Μαθήματα… επανάστασης

Στο ευρύ κοινό έγινε γνωστός από δύο επιτυχημένες τηλεοπτικές σειρές, τα «Άγρια παιδιά» και το «Κάτω Παρτάλι». Κατά τη γνώμη μου ωστόσο, η μέχρι τώρα θεατρική του πορεία έχει σαφώς περισσότερο ενδιαφέρον από την τηλεοπτική. Ο Σταύρος Σβήγκος τελείωσε τη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και μέχρι σήμερα έχει δοκιμαστεί σε πολύ διαφορετικά είδη θεάτρου. Από αρχαία τραγωδία μέχρι παιδικό θέατρο. Αλλά και σε πιο πειραματικές δουλειές, όπως ο «Παρθενώνας» από την Ορχήστρα των Μικρών Πραγμάτων.

Αυτή την περίοδο πρωταγωνιστεί στο “Escuella” του Γκιγιέρμο Καλντερόν στο Θέατρο Θησείον, σε σκηνοθεσία Λευτέρη Γιοβανίδη. Έργο βαθιά πολιτικό, που μας μεταφέρει στη Χιλή του 1987. Η δικτατορία του Πινοσέτ –μία από τις πιο στυγνές δικτατορίες του 20ου αιώνα με χιλιάδες δολοφονίες, μαζικές εκτοπίσεις και φυλακίσεις– μετράει ήδη 14 χρόνια. Μία ομάδα ακροαριστερών φοιτητών–ακτιβιστών συναντιέται σε ένα σκοτεινό σαλόνι για να μυηθεί στις μεθόδους του ένοπλου επαναστατικού αγώνα με στόχο την ανατροπή της δικτατορίας.



«Το έργο μιλάει για το πώς ένα κράτος μπορεί να γίνει ο φονιάς του λαού του, πώς μια δικτατορία χρησιμοποιεί την προπαγάνδα και την παραπληροφόρηση προς όφελος της και κατά του λαού και πώς ο καταπιεσμένος πολίτης φτάνει στα άκρα χρησιμοποιώντας την ίδια βία που του άσκησε το καθεστώς της χώρας του. Το κάνει όμως με άχαρο τρόπο, που μπορεί και να του γυρίσει εναντίον του χάνοντας ακόμη και τη ζωή του. Με λίγα λόγια το “Escuella” μιλάει για την πίεση που σου ασκεί η εκάστοτε εξουσία και πού μπορεί να σε οδηγήσει αυτό», μου λέει ο Σταύρος.

Ο ίδιος υποδύεται δύο χαρακτήρες. Τον φοιτητή και τον καθοδηγητή της οργάνωσης. «Ο φοιτητής μέσα στο πανικό των μαθημάτων που δέχεται προσπαθεί να αφομοιώσει όσο πιο γρήγορα μπορεί αυτά που ακούει, γιατί θα τα ακούσει μια φορά και μετά θα πρέπει να περάσει στην πράξη. Στην πράξη της συνωμοσίας και του αντάρτικου πόλεως. Αυτό τον μουδιάζει, αλλά παράλληλα τον φέρνει αντιμέτωπο και με τη μεγάλη του απόφαση να μπει μέσα σε μια οργάνωση, ώστε να παλέψει για τη ζωή του και για την αξιοπρέπεια αυτής», παρατηρεί ο Σταύρος και συνεχίζει: «Από την άλλη, ο καθοδηγητής είναι ένας άντρας, όπου έχει σκοτώσει και έχει πάει να σκοτωθεί πολλές φορές και αυτό προσπαθεί μέσα σε λίγα λεπτά να εξηγήσει στους μαθητές του. Το πρώτο πράγμα, να φυλάγεσαι, και το δεύτερο, να είσαι διαθέσιμος αν χρειαστεί να σκοτώσεις. Ο καθοδηγητής ζει την πραγματικότητα μιας επανάστασης, ενώ ο φοιτητής προς το παρόν είναι ακόμη στη θεωρία αυτής».

