Ο Κούρος και η... δαντέλα

Το έργο “Afterlife” του Διονύση Χριστοφιλογιάννη στην έκθεση “Outopias” στο Μουσείο Μπενάκη γίνεται αφορμή για μια συνάντηση στο σπίτι του στο κέντρο της Αθήνας. Ο Διονύσης Χριστοφιλογιάννης είναι εικαστικός και καθηγητής στο τμήμα Visual Arts του American College of Greece - DEREE. Έχει συμμετάσχει σε σημαντικές εκθέσεις -ατομικές και ομαδικές- στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ο Διονύσης μάς μιλά για τη δουλειά του και τη συμμετοχή του στην έκθεση στο Μπενάκη, που ολοκληρώνεται σε λίγες ημέρες.

Παράλληλα με τη ζωγραφική, έχεις παρουσιάσει πολλές εγκαταστάσεις με δαντέλα. Πριν φτάσουμε στο τελευταίο σου πρότζεκτ με τον Κούρο της Βολομάνδρας, που παρουσιάζεται στο Μουσείο Μπενάκη, πες μας δυο λόγια για τη δουλειά σου με αυτό το υλικό.
Πρέπει να το παραδεχτώ, τελικά, δημοσίως! Η δαντέλα είναι το φετίχ μου. Έχοντας μεγαλώσει στη Μεσσηνία έχω πολλές μνήμες από τα εργόχειρα της μητέρας μου. Πάντοτε είχα στο μυαλό μου την ιδέα να εντάξω τις γεωμετρικές φόρμες και την καθαρότητα του λευκού εργόχειρου στα έργα μου. Η πρώτη ευκαιρία μού δόθηκε πριν από μια δεκαετία με το πρότζεκτ του Helidon Gjergji Mobilnale στην Πράγα, όπου έντυσα ένα Smart με τις δαντέλες-προίκα της μητέρας μου. Όπως ο Σάμιουελ Τζόνσον είπε κάποτε ότι «η φύση έχει δώσει στις γυναίκες τόση δύναμη, αλλά ο νόμος τούς έχει δώσει τόσα λίγα», το έργο αυτό μιλάει για ένα είδος εξουσίας πάνω στους άνδρες, με το κέντημα ως θηλυκό στοιχείο πάνω στο αυτοκίνητο, ένα καθαρά αντρικό σύμβολο.

Στη συνέχεια, επαναχρησιμοποίησα κομμάτια παλιών ξύλινων επίπλων, τα οποία βρήκα στους δρόμους της Αθήνας και τα κάλυψα με λευκό κεντητό βελονάκι και λευκό γύψο, επαναπροσδιορίζοντας τη δομή, τη λειτουργία, αλλά και την αισθητική τους. Πρόκειται για κατασκευές στις οποίες κυριαρχούν το αρχιτεκτονικό στοιχείο και οι γεωμετρικές φόρμες,
και όπου η λιτότητα, η καθαρότητα και η αφαίρεση συνομιλούν με τον έντονο διακοσμητισμό και λυρισμό. Παρά το γεγονός ότι η αρχική μου ενασχόληση και η μεγάλη μου αγάπη είναι η ζωγραφική, έχω πειραματιστεί με τις συνθήκες της αφαιρετικότητας του χώρου σε συνδυασμό με τον χρόνο και τη μεταβατικότητα των αντικειμένων.

Η δουλειά μου ερευνά τα σύνορα της εικαστικής γλώσσας και μέσα από την αφαίρεση αναζητά την ελευθερία και τα όρια του φυσικού χώρου χρησιμοποιώντας καθημερινά, χρηστικά αντικείμενα. Στη σειρά των εφήμερων γλυπτών φαίνεται καθαρά η αναφορά μου στην κατάλευκη αρχιτεκτονική του Λε Κορμπυζιέ, στα «τοτεμικά» γλυπτά από ξύλο και μπρούντζο της Λουίζ Μπουρζουά τη δεκαετία του '40, αλλά και σε Έλληνες καλλιτέχνες, όπως η Χρύσσα με τα γύψινα «Κυκλαδίτικα Βιβλία».



