Νίκος Φελέκης

Η μονοθεματική ατζέντα που έχει επιβάλει στον δημόσιο βίο η πανδημία δεν επιτρέπει την ουσιαστική πολιτική αντιπαράθεση. Η απίσχναση της κοινωνικής και κομματικής δράσης ενισχύει -εκ των πραγμάτων και πρωτίστως λόγω του φόβου για τα γιγνόμενα- την κυβέρνηση, ενώ περιορίζει, αν δεν ακυρώνει, την αντιπολίτευση. Οχι μόνο στα θέματα της επικαιρότητας και της διαχείρισης των κρατικών υποθέσεων, αλλά και στην ανάπτυξη πολιτικών που θα συνέβαλαν στην αναδιοργάνωση της ευρύτερης κεντροαριστερής παράταξης. Ως εκ τούτου, η νέα (και μεταλλαγμένη) έξαρση του COVID-19 δεν προκαλεί αναστάτωση μόνο στην κυβέρνηση, αλλά και στην αξιωματική αντιπολίτευση. Εάν η χώρα βρεθεί για έναν ακόμη χρόνο σε καραντίνα, ο Κυριάκος Μητσοτάκης θα έχει περάσει τα τρία από τα τέσσερα χρόνια της κυβερνητικής του θητείας, ουσιαστικά, χωρίς αντίπαλο, εφαρμόζοντας το πρόγραμμά του χωρίς σοβαρές κοινωνικές αντιδράσεις και πολιτικές αντιστάσεις.

Ο Αλέξης Τσίπρας ήλπιζε ότι το καλοκαίρι η πανδημία θα τελείωνε. Ο πάγος στον οποίο είχε μπει η πολιτική δραστηριότητα θα έλιωνε. Υπολόγιζε ότι θα είχε αρκετό χρόνο -τουλάχιστον μέχρι τον Οκτώβριο του 2022 ή το αργότερο τον Μάρτιο του 2023- μέχρι τις κάλπες. Αφενός για να ανατρέψει τα εις βάρος του ΣΥΡΙΖΑ δημοσκοπικά δεδομένα και αφετέρου για να μπορέσει η Προοδευτική Συμμαχία να επικρατήσει ως λογική και πρόταση εξουσίας.

Αφού μόνο έτσι μπορεί να επιστρέψει στα κυβερνητικά έδρανα. Η (ισχυρή πλέον) πιθανότητα να χαθεί ένας ακόμη χρόνος δεν είναι σύμμαχος στα σχέδια του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι ο Τσίπρας θέλει περισσότερο και από τον Μητσοτάκη να προχωρήσουν οι εμβολιασμοί, να τελειώσει η πανδημία και να επανέλθει η ζωή στην κανονικότητα. Η μετάλλαξη «Δέλτα» γειώνει τη δυναμική που είχε αρχίσει να αναπτύσσει τους τελευταίους μήνες ο ΣΥΡΙΖΑ με την Προγραμματική Συνδιάσκεψη, την εκλογή νέων νομαρχιακών οργάνων, τις έξι μεγάλες θεματικές εκδηλώσεις για τα θέματα αιχμής (ΕΣΥ, εργασιακά, κλιματική αλλαγή, ιδιωτικό χρέος, Ταμείο Ανάκαμψης κ.ά.) και την... έξοδο Τσίπρα σε Ρώμη, Βρυξέλλες, Βερολίνο και Αχρίδα. Ακόμη και οι περιοδείες και οι ανοιχτές εκδηλώσεις που είχαν προγραμματιστεί για το καλοκαίρι (την Πέμπτη και την Παρασκευή ο Τσίπρας ήταν στο Ηράκλειο, τη Δευτέρα μίλησε στη Θεσσαλονίκη, την Τρίτη ανέπτυξε τις απόψεις του για θέματα υψηλής στρατηγικής στο Συμβούλιο των Ελλήνων Διεθνολόγων) ενδέχεται να ακυρωθούν εάν επιβεβαιωθούν οι δυσοίωνες προβλέψεις για χιλιάδες κρούσματα. Στη Βουλή αναμένεται να μιλήσει δις αυτή την εβδομάδα και μετά τα πάντα θα εξαρτηθούν από το εύρος της διασποράς και τον αριθμό των θυμάτων της μετάλλαξης «Δέλτα».

