Δημήτρης Παγαδάκης

Το παρελθόν είναι μια άλλη χώρα. Δεκαπέντε χρόνια πριν, το «Βαλκανιζατέρ» του Σωτήρη Γκορίτσα σκιαγραφούσε την Ελλάδα της δραχμής. Παρωδούσε μια χώρα της καπατσοσύνης και του μέτρου, της αφέλειας και της καχυποψίας, του ρίσκου και της ανοργανωσιάς. Αποτύπωνε την αέναη εφηβικότητα των μεσηλίκων, αλλά και τη σθεναρή τους επιθυμία να ζήσουν το όνειρο. Να πιάσουν την καλή. Περιέγραφε, ακόμα, αδρά το μίγμα ανωτερότητας - κατωτερότητας του Νεοέλληνα απέναντι στους άλλους. Του τύπου να ρίξει τους φουκαράδες, να κοροϊδέψει τους ισχυρούς. Να ξεγελάσει τους «καθυστερημένους Βαλκάνιους», να τουμπάρει τους «κονομημένους κουτόφραγκους». Οταν λίγο αργότερα στις τσέπες των Ελλήνων μπήκε πραγματικό, φρέσκο και σκληρό το νέο νόμισμα, αμέριμνη η χώρα χαβαλέδιαζε με τον μόλις προηγούμενο εαυτό της. Και όσο κράτησε το πάρτι με τα δανεικά δεν καυχιόταν μόνο, αλλά ένιωθε ισότιμα Ευρωπαία και στον πυρήνα της Ενωσης. Ωσπου ξέσπασε η κρίση.

Στη σημερινή βαριά τραυματισμένη Ελλάδα, με την οικονομία ερειπωμένη και την κοινωνία απεγνωσμένη, η έννοια της Ευρώπης καθρεφτίζεται όλο πιο θαμπή και απόμακρη στα μάτια των πολιτών. Ακόμα και οι τροϊκανοί αριθμολάγνοι το έχουν πάρει χαμπάρι. Η χώρα φεύγει. Αποδρά, μεταναστεύει, μετεγκαθίσταται. Ξενιτεύεται από το περιβάλλον εμπιστοσύνης, σταθερότητας, ασφάλειας που υποτίθεται ότι πρόσφερε το κλαμπ της ευρωζώνης. Η διαρροή κεφαλαίων προς το εξωτερικό όχι μόνο συνεχίζεται, αλλά παίρνει νέες μορφές. Σημαντική μερίδα των εγχώριων αποταμιεύσεων κατευθύνονται για να παρκάρουν σε ελβετικούς τραπεζικούς λογαριασμούς. Μαζί τους αποδημούν και οι ξένες τράπεζες που επένδυσαν στη χώρα. Παράλληλα, ισχυρές ελληνικές επιχειρήσεις την κοπανάνε άρον άρον για να εγκατασταθούν σε νέες έδρες. Εκεί όπου θα τους εξασφαλίζονται όσα πλεονεκτήματα η Ελλάδα, παρότι στην ευρωζώνη, αδυνατεί να παρέχει λόγω της μημονιακής περιθωριοποίησης. Το χειρότερο είναι ότι το πολυτιμότερο αγαθό μιας χώρας δημογραφικά στάσιμης, αν όχι φθίνουσας, θυσιάζεται. Η νεολαία της ψάχνεται να την κάνει επειγόντως για οπουδήποτε αλλού. Το πιο τραγικό, ωστόσο, είναι το παρακμιακό πέρασμα περισσότερων από ένα εκατομμύριο ανέργων από την απασχόληση στο κοινωνικό περιθώριο, παρέα με τους τσακισμένους χαμηλοσυνταξιούχους.

Σε αυτόν τον μακάβριο χορό εξόδου, η υπόσχεση της σχετικής ευημερίας από τη συμμετοχή της Ελλάδας στο ευρώ ξεθωριάζει τόσο ώστε ακόμα και το διαβόητο Grexit να φαντάζει λυτρωτικό σε μερίδα της ταλαιπωρημένης κοινωνίας. Δυστυχώς όλα αυτά συμβαίνουν μέσα σε μια κατατονική κανονικότητα. Και όσο δεν εκπονείται μια εθνική ατζέντα αξιακής και παραγωγικής ανάτασης, η χώρα θα σέρνεται μέχρι να κλατάρει. Με παραχώρηση, ίσως, του ευρώ θα επιβιώνει σε κλίμα εργασιακής κινεζοποίησης και ατμόσφαιρα αυταρχικής βαλκανοποίησης. Σαν σε ένα μοντερνοποιημένο βαλκανιζατέρ με ληγμένο μοτέρ και σμπαραλιασμένο αμορτισέρ.