Γρ. Νικολόπουλος

Το γενικό συμπέρασμα από τις συναντήσεις Σαμαρά με Μέρκελ, Ολάντ και Γιούνκερ είναι ότι πράγματι η «επίσημη» Ευρώπη θέλει να παραμείνει η Ελλάδα στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Το ερώτημα είναι αν η Ευρώπη είναι διατεθειμένη να πληρώσει το κόστος για να παραμείνει η Ελλάδα στην ΟΝΕ, αλλά και για να διατηρήσει την Ισπανία, την Ιταλία και όλους όσοι μεθαύριο θα φτάσουν στο ίδιο σημείo στους κόλπους της.

Εκτός όμως από την «επίσημη» Ευρώπη, υπάρχουν και ισχυρά κέντρα που επιθυμούν την εκπαραθύρωσή μας. Η θεωρία της θυσίας της Ελλάδας ως Ιφιγένειας για να μπορέσει να προχωρήσει η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν είναι μια θεωρία συνωμοσίας που αποσκοπεί να τρομάξει τους Ελληνες για να αποδεχτούν τα σκληρά μέτρα. Υπάρχουν ισχυρά κέντρα επιρροής που επιθυμούν την έξοδο της Ελλάδας για δικούς τους λόγους.

Κάποιοι, αφελώς σκεπτόμενοι πολιτικοί, πιστεύουν ότι η παραδειγματική τιμωρία της Ελλάδας, με την έξοδό της από το ευρώ, τη διεθνή απομόνωση και τη φτώχεια που θα ακολουθήσουν, θα παραδειγματίσει τους Ισπανούς, τους Ιταλούς και όσους άλλους δεν υπακούουν στα κελεύσματα της τρόικας. Κάποιοι άλλοι, οικονομικοί κυρίως κύκλοι, επιθυμούν τη διάσπαση του ευρώ και τη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Τέλος, υπάρχουν και οι εθνικιστές, δεξιοί και αριστεροί, που επιμένουν ότι οι ευρωπαϊκές χώρες πρέπει να γυρίσουν στα εθνικά τους νομίσματα. Ολοι αυτοί, που ούτε λίγοι είναι ούτε ανίσχυροι, προωθούν με κάθε τρόπο την άποψη ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να αντεπεξέλθει και ότι θα βγει από το ευρώ.

Δεν έχει νόημα να κρίνω την άποψη ορισμένων Ελλήνων οι οποίοι -θεωρώ αφελώς και όχι επειδή έχουν οικονομικό συμφέρον- πιστεύουν ότι η Ελλάδα θα είναι καλύτερα εκτός ευρώ. Τουλάχιστον, όχι σε αυτό το άρθρο. Θέλω απλώς να επισημάνω δύο στοιχεία τα οποία θεωρώ σημαντικά για τη γενικότερη συζήτηση περί Ευρώπης, πολιτικής και οικονομικής ενοποίησης και εξόδου μιας χώρας από την ΟΝΕ:  

■ Πρώτον, οι παλιότεροι θα θυμούνται και οι νεότεροι μπορούν να τα βρουν και να τα διαβάσουν, ότι το ζήτημα της πολιτικής ενοποίησης με παραχώρηση εξουσίας στις Βρυξέλλες, όπως και το ζήτημα της οικονομικής ενοποίησης με κοινό ευρωπαϊκό προϋπολογισμό συζητούντο επί δεκαετίες προτού προχωρήσει η Ευρώπη στην ΟΝΕ και το ευρώ. Το ίδιο και το ζήτημα της Ευρώπης δύο ταχυτήτων ή και πολλών. Ολα ανεξαιρέτως τα προβλήματα που πιθανόν να δημιουργούντο στο μέλλον -και τα οποία ζούμε σήμερα- είχαν επισημανθεί από τότε, είχαν συζητηθεί σε ανώτατο επίπεδο αρχηγών κρατών και φυσικά σε επίπεδο τεχνοκρατών και είχε διαπιστωθεί ότι δεν μπορούσαν τότε (ίσως ούτε τώρα) να επιλυθούν. Καμία χώρα, μικρή ή μεγάλη, δεν ήταν πρόθυμη να εκχωρήσει εξουσία στις Βρυξέλλες, ούτε φορολογικά έσοδα σε έναν κοινό προϋπολογισμό. Οι ισχυρές δε χώρες ηρνούντο να δεχτούν τη συνεγγύηση των ομολόγων όλων των χωρών και κυρίως των αδυνάτων οικονομικά, διότι αυτό θα σήμαινε ότι θα πλήρωναν τελικώς τα χρέη όλων. Ετσι, η Ευρώπη προχώρησε μόνο στο κοινό νόμισμα, δηλαδή στη νομισματική ενοποίηση. Η ίδια συζήτηση είχε γίνει τότε και για την έκδοση ευρωομολόγων (είχαν απορριφθεί) και για τη δυνατότητα της ΕΚΤ να εγγυάται τα ομόλογα όλων των χωρών (είχε απορριφθεί) και για όλα τα άλλα τα οποία σήμερα εμφανίζονται ως αυτονόητες λύσεις. Και τότε αυτονόητα ήταν αλλά απερρίπτοντο διότι οι ευρωπαϊκοί λαοί δεν ήταν έτοιμοι να εγκαταλείψουν τις ιδιαιτερότητές τους, να μοιράσουν το κόστος και να ενοποιηθούν. Προφανώς δεν είναι ούτε σήμερα.