Ο ίδιος παραδέχεται ότι ταυτίζεται με τους συγκεκριμένους ήρωες μόνο όσον αφορά κάποια ιδανικά που έχουν. «Έχουν ένα θάρρος που δεν έχω εγώ. Δρουν και διεκδικούν τις ζωές του με κίνδυνο να τις χάσουν. Εγώ πάλι για πράγματα που με πνίγουν ή που με καταπιέζουν δεν κάνω κάτι δραστικό ή αργώ να δράσω». «Τι σημαίνει για σένα επανάσταση;», τον ρωτάω. «Η επανάσταση προϋποθέτει μια σκέψη χωρίς ερωτήσεις, όπως "και αύριο;" ή "και μετά;", γιατί η καθημερινότητα και η πραγματικότητα σου, αλλά και όλων γύρω σου, έχουν φτάσει στο ναδίρ και δεν φοβάσαι το αύριο, γιατί θα είναι σίγουρα καλύτερο από το σήμερα», μου απαντά και σπεύδει να συμπληρώσει: «Καθημερινά, όμως, κάνουμε όλοι από μικρές ή πιο μεγάλες επαναστάσεις με τους ίδιους μας τους εαυτούς. Επανάσταση για εμένα σημαίνει ένα όχι που θα πεις σε ό,τι σε καταπιέζει αλλά και το κάθε βήμα που θα κάνεις για την κατάκτηση της ελευθερίας σου».



Αναρωτιέμαι αν υπάρχουν αντιστοιχίες του έργου με την Ελλάδα του σήμερα. «Στην Ελλάδα ποτέ δεν είχαμε αυτόνομη εξουσία. Από το 1827 μέχρι και σήμερα πάντα ήμασταν ξενοκρατούμενοι. Ποτέ η χώρα μας δεν ήταν αυτόνομη. Κάθε φορά μια ευρωπαϊκή εξουσία έβρισκε τους κατάλληλους Έλληνες για να τους βαφτίσει κυβέρνηση-κράτος, ώστε αυτοί να επιβάλλουν στον ελληνικό λαό ό,τι τους ζητείται από τα κεφάλια της Ευρώπης. Αυτή είναι η κατάσταση και σήμερα. Μια ευρωπαϊκή εξουσία καταπιέζει τους λαούς της. Αργά ή γρήγορα όμως θα σκάσουν οι λαοί της από την καταπίεση που δέχονται», σχολιάζει ο Σταύρος.

Ο Γκιγιέρμο Καλντερόν είναι ηγετική μορφή του νέου πολιτικού θεάτρου της Λατινικής Αμερικής. Τι σημαίνει όμως «πολιτικό θέατρο» για τον ίδιο; «Το θέατρο από τα αρχαία χρόνια λειτουργούσε θεραπευτικά για τις ψυχές των θεατών, αλλά και για την ίδια τη σκέψη. Το Αρχαίο Δράμα είναι για μένα ξεκάθαρα πολιτικό. Συνήθως, αυτά τα έργα μιλάνε για την αρρώστια που μπορεί να σε κολλήσει η εξουσία και η δύναμη που θα σου δοθεί. Οπότε το θέατρο από πάντα ήταν πολιτική και ψυχοθεραπεία», μου επισημαίνει.

«Πολιτικό θέατρο για εμένα είναι μια παράσταση που μπορεί να καθρεφτίζει την καθημερινότητα μας ή μια παράσταση που μοιράζεται μια ιδέα που έχει κάποιος για μια καλύτερη κοινωνία. Πολιτικό θέατρο είναι να δει κάποιος μια παράσταση και να δημιουργηθούν διάφορα ερωτήματα μέσα του για την ίδια του τη ζωή. Το πολιτικό θέατρο μπορεί να ενεργοποιήσει τους πολίτες για τη μάχη μιας ιδανικής ζωής». Ο Σταύρος ανήκει σ’ εκείνη την κατηγορία νέων ηθοποιών, που εκτός από το ταλέντο τους έχουν για όπλο τους και την πολιτική τους συνείδηση. Δύο πράγματα, που κατά τη γνώμη μου, αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για να κάνεις τέχνη.