Θα ήθελα να μου μιλήσεις για την ανάγκη που σε ώθησε να μεταβείς από τα άψυχα αντικείμενα που έντυνες με δαντέλα στο ζωντανό ανθρώπινο σώμα.
Πρόκειται για μια μορφή εναντίωσης στη λήθη και την ανάγκη της σύγχρονης τέχνης να επαναπροσδιοριστεί από τους μύθους και τα αρχέτυπα της τέχνης. Η δαντέλα, ως σύμβολο θηλυκότητας, υποτάσσει το αντρικό σώμα και λειτουργεί ως γλυπτό κέλυφος με συγκεκριμένες αναλογίες και αισθητική. Συνεργάστηκα με τον χορογράφο και φίλο Γιάννη Αντωνίου, ο οποίος μέσα από απλές γυμναστικές ασκήσεις και μηχανικές στυλιζαρισμένες κινήσεις, προσέδωσε κίνηση στο κέλυφος (δαντέλα), κάνοντας «αόρατο» το ίδιο του το σώμα. Χρησιμοποιήσαμε ειδικό φωτισμό για να δημιουργήσουμε μια σχεδόν μεταφυσική ατμόσφαιρα, όπου το σώμα του «εξαφανίζεται» και ο ίδιος ο χορευτής μετατρέπεται σε μια μηχανική κούκλα μέσα από τον περιορισμό και την ακρίβεια της κίνησής του. Πρόκειται, ουσιαστικά, για ένα “live sculpture video” που αντλεί στοιχεία από το πειραματικό έργο σύγχρονων καλλιτεχνών του 20ού αιώνα, όπως το “Triadic Ballet” του Όσκαρ Σλέμερ.

Ποιο ήταν λοιπόν το επόμενο βήμα;
Το επόμενο βήμα ήταν ξεκάθαρο για μένα. Ουσιαστικά, μέσω του απόλυτου γλυπτού ενός Κούρου και πόσο μάλλον του Κούρου της Βολομάνδρας, μου δόθηκε η ευκαιρία να ερμηνεύσω και να επαναπροσδιορίσω τον εαυτό μου στο «σήμα» του τώρα και, έτσι, να οδηγηθώ σε μια επιθανάτια τελετουργία μέσω αρχέγονων καθαρμών δια πυρός και θαλάσσης. Μετά από μια συνεχή αναζήτηση υποστήριξης από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιά, καταφέραμε τελικά να χρησιμοποιήσουμε το πρότυπο εκμαγείο του Κούρου στο εγκαταλελειμμένο Καποδιστριακό Εϋνάρδειο κτίριο στην Αίγινα, με την αμέριστη βοήθεια του αρχιτέκτονα Ιωάννη Δέδε και της αρχαιολόγου Βιολέτας Ζεύκη.



Ουσιαστικά, ο Κούρος μετουσιώνεται και μεταγράφεται ταυτόχρονα ως το σημαίνον και το σημαινόμενο. Η δαντέλα, ως σάβανο επάνω στον Κούρο, εγγράφει το σώμα στον αρνητικό του χαρακτήρα στο μαυρόασπρο της φθοράς του, στη στιγμή του θανάτου του, που γίνεται και η στιγμή της μοναδικής του αθανασίας. Κομμάτια της αφαιρούνται από την καύση, ενώ άλλα διατηρούνται σαν βελούδινο μαύρο δέρμα στο σώμα του Κούρου. Τα γεωμετρικά μοτίβα που απέμειναν διηγούνται τον δικό τους μύθο. Διαφορετικό για τον καθένα από μας. Η διαδικασία κατασκευής του Κούρου ήταν ό,τι πιο συγκινητικό έχω δημιουργήσει ποτέ. Και όχι μόνο για μένα, αλλά για όλους τους συνεργάτες μου, καθώς χρειάστηκε να μεταβούμε αρκετές φορές στην Αίγινα μέχρι να καταφέρουμε να αναγεννήσουμε το σώμα του.



Η εμπειρία αυτού του μετασχηματισμού κατά τη δημιουγία του έργου με την ονομασία “Afterlife” με έκανε να επαναπροσδιορίσω την απλότητα και την καθαρότητα της μορφής. Τα «εσώγλυφα ίχνη» είναι για μένα η μυρωδιά της δύναμης του έργου αυτού και όχι η εκπληκτική ομορφιά του Κούρου που δημιουργήθηκε τον 7ο αιώνα πΧ. και σήμερα εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (αρ. 1906, αίθ. 11). Η αφαίρεση των σχημάτων και των καθαρών μορφών αφήνει το σώμα φθαρμένο, καμμένο, ταλαιπωρημένο, σαν έργο τέχνης αληθινό, παιδί της εποχής του. Η «αναγέννηση» αυτή του γλυπτού και η καύση του «εκφράζει το τώρα και δεν μπορεί να επαναληφθεί πια», όπως εύστοχα έχει αναλύσει ο Βασίλι Καντίνσκι στο βιβλίο του »Για το πνευματικό στην τέχνη».

Info
“[OUT] TOPIAS”
Μουσείο Μπενάκη
Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου
Μέχρι 11 Νοεμβρίου