμικό καθεστώς (άρθρο 6, παρ. 4 του Ν. 3013/2002), δηλαδή πριν την ισχύ του Ν. 4249/2014, για την επίτευξη των σκοπών της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας είχε οργανωθεί και λειτουργούσε το Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας (ΚΕΠΠ) υπό τη ΓΓΠΠ (ΠΔ 151/2004, Οργανισμός ΚΕΠΠ). Όλα τα λοιπά επιχειρησιακά κέντρα των εμπλεκομένων δυνάμεων πολιτικής προστασίας σε μια δασική πυρκαγιά, όπως ΠΣ, ΕΛΑΣ, ΕΔ, ΛΣ, ΕΚΑΒ κλπ, σε μια καταστροφή τελούσαν υπό το ΚΕΠΠ, ενώ σήμερα, υπό το ισχύον καθεστώς (Ν. 4249/2014) η ως άνω ανεξαρτησία και αυτονομία του ΚΕΠΠ έναντι των λοιπών Επιχειρησιακών Κέντρων των δυνάμεων πολιτικής προστασίας καταργήθηκε, αφού αυτό τέθηκε απαραδέκτως θεσμικά υπό τις διαταγές του Διοικητή του ΕΣΚΕ του Πυροσβεστικού Σώματος και όχι του Γενικού Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας.

Είναι προφανές από τα ανωτέρω ότι ουσιαστικά ο ανωτέρω σχεδιασμός, η διάρθρωση του ΕΣΚΕ και η λειτουργία του υπό την υφιστάμενη μορφή και η υπαγωγή του ΚΕΠΠ σ΄ αυτό δεν έγινε για την αναδιοργάνωση και αναβάθμιση των Υπηρεσιών του ΠΣ, αλλά έγινε με απώτερο σκοπό τη σύσταση νέων θέσεων ανωτάτων αξιωματικών στο ΠΣ, όπως ενός επιπλέον Υπαρχηγού ΠΣ – σήμερα υπηρετούν στο ΠΣ δύο (2) Υπαρχηγοί και ένας (1) Αρχηγός – και 3 Υποστρατήγων, ως Συντονιστές Επιχειρήσεων. Και αυτό βέβαια στην ανωτέρω θανατηφόρο πυρκαγιά, την μεγαλύτερη φυσική καταστροφή σε αριθμό θυμάτων εξ αιτίας πυρκαγιάς στην ελληνική ιστορία της Χώρας, αποδείχθηκε στην πράξη, αφού οι πυροσβεστικές δυνάμεις στο πεδίο της μάχης τις πιο κρίσιμες για την προστασία της ζωής των 98 θυμάτων ώρες (μεταξύ 16:45 μμ έως 17:45 μμ), δεν συντονίστηκαν επιτόπου ή από αέρος με Ε/Π, ούτε από τον Αρχηγό, ούτε από κάποιον εκ των 2 Υπαρχηγών, αλλά ούτε και από Υποστράτηγο, είτε το Διοικητή της ΠΕ.ΠΥ.Δ. Αττικής, ή κάποιον Υποστράτηγο Επιχειρήσεων ή Διοικητικής Υποστήριξης, αλλά μόνον από Αρχιπύραρχο, κι αυτό αποδεικνύει την μη ορθή αξιολόγηση και εκτίμηση της απειλής από την πυρκαγιά αυτή και την υποβάθμιση της κατάστασης που διαμορφώθηκε από την εξέλιξη της καταστροφής με τις τραγικές συνέπειες.

Είναι προφανές, ότι απαιτείται άμεσα αναδιάταξη και αναμόρφωση του νομοθετικού και θεσμικού καθεστώτος των ως άνω Επιχειρησιακών Κέντρων της ΓΓΠΠ και του ΠΣ, στο
προισχύσαν καθεστώς, δηλαδή τη λειτουργία δύο μόνον Επιχειρησιακών Κέντρων, ένα στη ΓΓΠΠ, του ΚΕΠΠ και στο Πυροσβεστικό Σώμα, του ΣΕΚΥΠΣ – 199, και εντός αυτού και μόνον κατά την αντιπυρική περίοδο, ως επιμέρους Τμήματος αυτού, του ΣΚΕΔ, πριν επαναληφθεί στο μέλλον παρόμοια τραγωδία, εκτός άλλων παραγόντων και αιτιών και από την έλλειψη συντονισμού του δασοπυροσβεστικού μηχανισμού και γενικά του μηχανισμού πολιτικής προστασίας, εξ αιτίας της σύγκρουσης και σύγχυσης αρμοδιοτήτων του υπερβολικά μεγάλου αριθμού σήμερα Επιχειρησιακών Κέντρων.