Χαράλαμπος Ανθόπουλος

Προσκεκλημένος από την καθολική θρησκευτικοπολιτική οργάνωση «Comunione e Liberazione», ο πρώην κυβερνήτης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας υπενθύμισε στην εναρκτήρια ομιλία του στο Ρίμινι, στις 18/8/2020, τη φράση του Κέυνς: «When facts change, I change my mind». Με τον τρόπο αυτό ο Ντράγκι ήθελε ουσιαστικά να εξηγήσει και να δικαιολογήσει τη θέση του για την ανάγκη αλλαγής του ισχύοντος κατεξοχήν αντι-κεϋνσιανού μοντέλου οικονομικής διακυβέρνησης της Ευρωζώνης, το οποίο όμως στο ανώτερο στάδιό του, που εκφράστηκε με τη θέσπιση του Δημοσιονομικού Συμφώνου το 2012, είχε και τη δική του σφραγίδα. Στην επιστολή του στους «Financial Times» στις 25/3/2020 ο Ντράγκι είχε ήδη επισημάνει ότι μπροστά στην επερχόμενη οικονομική κρίση λόγω της πανδημίας θα έπρεπε να εγκαταλειφθεί το μοντέλο του Μάαστριχτ, και στην ομιλία του στο Ρίμινι τέσσερις μήνες μετά, ενώ τείνει να επαληθευτεί το χειρότερο σενάριο σε σχέση με τις οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας, επιδοκίμασε την αποφασισθείσα εν τω μεταξύ αναστολή των αυστηρών δημοσιονομικών κανόνων στην Ευρωζώνη.

Ωστόσο, ο Ντράγκι δεν κάνει λόγο για προσωρινή αναστολή και επιστροφή μετά την πανδημία στο προηγούμενο καθεστώς, αλλά θεωρεί ότι ήρθε η ώρα για ιστορικές μεταρρυθμίσεις, με πρώτο βήμα τη δημιουργία ενός υπουργείου Οικονομικών της Ευρωζώνης που θα διαχειρίζεται έναν αυτόνομο προϋπολογισμό, επαρκή για τη διασφάλιση της σταθερότητας της νομισματικής ένωσης. Για τον Ντράγκι η μετα-πανδημική ανοικοδόμηση στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στην Ευρωζώνη θα στηριχθεί αναπόφευκτα στην αύξηση του δημοσίου χρέους των κρατών-μελών σε συνδυασμό με τη δημιουργία και αξιοποίηση του «κοινοτικού χρέους» μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης. Η διάκριση που έκανε στην ομιλία του ανάμεσα σε «καλό» δημόσιο χρέος, που χρησιμοποιείται για παραγωγικούς σκοπούς, π.χ. επενδύσεις στις υλικές και ψηφιακές υποδομές, στην Παιδεία και την έρευνα και ιδίως στην κατάρτιση των νέων, και «κακό» δημόσιο χρέος, που αξιοποιείται για κοινωνικές παροχές και «βοηθήματα», δεν είναι απροβλημάτιστη και μοιάζει ίσως σαν προειδοποίηση προς τις κυβερνήσεις, και ειδικότερα προς αυτή του Τζουζέπε Κόντε, ότι οι αγορές δεν θα χρηματοδοτήσουν το «κακό» δημόσιο χρέος. Ωστόσο, και μόνο η παραδοχή ότι το δημόσιο χρέος αυτό καθαυτό δεν είναι πρόβλημα, αλλά μπορεί να είναι και η λύση, διαρρηγνύει την κυρίαρχη μέχρι σήμερα οικονομική αφήγηση στην Ευρώπη που βασιζόταν στο δόγμα των «ισοσκελισμένων προϋπολογισμών».

Οπως παρατηρεί ο γνωστός Ιταλός πολιτικός επιστήμονας Τζιανφράνκο Πασκουίνο, το μεγάλο και ανοιχτό ερώτημα είναι αν ο αδύνατος -λόγω της οικονομικής παγκοσμιοποίησης- κεϋνσιανισμός σε μία μόνο χώρα μπορεί να καταστεί δυνατός, έστω υπό τη μετριοπαθή και καθόλου «αντικαπιταλιστική» εκδοχή του Μάριο Ντράγκι, στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ενωσης και της Ευρωζώνης. Αν ο ίδιος το επιθυμεί, ο Ντράγκι θα είναι κατά πάσα πιθανότητα ο νέος Πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας το 2022. Εκτός των άλλων, είναι και ένας βαθύς γνώστης των οικονομικών της Ελλάδας. Πριν από το δημοψήφισμα του 2015 πίεσε ασφυκτικά την Ελλάδα μέσω του ELA, χωρίς όμως να τη συντρίψει, όπως ζητούσαν επιτακτικά οι αντιπρόσωποι των Κεντρικών Τραπεζών των βορειοκεντρικών ευρωπαϊκών χωρών, αλλά στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, αντιτάχθηκε σθεναρά στον Σόιμπλε, ο οποίος ήθελε διακαώς την Ελλάδα έξω από το ευρώ.