■  Το δεύτερο σημείο που θέλω να δημοσιοποιήσω είναι μια συζήτηση που είχα κάνει με τον κ. Λουκά Παπαδήμο, όταν ήταν πρωθυπουργός, δηλαδή πριν από έξι μήνες περίπου, σχετικά με την προοπτική εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη. Μου είχε πει, λοιπόν, τότε ότι, όταν σχεδιαζόταν το κοινό νόμισμα και πάρθηκαν οι αποφάσεις για την ΟΝΕ στις οποίες ο ίδιος συμμετείχε ως διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, αποφασίστηκε να μην υπάρχει δυνατότητα εξόδου για καμία χώρα. Ούτε δυνατότητα εκδίωξης, ούτε δυνατότητα οικειοθελούς εξόδου.

Μου είχε πει, λοιπόν, ο κ. Παπαδήμος ότι αυτό το ενδεχόμενο είχε αποκλειστεί από τους Ευρωπαίους ηγέτες. Η ΟΝΕ και το ευρώ είχαν φτιαχτεί για πάντα. Ετσι το έβλεπαν και έτσι το ήθελαν οι ηγέτες των ευρωπαϊκών χωρών που συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις και αποφάσισαν τη δημιουργία του ευρώ. «Νομίζετε ότι ήταν παράλειψη η έλλειψη διεξόδου διαφυγής από την ΟΝΕ;», μου είχε πει ο κ. Παπαδήμος. «Δεν ήταν παράλειψη. Το ενδεχόμενο πρόβλεψης διαδικασίας εξόδου συζητήθηκε εκτενώς και απορρίφθηκε. Κανείς δεν επιτρέπεται να φύγει από την ΟΝΕ οικειοθελώς, ούτε να εκδιωχθεί. Ολοι πρέπει να προσαρμοστούν στις κοινές αποφάσεις και συμφωνίες» είπε.
Στην ίδια συζήτηση μου είχε επισημάνει επίσης ότι δεν είναι λίγοι αυτοί που -εντός και εκτός Ευρωπαϊκής Ενωσης-θέλουν τη διάλυσή της και την επάνοδο στα εθνικά τους νομίσματα και ότι η πίεση που δέχεται η Ελλάδα και οι δηλώσεις διαφόρων διεθνών αναλυτών και οικονομολόγων, όπως και ορισμένων πολιτικών κύκλων κινούνται σε αυτή την κατεύθυνση.

Οπως καταλαβαίνετε, λοιπόν, αν η Ελλάδα ή μια άλλη χώρα αποφασίσει -ή καταλήξει- να φύγει από το ευρώ, δέχεται ολόκληρη η ευρωζώνη ένα τεράστιο πλήγμα. Οχι μόνο οικονομικό, αλλά και θεσμικό. Ανοίγει μια πόρτα από την οποία μπορούν να φύγουν ή να εκδιωχθούν και οι υπόλοιποι. Εμφανίζεται η αποχώρηση από την Ευρώπη ως επιλογή, οπότε το όλο οικοδόμημα αδυνατίζει σημαντικά.

Το συμπέρασμά μου από αυτά τα στοιχεία είναι ότι οι ηγεσίες της Ευρώπης που αποφάσισαν τότε να προχωρήσουν στην Ευρωπαϊκή Ενωση και στη συνέχεια στην ΟΝΕ το έκαναν παρά τις τεράστιες -αγεφύρωτες ενδεχομένως- διαφορές μεταξύ των ευρωπαϊκών λαών. Το επέβαλαν αποδεχόμενοι πλήθος λαθών στον σχεδιασμό της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Προτίμησαν να προχωρήσουν έστω και με τον λάθος τρόπο για να ενώσουν την Ευρώπη, ελπίζοντας ότι οι μελλοντικές γενιές (εμείς και οι επόμενοι δηλαδή) θα είναι πιο ώριμες να συνυπάρξουν. Και το έκαναν αυτό υποθέτω διότι η ευρωπαϊκή ιστορία είναι γεμάτη από αιματηρούς και καταστροφικούς πολέμους, με τελευταίο τον Β’ Παγκόσμιο. Οι ευρωπαϊκοί λαοί, οι οποίοι σήμερα προσπαθούν να ενοποιηθούν, ιστορικά μισιούνται θανάσιμα μεταξύ τους επί χιλιετίες. Η Ευρώπη σπαραζόταν πάντα από πολυεθνικούς πολέμους, λειτουργούσε με περιστασιακές συμμαχίες που άλλαζαν εν μια νυκτί και βίωνε την προδοσία, τον εμφύλιο και την αιματοχυσία κάθε λίγο και λιγάκι. Υποθέτω λοιπόν ότι αυτός είναι ίσως ο κυριότερος λόγος για τον οποίο αποφάσισαν οι μεταπολεμικοί ηγέτες να ενώσουν τους λαούς τους και φυσικά ο δεύτερος είναι η οικονομική ισχύς έναντι των άλλων υπερδυνάμεων: ΗΠΑ, Ρωσία, Κίνα, Ινδία κ.λπ. Η επιλογή της διασπασμένης σε κράτη Ευρώπης, όπως και η επιλογή των αυτόνομων οικονομιών με δικά τους νομίσματα, ίσως να μην αποφευχθεί τελικά αν οι σημερινοί Ευρωπαίοι ηγέτες δεν μπορέσουν να διατηρήσουν την Ευρώπη ενωμένη, ξεπερνώντας τις αδυναμίες αυτού του προχειροφτιαγμένου συστήματος. Δεν θα είναι όμως μια επιλογή που θα αποβεί προς το συμφέρον των ευρωπαϊκών λαών. Αντίθετα, ο κίνδυνος νέων πολέμων, ο ανταγωνισμός και η αλληλοεξόντωση θα είναι, κατά τη γνώμη μου, η κατάληξη αυτής της απευκταίας επιλογής.