Χαλάρωση της επιφυλακής

Το μόνο παρήγορο ίσως για τα στελέχη της Κουμουνδούρου είναι ότι θα χαλαρώσουν τα μέτρα προεκλογικής επιφυλακής που προσπαθούσε να επιβάλει ο Τσίπρας για να κρατά το «στράτευμα» σε εγρήγορση, αφού εκλογές με την πανδημία σε έξαρση αποκλείεται να γίνουν. Τα ραντεβού των πολιτικο-κομματικών ζυμώσεων και των επαφών με τον λαό μετατίθενται, εξ αντικειμένου, για τον Σεπτέμβριο. Εξάλλου και η Βουλή σε λιγότερο από 20 ημέρες θα κατεβάσει ρολά και οι 300 του «μαυσωλείου» -όπως αποκαλούν ορισμένοι παλαίμαχοι πολιτικοί το Κοινοβούλιο- θα δώσουν κι αυτοί ραντεβού για τον Σεπτέμβριο. Μέχρι τις 5 Αυγούστου θα προλάβουν πάντως να ψηφίσουν δύο σημαντικά νομοσχέδια, το ένα για την επικουρική ασφάλιση και το άλλο για την εκπαίδευση.

Παρά τις διαφωνίες των κομμάτων της αντιπολίτευσης, η κυβέρνηση δεν θα δυσκολευτεί να τα περάσει. Οχι μόνο επειδή ο κορωνοϊός και οι υψηλές θερμοκρασίες δεν ευνοούν τις κινητοποιήσεις, αλλά και γιατί η κυβέρνηση λειτούργησε έξυπνα. Πριν τα φέρει στη Βουλή τους έβαλε «λιπαντικό» για να μειωθεί η τριβή με τους θιγόμενους. Για μεν τους εκπαιδευτικούς ανακοίνωσε 11.000 προσλήψεις που εκκρεμούν από την εποχή της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, για δε την επικούρηση προνόησε ώστε οι νέες ρυθμίσεις να μην αφορούν τους νυν, αλλά τους μελλοντικούς ασφαλισμένους, και μάλιστα με τη δέσμευση ότι τις εισφορές τους θα τις εγγυάται το κράτος.

Πάντως μέχρι τη ΔΕΘ ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης θα πρέπει να έχει αποσαφηνίσει την πολιτική και εκλογική στρατηγική του κόμματός του. Η φράση «Να κερδίσουμε το Κέντρο με αριστερή στροφή» χρειάζεται διευκρινίσεις. Οι εφεξής πολιτικές του ΣΥΡΙΖΑ θα είναι αντισυστημικές, εναλλακτικές ή διορθωτικές και συμπληρωματικές αυτών που εφαρμόζει η κυβέρνηση; Η αριστερή απάντηση στον δεξιό φιλελευθερισμό είναι ο Μπάιντεν και η παραδοσιακή ευρωπαϊκή σοσιαλδημοκρατία με ολίγον από Πράσινους; Μπορεί να είναι πιθανός κυβερνητικός εταίρος το ΚΚΕ; Ο Βαρουφάκης; Το ΚΙΝ.ΑΛ., εάν στην ηγεσία του βρίσκεται ο Λοβέρδος; Ο Βελόπουλος, όπως στο παρελθόν ο Καμμένος; Η επίλυση των προβλημάτων ωστόσο είναι αυτό που ενδιαφέρει τους πολίτες και όχι οι ιδεολογικές πλατφόρμες, το μοντέλο του κόμματος, οι συμμαχίες και οι ισορροπίες ανάμεσα στον Τζανακόπουλο, στον Παππά, στον Φίλη και τον Μπίστη.

