Ταξί και όχι Αλτσχάιμερ - Γιατί οι επαγγελματίες οδηγοί κινδυνεύουν λιγότερο από τη νόσο;

Είναι παντού στον δρόμο, ξέρουν να μας πάνε από το ένα μέρος στο άλλο χωρίς ηλεκτρονικό πλοηγό και, ειδικά αν πετύχουμε εκείνους που έχουν περάσει ολόκληρη τη ζωή τους πίσω από το τιμόνι, η διαδρομή μοιάζει σχεδόν στιγμιαία. Ξέρουν δεκάδες μικρά στενά που σε βγάζουν στον προορισμό σου αποφεύγοντας την αέναη κίνηση της Αθήνας, δρόμους που δεν ξέραμε καν ότι υπάρχουν και μια αξιοθαύμαστη αίσθηση προσανατολισμού. Είναι χάρισμα, συνήθεια ή εκπαίδευση; Όπως και να το ονομάσουμε, το σίγουρο είναι ότι αυτή η ικανότητα των οδηγών ταξί, αλλά και ασθενοφόρων, ΕΚΑΒ και άλλων επαγγελματικών οχημάτων που κυκλοφορούν κάθε μέρα για χρόνια στους πολύβουους δρόμους της πόλης, δεν βοηθάει μόνο εμάς, αλλά και τους ίδιους.

Σύμφωνα με μελέτη λοιπόν, που πραγματοποίησαν τέσσερις ερευνητές του Χάρβαρντ και η οποία δημοσιεύθηκε στο BMJ (παλαιότερα γνωστό ως British Medical Journal) και διερεύνησε τα ποσοστά θανάτων που σχετίζονται με τη νόσο Αλτσχάιμερ σε σχεδόν εννέα εκατομμύρια άτομα σε 443 διαφορετικά επαγγέλματα μεταξύ 2020 και 2022, διαπιστώθηκε ότι οι οδηγοί ταξί έχουν πολύ λιγότερες πιθανότητες να πάθουν τη νευροεκφυλιστική νόσο.

Η μελέτη των οδηγών ταξί του Λονδίνου

Ένα από τα πιο πειστικά στοιχεία που υποστηρίζουν τη σχέση μεταξύ του επαγγέλματος και της υγείας του εγκεφάλου προέρχεται από τη διάσημη μελέτη των οδηγών ταξί του Λονδίνου, που διεξήχθη από ερευνητές του University College London (UCL). Σε αυτή την πρωτοποριακή έρευνα, οι επιστήμονες σάρωσαν τους εγκεφάλους των οδηγών ταξί του Λονδίνου που είχαν ολοκληρώσει το «The Knowledge», ένα αυστηρό τεστ που απαιτεί την απομνημόνευση περίπου 25.000 δρόμων και χιλιάδων ορόσημων σε όλο το Λονδίνο.

Τα ευρήματά τους ήταν αξιοσημείωτα: οι οδηγοί ταξί είχαν σημαντικά μεγαλύτερο οπίσθιο ιππόκαμπο από τα άτομα της ομάδας ελέγχου. Ο ιππόκαμπος είναι το τμήμα του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για τη χωρική πλοήγηση και τη δημιουργία μνήμης. Όσο περισσότερο χρόνο είχε περάσει ένας οδηγός στην εργασία του, τόσο μεγαλύτερη φαινόταν αυτή η περιοχή του εγκεφάλου. Οι επικεφαλής της έρευνας, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η έντονη πνευματική άσκηση που απαιτείται για την πλοήγηση, προκάλεσε φυσικές αλλαγές στον εγκέφαλο, ένα φαινόμενο γνωστό ως νευροπλαστικότητα. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ένας καλά ανεπτυγμένος ιππόκαμπος είναι ένας γνωστός προστατευτικός παράγοντας κατά της νόσου του Αλτσχάιμερ, όπου μία από τις πρώτες περιοχές που υποβαθμίζεται είναι ακριβώς αυτή η δομή.

Πώς η πλοήγηση αναπτύσσει τον εγκέφαλο

Η πράξη της εύρεσης διαδρομής — η νοητική χάραξη διαδρομών, η ανάκληση των κυκλοφοριακών προτύπων, η προσαρμογή σε παρακάμψεις — εμπλέκει διάφορες βασικές περιοχές του εγκεφάλου. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους οδηγούς που εργάζονται χωρίς να βασίζονται συνεχώς στο GPS, αναγκάζοντάς τους να βασίζονται στη μνήμη τους σε πραγματικό χρόνο.

