Μιχάλης Μασουράκης

Στην αναπτυξιακή στρατηγική που δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα, η κρίση και οι εκφάνσεις της (απώλεια ανταγωνιστικότητας, τεράστια δημοσιονομικά και εξωτερικά ελλείμματα, αποβιομηχάνιση κ.λπ.) αποδίδονται στην εφαρμογή ενός εσφαλμένου μοντέλου ανάπτυξης, στην αναποτελεσματικότητα διαδοχικών κυβερνήσεων, στον κρατικοδίαιτο ιδιωτικό τομέα και στο ότι «η Ελλάδα δεν είχε ικανότητα συλλογικής σκέψης».

Οι διαπιστώσεις αυτές αποτελούν μάλλον κυνήγι μαγισσών και δεν εντάσσονται σε ένα ολιστικό πλαίσιο ερμηνείας της κρίσης. Εκτός και αν ο ορισμός του ολιστικού, πλην των οικονομικών, περιλαμβάνει και μεταφυσικές εξηγήσεις. Η απλή οικονομική αλήθεια εν προκειμένω είναι ότι για πολλά χρόνια ο δημοσιονομικός εκτροχιασμός οδηγούσε νομοτελειακά σε ένα παραγωγικό πρότυπο όπου διογκώνονταν οι παραδοσιακοί κλάδοι υπηρεσιών χαμηλής παραγωγικότητας και συρρικνώνονταν οι δυναμικοί βιομηχανικοί κλάδοι που παράγουν για εξαγωγές και ανταγωνίζονταν τις εισαγωγές στην εγχώρια αγορά.

Σε ένα τέτοιο περιβάλλον, η χώρα κατακλυζόταν από εισαγωγές, το εμπορικό έλλειμμα και ο εξωτερικός δανεισμός διογκώνονταν και κάπως έτσι κάποια στιγμή ήρθε η ώρα της κρίσης, όταν οι αγορές συνειδητοποίησαν ότι το χρέος δεν μπορούσε πλέον να εξυπηρετηθεί.

Εάν λοιπόν το αναπτυξιακό μοντέλο ήταν τότε εσφαλμένο, το ερώτημα που προκύπτει αβίαστα είναι αν υπάρχει σήμερα σωστότερο μοντέλο, διότι με ό,τι προτείνεται στην αναπτυξιακή στρατηγική δεν διακρίνεται κάποια ουσιαστική αλλαγή φιλοσοφίας. Εάν τα ελλείμματα και το χρέος ήταν τότε αποτέλεσμα ανικανότητας των κυβερνήσεων, το ερώτημα που τίθεται σήμερα είναι τι διασφαλίζει την ικανότητα μιας κυβέρνησης να οδηγήσει τη χώρα στην ευημερία.

Είναι η επιστημονική κατάρτιση των προσώπων ή μήπως και η προσήλωσή τους στον θεσμικό εκσυγχρονισμό της χώρας και με ό,τι αυτό συνεπάγεται για το status quo μιας πελατειακής κοινωνίας. Και αν υποθέσουμε, που είναι μακράν της πραγματικότητας, ότι τότε η επιχειρηματικότητα (όλη;) ήταν κρατικοδίαιτη, πώς είναι δυνατόν σήμερα να αρχίσει ξαφνικά να οδηγεί το κάρο της ανάπτυξης, όταν η ληστρική/δημευτική υπερφορολόγηση απομυζά τις ζωτικές της δυνάμεις και η φοροδιαφυγή είναι στα ύψη.

Και, τέλος, αν αυτό που έλειπε τότε ήταν η «ικανότητα συλλογικής σκέψης», είναι μάλλον εξαιρετικά δύσκολο να επιχειρηματολογήσει κανείς σήμερα ότι έχει αποκατασταθεί πλέον αυτή η δυνατότητα, όταν η επιστροφή στις βλαπτικές πρακτικές του παρελθόντος (όπως στα Εργασιακά) καλλιεργείται έντεχνα (μάταια, κατά τη γνώμη μου) από πολλές πλευρές, τώρα που τελειώνει το μνημόνιο.

Να σημειωθεί εδώ ότι σωρευτικά στη δεκαετία του 2000, λόγω των εργασιακών ρυθμίσεων που ίσχυαν πριν από την κρίση, ενώ η παραγωγικότητα (ΑΕΠ ανά απασχολούμενο) μειώθηκε κατά 1,4%, οι αμοιβές ανά μισθωτό αυξήθηκαν κατά 50,4%!

Συμπερασματικά, η ανάπτυξη δεν είναι θέμα ούτε «εφαρμογής» του σωστού μοντέλου, ούτε «ικανότητας» κυβερνήσεων, ούτε «δημιουργίας» ενός κόσμου αγγελικά πλασμένου που επενδύει για το «κοινό καλό», ούτε τέλος «καταλληλότητας» της συλλογικής σκέψης. Είναι, πάνω απ’ όλα, θέμα κερδοφορίας των επιχειρήσεων σε ένα περιβάλλον ελεύθερου ανταγωνισμού και θεσμικού πλαισίου που μετουσιώνει τον ελεύθερο ανταγωνισμό σε πράξη. Δεν υπάρχουν μυστικές συνταγές και μαγικές δυνάμεις, ούτε «αναπτυξιακή αύρα», ούτε «τεχνολογικό τσουνάμι», ούτε «επενδύσεις στην εξωστρέφεια», απλώς και μόνο επειδή πολλοί εξ ημών θέλουν, εύχονται, προσεύχονται κ.ο.κ. για την ανάπτυξη.

Η απλή συνταγή είναι: φτιάχνεις το περιβάλλον (φορολογικά, χωροταξικά κ.λπ.), επιβάλλεις τους ίδιους κανόνες για όλους, διευκολύνεις τις επενδύσεις και, αν όλα πάνε καλά και δημιουργηθούν και έσοδα για το κράτος, βελτιώνεις και το κοινωνικό δίχτυ προστασίας.