Μαύρισμα: Γιατί παραμένει δημοφιλές παρά την επικινδυνότητά του;

«Ήλιος-ακτινοβολία-μελάνωμα»: το ακούμε κάθε χρόνο, όμως συνεχίζουμε να μαυρίζουμε στον ήλιο.

Η συχνότητα του μελανώματος, σύμφωνα με τους ειδικούς, αυξάνεται διεθνώς μεταξύ των λευκών πληθυσμών, ενώ είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό ότι η αύξηση αυτή είναι μεγάλη μεταξύ των νέων σε ηλικία ατόμων και ειδικά των γυναικών. 

Η UV ακτινοβολία του ήλιου και το τεχνητό μαύρισμα έχουν αναγνωριστεί ως ο αιτιολογικός παράγοντας στην ανάπτυξη του μελανώματος και άλλων μορφών καρκίνου του δέρματος.

Ποιοι είναι, όμως, οι λόγοι που, παρά τις προειδοποιήσεις των επιστημόνων, το μαύρισμα παραμένει δημοφιλές; 

Η κοινωνιολόγος και διδάκτωρ Ψυχολογίας Γεωργία Δηλάκη δίνει μια άλλη διάσταση στο θέμα αυτό που μας αφορά όλους:

«Τα άτομα μπορούν να προστατέψουν τους εαυτούς τους από την υπεριώδη ακτινοβολία, υιοθετώντας συμπεριφορές προστασίας από τον ήλιο και αποφεύγοντας την έκθεση σε συσκευές τεχνητού μαυρίσματος. Ωστόσο, οι έρευνες καταλήγουν ότι πολλοί, ειδικά οι νέοι και οι έφηβοι, δεν κάνουν αυτές τις επιλογές. Αυτό σημαίνει ότι η επίγνωση του κινδύνου από μόνη της είναι αναποτελεσματική στην αλλαγή της νοοτροπίας για το μαύρισμα. Για το λόγο αυτό, είναι κρίσιμης σημασίας οι εκστρατείες ενημέρωσης για το μελάνωμα να συμπεριλάβουν και άλλους παράγοντες που ωθούν κάποιον στην πρακτική του μαυρίσματος. Όπως έχει αναδειχτεί από πρόσφατες μελέτες, οι νέοι ενήλικες επιθυμούν να μαυρίσουν για λόγους που σχετίζονται με τη φυσική ελκυστικότητα. Με άλλα λόγια, πιστεύουν ότι το μαύρισμα τους βοηθά να ικανοποιήσουν τις προσωπικές και κοινωνικές προσδοκίες για την ομορφιά. Προκειμένου, επομένως, να σχεδιαστούν αποτελεσματικά προγράμματα πρόληψης του καρκίνου του δέρματος χρειάζεται να κατανοήσουμε τη σχέση "κίνητρα εικόνας του σώματος-μαύρισμα", ειδικά από τη στιγμή που τα θεωρούμενα οφέλη του μαυρίσματος -αν και παροδικά- επηρεάζουν τα άτομα στις τρέχουσες και μελλοντικές τους συμπεριφορές. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχει σχετική έρευνα που δημοσιεύτηκε σε πρόσφατο τεύχος του διεθνούς επιστημονικού περιοδικού Body Image.

Η έρευνα πραγματοποιήθηκε με τη χρήση ερωτηματολογίων στο τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου St Thomas της πόλης Fredericton του Καναδά και είχε στόχο τη διερεύνηση των κινήτρων που είχαν οι ερευνώμενοι για να μαυρίσουν. Περιέλαβε μαθητές λυκείου (με μέσο όρο ηλικίας τα 16,9 έτη), στην πλειοψηφία τους με τύπο επιδερμίδας "πολύ ανοιχτόχρωμο", "ανοιχτόχρωμο", "μετρίως ανοιχτόχρωμο" (και άρα πιο ευάλωτων σε εγκαύματα, έναν γνωστό παράγοντα κινδύνου για καρκίνο του δέρματος).

Τα βασικά συμπεράσματα της έρευνας είναι:

•    Οι λόγοι μαυρίσματος σχετίζονται αφενός με την εξωτερική εμφάνιση και αφετέρου με κοινωνικοπολιτιστικές επιρροές. Πιο συγκεκριμένα, οι λόγοι που αφορούν την εξωτερική εμφάνιση είναι οι εξής: τα άτομα πιστεύουν ότι το μαύρισμα βελτιώνει πρώτον γενικά την εμφάνισή τους, δεύτερον την κατάσταση της ακμής και τρίτον το σχήμα του σώματός τους, δηλαδή ότι τα κάνει να φαίνονται πιο αδύνατα.

•    Οι λόγοι που αφορούν τις κοινωνικοπολιτιστικές επιρροές έχουν να κάνουν με τα ΜΜΕ, τους φίλους, την οικογένεια και τους "σημαντικούς άλλους" (δηλαδή άτομα του άμεσου ή ευρύτερου κοινωνικού περίγυρου, των οποίων η γνώμη έχει μεγάλη ισχύ) που επηρεάζουν την απόφαση των ατόμων να μπουν στη διαδικασία να αποκτήσουν πιο σκούρο χρώμα δέρματος.

•    Τα κορίτσια πιστεύουν πιο έντονα από τ’αγόρια ότι το μαύρισμα βελτιώνει τη συνολική τους εμφάνιση και ότι οι φίλοι επηρέασαν την απόφασή τους να μαυρίσουν, ενώ για τ’αγόρια οι "σημαντικοί άλλοι" είναι αυτοί που τους άσκησαν μεγαλύτερη επιρροή.

•    Τα κορίτσια εξέφρασαν λιγότερη ανησυχία από τα αγόρια για το γεγονός ότι το μαύρισμα προκαλεί φθορά στην επιδερμίδα και πρόωρη γήρανση.

•    Τα αγόρια και τα κορίτσια μοιάζουν όσον αφορά τους λόγους μαυρίσματος, παρά το γεγονός ότι διαφέρουν σημαντικά στις πρακτικές που χρησιμοποιούν για να το αποκτήσουν: τα αγόρια είναι πιο πιθανό να μαυρίσουν στον ήλιο, ενώ τα κορίτσια να χρησιμοποιήσουν συσκευές τεχνητού μαυρίσματος".

Η κ. Δηλάκη επισημαίνει το μήνυμα της έρευνας, που είναι η αναγκαιότητα σχεδιασμού στρατηγικών, οι οποίες να λαμβάνουν υπόψη και τα βαθύτερα αίτια που ωθούν τα άτομα να μαυρίσουν και καταλήγει ότι «στη χώρα μας, με την έντονη ηλιοφάνεια τους περισσότερους μήνες του χρόνου, και να θέλουμε να «κρυφτούμε» από τον ήλιο δεν μπορούμε! Μπορούμε να περιοριστούμε, όμως, στο να κρατήσουμε τις ευεργετικές ιδιότητες του ήλιου και να αναζητήσουμε και άλλους τρόπους αυτό-παρουσίασης για το καλοκαίρι, χωρίς να στηριζόμαστε αποκλειστικά στο μαύρισμα για τη σωματική ελκυστικότητά μας. Ας αντισταθούμε, λοιπόν, λίγο στο…"βαθύ" μαύρισμα και ας αναρωτηθούμε μέχρι πού αξίζει να ρισκάρουμε για να κερδίσουμε κάτι, το οποίο, εξάλλου, είναι παροδικό.

Σκεφτείτε ότι όλοι μπορείτε να αρέσετε και λιγότερο…μαυρισμένοι!».