Σύμφωνα με τη νευροεπιστήμονα Δρ. Lisa Feldman Barrett, «Ο εγκέφαλος είναι σαν ένας μυς: όσο περισσότερο τον χρησιμοποιείς, τόσο πιο δυνατός γίνεται. Οι πολύπλοκες εργασίες, ειδικά αυτές που αφορούν τη χωρική μνήμη και τη λήψη αποφάσεων, είναι ιδιαίτερα διεγερτικές και μπορεί να καθυστερήσουν τα αποτελέσματα της νευροεκφύλισης». Οι οδηγοί ασθενοφόρων αντιμετωπίζουν για παράδειγμα, παρόμοιες γνωστικές απαιτήσεις, συχνά υπό ακραία πίεση. Η πλοήγηση σε χαοτικά αστικά περιβάλλοντα με υψηλή ταχύτητα, η ανταπόκριση σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και η λήψη αποφάσεων σε κλάσματα του δευτερολέπτου, ενεργοποιούν ευρείες περιοχές του εγκεφάλου. Αυτή η συνεχής γνωστική επιβάρυνση, σε συνδυασμό με την κοινωνική αλληλεπίδραση και τη ρύθμιση των συναισθημάτων, μπορεί να προάγει την υγεία του εγκεφάλου.

Πέρα από το τιμόνι

Αν και η εργασία παίζει καθοριστικό ρόλο, δεν είναι ο μόνος παράγοντας στην πρόληψη της νόσου Αλτσχάιμερ. Οι οδηγοί ταξί και ασθενοφόρων διατηρούν συχνά υψηλά επίπεδα κοινωνικής αλληλεπίδρασης, επαγρύπνησης και περιβαλλοντικής συνείδησης, τα οποία συνδέονται με βελτιωμένα γνωστικά αποτελέσματα. Αντίθετα, η απομόνωση, η μονοτονία και οι παθητικές δραστηριότητες έχουν συνδεθεί με ταχύτερη γνωστική παρακμή. Η δυναμική φύση της οδήγησης, ειδικά σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης ή σε αστικές υπηρεσίες, ενθαρρύνει τη συνεχή προσαρμογή, ένα βασικό χαρακτηριστικό ενός υγιούς εγκεφάλου.

Φυσικά, δεν είναι όλες οι πτυχές του επαγγέλματος προστατευτικές. Οι μακρές βάρδιες, το άγχος, ο κακός ύπνος και η έκθεση στην αστική ρύπανση είναι γνωστοί κίνδυνοι για την υγεία. Ωστόσο, η νοητική διέγερση που ενσωματώνεται στην καθημερινή τους ρουτίνα μπορεί να αντισταθμίσει ορισμένα από αυτά τα αρνητικά στοιχεία όσον αφορά την υγεία του εγκεφάλου.

Μήπως να γίνω ταξιτζής;

Δεν μπορούν — ή δεν θέλουν — όλοι να οδηγούν ταξί ή ασθενοφόρο. Ωστόσο, η βασική αρχή είναι ευρέως εφαρμόσιμη: η τακτική πρόκληση του εγκεφάλου είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της γνωστικής ζωτικότητας. Ο Δρ Yaakov Stern του Πανεπιστημίου Columbia, κορυφαίος εμπειρογνώμονας στον τομέα της γνωστικής εφεδρείας, ενθαρρύνει τους ανθρώπους να ασχολούνται με δραστηριότητες που αναπτύσσουν τις νοητικές τους ικανότητες. «Δεν πρόκειται απλώς για το να λύνεις σταυρόλεξα. Πρόκειται για σύνθετη σκέψη, εκμάθηση νέων δεξιοτήτων και διατήρηση της κοινωνικής και νοητικής δραστηριότητας». Αυτό μπορεί να σημαίνει εκμάθηση μιας νέας γλώσσας, εκμάθηση σκακιού, ταξίδια σε νέα μέρη χωρίς GPS ή ακόμη και ένα νέο χόμπι που απαιτεί μνήμη και προγραμματισμό. Δεν χρειάζεται λοιπόν να νοικιάσετε ταξί και να ξεχυθείτε στους δρόμους για να διατηρήσετε υγιή τον εγκέφαλό σας, αλλά ίσως να μιμηθείτε κάποιες από τις συμπεριφορές των μικρών, κίτρινων θαυμάτων.