Σίγουρα για τον κομματικό μικρόκοσμο αυτά είναι σημαντικά, όμως δεν είναι οι εσωτερικές διευθετήσεις που συγκροτούν την κυβερνώσα Αριστερά, αλλά οι προτάσεις για αναδιανομή του πλούτου μέσω της αύξησης του ΑΕΠ. Η ανάπτυξη και οι επενδύσεις μειώνουν την ανεργία και αυξάνουν τους μισθούς και όχι οι στοχασμοί του Ευκλείδη Τσακαλώτου για τον Αλαν Μπένετ και τα κουαρτέτα εγχόρδων. Οι αφορισμοί για το «κράτος των χωροφυλάκων» που φτιάχνει ο Χρυσοχοΐδης και οι... βατσινιές του Πολάκη δεν αποτελούν ελκυστικό αφήγημα, ει μη μόνον σε κάποιες μειοψηφίες φανατικών, ούτε περιγράφουν την αναγκαία θεσμική αναβάθμιση του κοινωνικού κράτους.

Οι εχέφρονες του ΣΥΡΙΖΑ το γνωρίζουν και το ομολογούν: «Ο Αλέξης εκτός από ρεαλιστικές πολιτικές θέσεις και σύγχρονο πρόγραμμα χρειάζεται, κατεπειγόντως, να αναδείξει και μια νέα ομάδα ανθρώπων, πολιτικά και τεχνοκρατικά ικανών, με τους οποίους προτίθεται να κυβερνήσει», μας λέει συνεργάτης του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Και συμπληρώνει: «Ηδη το κάνει, αλλά ίσως θα πρέπει στη ΔΕΘ να το κάνει πιο καθαρό και σταδιακά να αρχίσει να στηρίζεται περισσότερο σε αυτούς και λιγότερο στους μελισσουργούς των κομμουνιστογενών κυψελών». Οι αλλαγές που χρειάζεται να γίνουν στην Κουμουνδούρου ενέχουν όμως έναν κίνδυνο: «Να γίνει ο μελλοντικός ΣΥΡΙΖΑ αντίπαλος του προηγούμενου εαυτού του και άτυπο μέλος του αντι-ΣΥΡΙΖΑ μετώπου», όπως παρατηρεί εύστοχα ο πρόεδρος της Public Issue Γιάννης Μαυρής.

Και πράγματι, είναι αλήθεια ότι οι πλέον ενθουσιώδεις από αυτούς που εισηγούνται στον Αλέξη Τσίπρα να «καθαρίσει» την παλιά φρουρά και να μετακομίσει από την Αριστερά στο Κέντρο είναι, όπως μας λέει στέλεχος της «Ομπρέλας», «όσοι μέχρι πρότινος έβγαζαν καντήλες ακόμη και στο άκουσμα του ονόματος Τσίπρας και ΣΥΡΙΖΑ. Αυτοί που σήμερα κόπτονται περισσότερο για τη μεταλλαγή του ΣΥΡΙΖΑ σε καθεστωτικό κόμμα είναι οι χθεσινοί πολέμιοί του». Οταν λοιπόν ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης μιλάει για αριστερή στροφή με στόχο την κατάκτηση του Κέντρου, θα πρέπει να αποφασίσει ποιους θα αφήσει και με ποιους θα πάει για να εφαρμόσει το πολιτικό σχέδιο επιστροφής στη διακυβέρνηση, που είναι και η προτεραιότητά του. Και βεβαίως να σταματήσει να ορίζει την «προοδευτική διακυβέρνηση» ως κοινοβουλευτικό άθροισμα των αντιδεξιών δυνάμεων, που για να γίνει πραγματικότητα χρειάζεται απλώς να κερδίσει ο ΣΥΡΙΖΑ έστω και με μία ψήφο τις επόμενες εκλογές.

