Αργύρης Παπαστάθης

Απλά πράγματα, καθαρές θέσεις, σαφής στόχος. Και κάπου εδώ αρχίζουν τα προβλήματα. Διότι η λεγόμενη καθαρή έξοδος (clean exit) είναι πολύ δύσκολο να συμβεί. Τόσο δύσκολο ώστε κάποιοι, ακόμη και μέσα στην κυβέρνηση, υποστηρίζουν ότι είναι το ίδιο πιθανή με το σκίσιμο των μνημονίων. Όχι τυχαία, βασικά στελέχη του οικονομικού επιτελείου έχουν αρχίσει να τηρούν διακριτικές αποστάσεις από την βεβαιότητα του πρωθυπουργού, προσπαθώντας να περιφρουρήσουν την αξιοπιστία τους.   

Το λεγόμενο clean exit απαιτεί τη συγκέντρωση ταμειακών διαθεσίμων 15 δισ. ευρώ για τους 12 μήνες μετά το τέλος του προγράμματος, ενώ για να χτιστεί αυτό το μαξιλάρι, η κυβέρνηση πρέπει να κλείσει τουλάχιστον δύο αξιολογήσεις ως το καλοκαίρι του 2018.  

Η υλοποίηση του σχεδίου δεν είναι εύκολη υπόθεση για τρεις λόγους:

1. Οι αξιολογήσεις θα είναι δύσκολες. Η κυβέρνηση πρέπει να υλοποιήσει τα 110 προαπαιτούμενα και κυρίως να κάνει αλλαγές στο κράτος μέσα από την αξιολόγηση και την κινητικότητα των δημοσίων υπαλλήλων. Οι κομματικές διοικήσεις των ΔΕΚΟ πρέπει να απομακρυνθούν και να αντικατασταθούν από στελέχη που θα εγκρίνει το Υπερταμείο. Πέρα από τις περικοπές επιδομάτων που έρχονται από το 2018, οι Θεσμοί είναι πολύ πιθανό να ζητήσουν επιπλέον μέτρα ώστε να μπορέσει το υπουργείο Οικονομικών να πιάσει τον στόχο για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% την πενταετία 2018-2022. 

2. Η κυβέρνηση έχει ήδη ψηφίσει τα μέτρα της διετίας 2019-2020. Παρότι το Μνημόνιο 3 εκπνέει τον Αύγουστο το 2018, η αποδοχή μέτρων για την περίοδο μετά τη λήξη του Μνημονίου ισοδυναμεί με την αποδοχή ενός νέου πλαισίου εποπτείας. Ευρωπαϊκές πηγές προεξοφλούν εδώ και μήνες ότι η λύση που έχει ήδη περιγραφεί για το χρέος θα συνδεθεί με τα μέτρα της διετίας 2019-2020 και κάποιες πρόσθετες μεταρρυθμίσεις. Δηλαδή τα μέτρα για το χρέος θα «ξεκλειδώνουν» ανάλογα με την τήρηση των δεσμεύσεων στο πλαίσιο ενός νέου Μνημονίου το οποίο θα συνοδεύει μια προληπτική πιστωτική γραμμή στήριξης της Ελλάδας. Ο πρωθυπουργός είχε δίκιο όταν χαρακτήριζε τον Ιούνιο την προληπτική πιστωτική γραμμή «κεκαλυμμένο νέο Μνημόνιο». Αυτό είναι. Το ερώτημα είναι τι θα κάνει αν κληθεί να το υπογράψει. 

3. Η χρηματοδότηση από τις αγορές με βιώσιμα επιτόκια δεν προκύπτει από τα μέχρι στιγμής δεδομένα. Η κυβέρνηση βγήκε (τον Ιούλιο) δοκιμαστικά στις αγορές με πενταετή ομόλογα για ένα ποσό 3 δισ. ευρώ. Πέτυχε απόδοση 4,625%, εκ πρώτης όψεως λίγο χαμηλότερη σε σύγκριση με το 4,95% των πενταετών του Απριλίου του 2014 της κυβέρνησης Σαμαρά.

Όμως το στοιχείο που μετράει στις αγορές είναι το spread, δηλαδή η διαφορά της απόδοσης με αυτή του αντίστοιχου γερμανικού ομολόγου, το οποίο αποτελεί σημείο αναφοράς για τις συνθήκες που κάθε επικρατούν. Στην περίπτωσή μας, το spread αντί να μειωθεί όπως θα περίμενε κανείς, αυξήθηκε: το 2014 η απόδοση για τα πενταετή ομόλογα της Γερμανίας ήταν 0,6%, σήμερα είναι αρνητική (-0,186%). Επομένως παρά τη μείωση της απόδοσης για τα ελληνικά ομόλογα από το 4,95% το 2014, στο 4,625% το 2017, το spread αυξήθηκε από τις 435 μονάδες βάσης το 2014 στις 481 μονάδες βάσης το 2017.

Απολύτως ενδεικτική είναι και η αντιπαραβολή των ελληνικών επιτοκίων με αυτά της Πορτογαλίας που θεωρείται συγκρίσιμη περίπτωση: Το 2014 τα πενταετή ομόλογα της Ελλάδας είχαν απόδοση 4,95% και της Πορτογαλίας 3,5%. Αν η σχέση παρέμενε σταθερή, σήμερα που η Πορτογαλία δανείζεται με 1,3% για τα πενταετή της ομόλογα εμείς αντί για 4,625% θα έπρεπε να δανειστούμε με 1,85%.