Χρίστος Παναγόπουλος

Η ασυναρτησία, η ανακολουθία θέσεων και η προσφυγή σε έναν άκρατο και υπεραπλουστευτικό λαϊκισμό που υιοθέτησε προεκλογικά (αν και ομολογουμένως και με επιτυχία όπως κρίθηκε εκ του αποτελέσματος) ο νέος πλέον ένοικος του Λευκού Οίκου κρίθηκαν από πολλούς ως μέρος μιας ριζοσπαστικής προεκλογικής εκστρατείας που πέτυχε το ακατόρθωτο: την κατάκτηση της προεδρίας. Αν και είναι νωρίς να εξαχθούν οριστικά συμπεράσματα, η μέχρι τώρα Πολιτεία του κ. Τραμπ φαίνεται να μεταμορφώνει το προεκλογικό χάος σε πολιτική πράξη, με άδηλες προοπτικές τόσο για τις εσωτερικές εξελίξεις στην εξ ορισμού εξαιρετικά δύσκολη να κυβερνηθεί γιγαντιαία και σύνθετη αμερικανική κοινοπολιτεία, όσο και για τη θέση της στη διεθνή σκηνή.

Μέχρι στιγμής πάντως η νέα αdministration εμφανίζεται διαιρετική στο εσωτερικό, όπου διατηρεί σταθερά την προεκλογική πόλωση, ενώ θα περίμενε κανείς εργώδεις πρωτοβουλίες διαλεκτικότητας, καταφέρνοντας να διαιρέσει ακόμη και το ίδιο της το κόμμα, ενώ στη διεθνή σκηνή καθημερινά σχεδόν εκπέμπονται τεράστια παλιρροϊκά κύματα που είναι σχεδόν αδύνατο να στοιχηθούν σε μια λογική αλληλουχία. Οι ΗΠΑ, όμως, δεν είναι μια τυχαία περιθωριακή δύναμη και η ασυναρτησία στα μηνύματα που εκπέμπει μπορεί, υπό προϋποθέσεις, να έχει καταλυτικό ρόλο σε περαιτέρω αποσταθεροποίηση του ήδη πολυπολικού διεθνούς συστήματος, επιφέροντας αδυναμία ελέγχου της επόμενης διεθνούς κρίσης π.χ. στην Απω Ανατολή.

Μια σύντομη αναδρομή στα όσα προηγήθηκαν των δύο Παγκοσμίων Πολέμων, με τη δραματική αποτυχία των τότε ισχυρών παραγόντων να ελέγξουν συστηματικά τις κρίσεις που οδήγησαν στις πολεμικές αναμετρήσεις, αρκεί για να διαπιστωθεί ότι δεν είναι νομοτελειακά πάντα βέβαιη η αποφυγή απώλειας ελέγχου. Η διαπίστωση συνεπώς ότι η νέα αμερικανική αdministration ήρθε απροετοίμαστη, είτε επειδή ούτε η ίδια πίστευε ότι θα κερδίσει τις εκλογές, είτε από αδυναμία συγκρότησης μιας αξιόπιστης και ετοιμοπόλεμης επιτελικής ομάδας (υπενθυμίζεται ότι τα πλέον αξιόλογα στελέχη των Ρεπουμπλικανών αρνήθηκαν να συμπράξουν με τον κ. Τραμπ), δεν φαίνεται να είναι ανυπόστατη. 

Προς τούτο συνάδουν, μεταξύ πολλών άλλων, αφενός οι εντυπωσιακές μεταπτώσεις στη σύνθεση αλλά και τον ρόλο του Εθνικού Συμβουλίου Ασφαλείας, οργάνου κατεξοχήν επιφορτισμένου με την παραγωγή της πολιτικής ασφάλειας, αφετέρου στον σχεδόν παροπλισμό του ανώτατου στελεχιακού δυναμικού του State Department.

Ασφαλώς δεν είναι όλοι οι διεθνείς παράγοντες απογοητευμένοι, όπως π.χ. η Γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ, από τις αρχικές επιλογές του νέου Αμερικανού προέδρου. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, η υπερσυντηρητική μοναρχία της Σαουδικής Αραβίας, αλλά και η σκληρή με ακροδεξιά στελέχη ισραηλινή κυβέρνηση, των οποίων κοινός παρονομαστής είναι η απέχθεια για την απελθούσα administration Ομπάμα, έχουν διαφορετικούς λόγους να ελπίζουν ότι μια στροφή στην εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ θα τους προσπόριζε στρατηγικής σημασίας πλεονεκτήματα στις επιδιώξεις τους.

Μένει ασφαλώς να διαπιστωθεί η κατεύθυνση που θα ακολουθήσει τελικά η Ουάσινγκτον στις καίριες επιλογές της όταν και αν ισορροπήσει εντέλει από τις παρούσες δολιχοδρομήσεις. Οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι δραματικές από τις ανακατατάξεις που κυοφορούνται και δεν φαίνεται να περιορίζονται π.χ. μόνο στον ευρωπαϊκό ρόλο των ΗΠΑ, την ασφάλεια στο παγκόσμιο σύστημα, το κλίμα και το διεθνές εμπόριο, για να αναφερθούν ενδεικτικά ορισμένα κεφάλαια, αλλά θα επιδράσουν αλυσιδωτά και στα περιφερειακά συστήματα όπου αναμένονται ευρείες ανακατατάξεις.  Για την Ελλάδα ειδικότερα, οι εξελίξεις αυτές δεν είναι απαραίτητο να λάβουν μονοσήμαντα αρνητικό πρόσημο, αν και η σταθερότητα του διεθνούς συστήματος φαίνεται να έχει ευεργετική επίδραση στο δύσκολο διάστημα εξόδου μας από την κρίση.

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα υπάρξουν νέες ευκαιρίες στην ευρύτερη περιοχή, τις οποίες δεν πρέπει να αφήσουμε ανεκμετάλλευτες. Προς τούτο απαιτείται αξιοποίηση των τεράστιων δυνατοτήτων που μας παρέχει το ομογενειακό στοιχείο στις ΗΠΑ, ενώ και η προϊούσα βαθιά αλλαγή στον ρόλο που παραδοσιακά διαδραμάτιζε το Λονδίνο στην περιοχή ίσως αναδείξει νέες ευκαιρίες.


* Πρέσβης ε.τ. (πρώην πρέσβης της Ελλάδας στη Λευκωσία, στο Βελιγράδι και την Ουάσινγκτον)