Κινητικότητα στα αριστερά

Δύσκολο εγχείρημα, αφού τα κυβερνητικά κόμματα (οφείλουν να) είναι πολυσυλλεκτικά, ενώ τα ποσοστά που συγκεντρώνει ο ΣΥΡΙΖΑ δεν είναι αρκετά για να κυβερνήσει αυτοδύναμα. Θα πρέπει δε να είναι διπλά προσεκτικός στις κινήσεις στην κομματική σκακιέρα, αφού τελευταία και εν όψει των εκλογών με απλή αναλογική παρατηρείται κινητικότητα στα αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ. Οπως η Ν.Δ. από δεξιά, έτσι και ο ΣΥΡΙΖΑ θα παρενοχληθεί από αριστερά. Στις τελευταίες εκλογές τα κόμματα του Γιάνη Βαρουφάκη, της Ζωής Κωνσταντοπούλου και του Παναγιώτη Λαφαζάνη συγκέντρωσαν περίπου 5%. Παρότι ο Τσίπρας έχασε τις εκλογές, το άθροισμα των ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ και των «παραφυάδων» του αυξήθηκε. Αν λοιπόν στο όνομα του ρεαλισμού υπάρξουν προσεχώς και νέοι εμφύλιοι στην Κουμουνδούρου, η πιθανότητα να οδηγηθούμε στον λεγόμενο «κουτσό δικομματισμό του ενάμιση κόμματος» είναι ισχυρή.
Για τον Κυριάκο Μητσοτάκη, τη Νέα Δημοκρατία, αλλά και για κάποια «γκρι κοστούμια» του δημόσιου βίου αυτή η εξέλιξη θα ήταν οπωσδήποτε θετική και ευνοϊκή για τα συμφέροντά τους. Συνεργάτες του Αλέξη Τσίπρα επιμένουν ότι «η ανάγκη να ισχυροποιηθεί η ευρύτερη Κεντροαριστερά είναι πιο δυνατή από τον ενδεχόμενο αυτό κίνδυνο», ενώ συμπληρώνουν πως «αυτός θα απομακρύνεται όσο ισχυροποιείται και αναγνωρίζεται ο ΣΥΡΙΖΑ ως βασικός φορέας της ευρύτερης προοδευτικής και αντιδεξιάς παράταξης».

Για να συμβεί αυτό θα πρέπει ο ΣΥΡΙΖΑ, λένε συνομιλητές του Αλέξη Τσίπρα, «να καταγραφεί στη συνείδηση των πολιτών ως ο εκφραστής των αδυνάμων, της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας και των κοινωνικών στρωμάτων, τα οποία εξέφρασε στο παρελθόν το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου. Δηλαδή ότι είναι η Αλλη Παράταξη. Οι Προοδευτικοί απέναντι στους Συντηρητικούς». Ομως για να το πετύχει χρειάζεται, εκτός από φιλολαϊκές πολιτικές, και ιστορικές αναφορές.

Αφενός στα πρόσωπα που εξέφρασαν τη λεγόμενη «Δημοκρατική Παράταξη» και αφετέρου να υπερασπίζεται τις διαχρονικά μεγάλες αλλαγές και τις πρόνοιες υπέρ των λαϊκών συμφερόντων. Αν δεν τις υιοθετήσει και δεν τις υπερασπιστεί, δεν μπορεί να γίνει μεγάλη κυβερνητική παράταξη. Θα παραμείνει ένα κόμμα που τις μισές ημέρες της εβδομάδας τα στελέχη του θα τσακώνονται για το ιδεολογικό στίγμα και τα πολιτικά τους καθήκοντα και τις υπόλοιπες θα «ζυμώνονται» για τη στροφή του κόμματος: αν θα είναι δεξιά ή αριστερή, αν θα πρέπει να είναι κλειστό ή ανοιχτό στο ΚΙΝ.ΑΛ., αν θα πρέπει να συνεχίσουν στην εθνική οδό ή να πάρουν την παρακαμπτήριο για τη διακυβέρνηση.

Δυνάμεις στήριξης

Επιπροσθέτως, καλός είναι ο προβληματισμός για τις κοινωνικές και πολιτικές συμμαχίες, χωρίς όμως δυνάμεις στήριξης στην Αυτοδιοίκηση, στον συνδικαλισμό, στη νεολαία και τις νέες μορφωτικές και επαγγελματικές ελίτ που διαμορφώνουν ο ψηφιακός κόσμος και η Τεχνητή Νοημοσύνη, ο Τσίπρας και η Κουμουνδούρου δεν πρόκειται να δουν χαΐρι. Θα παραμείνουν στην αντιπολίτευση και θα καταγγέλλουν μονότονα την υπονόμευση από τη διαπλοκή συμφερόντων και τα καθεστωτικά (!) μίντια. Ιστορικό στέλεχος της Ανανεωτικής Αριστεράς, πάντως, που ανήκει στη λεγόμενη «προεδρική πλειοψηφία» του ΣΥΡΙΖΑ, σημειώνει: «Προσφέρουν κακή υπηρεσία στον Αλέξη οι διάφοροι καλοθελητές που από το πρωί μέχρι το βράδυ διαλαλούν ότι αυτός μόνο υπάρχει και πως ο ΣΥΡΙΖΑ είναι ένα σκουπίδι που πρέπει να το πετάξει στον σκουπιδοτενεκέ της μεταμνημονιακής ιστορίας. Εμφανιζόμενοι μάλιστα είτε ως καθοδηγητές είτε ως αυθεντικοί εκφραστές του, έστω και άθελά τους ορισμένοι, τον μειώνουν».

Βέβαια, όσοι γνωρίζουν τον Τσίπρα υποστηρίζουν ότι ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης μπορεί να έχει ανάγκη την έξωθεν στήριξη, ακόμη και την κολακεία, όμως εξ ιδιοσυγκρασίας παραμένει πιστός σε έναν μικρό και διαχρονικά έμπιστο κύκλο συνεργατών του, ενώ, ανάλογα με την εξυπηρέτηση των συμφερόντων του, αλλάζει, όπως άλλωστε κάνουν όλοι οι πολιτικοί ηγέτες, και τον κύκλο των προνομιακών συνομιλητών του.

Για δε τα κομματικά ο Αλέξης θέλει, όπως λένε συνεργάτες του, «τα στελέχη του να συγκρούονται για τα προβλήματα του κόσμου και τις προτεινόμενες λύσεις και όχι να διχάζονται για το αν το κόμμα θα κλείνει το αριστερό ή το δεξί του μάτι». Τα κόμματα πρέπει να είναι σε αντιστοίχιση με την κοινωνία και για έναν επιπλέον λόγο: στις μέρες μας οι πολίτες έχουν την τάση να εμπιστεύονται περισσότερο τις ηγετικές προσωπικότητες και να απορρίπτουν τους κομματικούς μηχανισμούς επειδή το στελεχιακό απαράτ τους περισσότερο ενδιαφέρεται για τη νομή και κατοχή της εξουσίας είτε αυτή είναι κρατική, είτε τοπική, είτε θεσμική. Ο Τσίπρας όμως γνωρίζει ότι στην «ανάπηρη» ελληνική δημοκρατία τα αρνιά, ακόμη κι αν αυτά είναι γκεσέμια, τα τρώει ο λύκος αν φύγουν από το μαντρί.

Εχει ανάγκη τον ΣΥΡΙΖΑ και για έναν ακόμη λόγο. Παρά τα όσα λέγονται, η ψήφος που έλαβε δεν ήταν συγκυριακή. Αν ήταν απλώς η λαϊκίστικη και αντιμνημονιακή πλημμυρίδα, οι ψηφοφόροι θα τον είχαν εγκαταλείψει. Οι λαϊκιστές και οι αντισυστημικοί έλαβαν, όπως προαναφέραμε, 5%. Ο Τσίπρας δεν θέλει η χαλαρή, λόγω απλής αναλογικής, ψήφος, το 5% να γίνει 6%-7%, ή και περισσότερο. Γι’ αυτό και συνεχώς τονίζει -όχι μόνο προς το ΚΙΝ.ΑΛ., αλλά στο σύνολο της αντιπολίτευσης- ότι το μείζον στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση είναι να αλλάξει βάρδια η εξουσία. Γνωρίζει ότι χωρίς προοπτική κυβερνητικής εξουσίας η απλή αναλογική φέρνει σε δυσχερέστερη θέση τον ΣΥΡΙΖΑ έναντι της Ν.Δ., που προηγείται. Το αν θα καταφέρει να βρει μια πειστική στρατηγική έχει χρόνο να το σκεφτεί, μέχρι η πρώτη σταγόνα της βροχής να σκοτώσει το καλοκαίρι. Αλλωστε «τα μπάνια του λαού» δεν προσφέρονται μόνο για σωματική ή ψυχική ξεκούραση, αλλά και για πνευματική μεταρσίωση.