Αντώνης Ανδρονίκου

Από την αρχή του εκπαιδευτικού σχεδιασμού στην Ελλάδα, η τριτοβάθμια εκπαίδευση, βασιζόταν σε ένα μοντέλο που προσέγγιζε το γαλλικό σύστημα. Δημιούργησε Πανεπιστήμια, Πολυτεχνείο, Ακαδημίες και Ανωτερες Σχολες.

Κατά τη διάρκεια της μετεξέλιξης τους, οι τομείς της Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης στην Ελλάδα, άρχισαν να διευρύνεται. Επίσης όλο και περισσότερα Πανεπιστήμια δημιουργούσαν Πολυτεχνικές σχολές. Αντιθέτως, με εξαίρεση το Πολυτεχνείο Κρήτης, στην Ελλάδα δεν δημιουργήθηκαν άλλα Πολυτεχνεία, μετά το Ε.Μ.Π. Ενώ τα Πολυτεχνεία θα μπορούσαν να παίξουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη των πεδίων του τεχνολογικού τομέα, αυτό που τελικά ακολουθήθηκε, ήταν η δημιουργία ολοένα και περισσότερων τμημάτων στα Τ.Ε.Ι. και τα Πανεπιστήμια.

Αποκορύφωμα των εσφαλμένων πολιτικών, ήταν η δημιουργία σε Πανεπιστήμια και Τ.Ε.Ι. τμημάτων, με προγράμματα ΕΠΕΑΚ, δηλαδή από τη συγχρηματοδότηση 75% της Ε.Ε. και 25% από κρατικά κονδύλια. Από το 1999 δημιουργήθηκαν δεκάδες τμήματα, τόσο σε προπτυχιακό όσο και μεταπτυχιακό επίπεδο.

Το 2001 τα Τ.Ε.Ι. εντάχθηκαν στην Ανωτάτη Εκπαίδευση, χάνοντας όμως ένα σημαντικό πλεονέκτημα. Πολλά από τα αντικείμενα σπουδών, που αποτελούσαν αποκλειστικά, μέρος του τεχνολογικού τομέα, υπήρχαν αντίστοιχά τους, στον πανεπιστημιακό και αντίστροφα. Η χώρα άρχισε να ακολουθεί ένα αγγλοσαξονικό μοντέλο στην τριτοβάθμια εκπαίδευσης αλλά με τη δημιουργία βαθμίδων, ακόμα και αν πρόκειται για ίδια διάρκεια φοίτησης.

Συγκεκριμένα, με άντληση στοιχείων από το άρθρο στη εφημερίδα τα ΝΕΑ του Χ. Κάτσικα στις 27/04/2000, το 1980 υπήρχαν 84911 υποψήφιοι και πέτυχαν την εισαγωγή τους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση 25149, δηλαδή το 29,61% των υποψηφίων. Το ποσοστό αυτό διατηρήθηκε, με κάποιες μικρές αυξομειώσεις, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ΄90, όπου το 1995 υπήρχαν 153547 υποψήφιοι και πέτυχαν 45666,δηλαδή το 29,74%. Το 1999 είχε 166288 υποψηφίους και πέτυχαν 71265 δηλαδή το 46,86%. Σήμερα(2018), σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Παιδείας, ήταν 104040 για συνολικά 74692 θέσεις, δηλαδή το 71,79% των υποψηφίων.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, για το τι ακολούθησε κυρίως μετά το 1999. είναι τα τμήματα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών. Στην Αθήνα -Ε.Μ.Π. ιδρύθηκε το 1917, στη Θεσσαλονίκη- Αριστοτέλειο το 1955, έως το 1998 ήταν μόνο δύο τμήματα, το 1999 ιδρύονται τα τμήματα σε Βόλο- Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Πάτρα - Πανεπιστήμιο Πάτρας και Ξάνθη- Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο. Τα τμήματα σε ένα έτος, υπερδιπλασιάζονται. Το 2004 λειτουργεί, για πρώτη φορά, το τμήμα στα Χανιά- Πολυτεχνείο Κρήτης και το 2015 στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Μέσα σε 16 χρόνια τα τμήματα, υπερτριπλασιάζονται.

Το 2013 ακολουθεί το σχέδιο “Αθηνά”. Πολλά τμήματα συγχωνεύονται, άλλα καταργούνται, όπως και τα Πανεπιστήμια Δυτικής Ελλάδας και Στερεάς Ελλάδας. Φυσικά, δεν τηρείται το κριτήριο της παλαιότητας των τμημάτων και διατηρεί αλώβητα, τμήματα που ιδρύθηκαν μεταγενέστερα, καταργώντας άλλα αρχαιότερα, όπως στην περίπτωση της Κοινωνικής Εργασίας στην Πάτρα. Συγχωνεύει, στο σύνολο τους όλα τα τμήματα Τουριστικών Επιχειρήσεων των Τ.Ε.Ι. ενώ λίγο αργότερα δημιουργούνται νέα τμήματα Τουρισμού στα Πανεπιστήμια Πειραιά και Αιγαίου.

Ακόμα όμως και στο σχέδιο Αθηνά, που μπορεί να καταργήθηκαν ή συγχωνεύτηκαν τμήματα, τηρήθηκαν οι ισοδυναμίες και οι αντιστοιχίες των κατευθύνσεων, με τα παλαιά τμήματα και δεν στόχευσε στην κατάργηση ολόκληρων κλάδων.

Το 2018 με τη δημιουργία του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής έρχονται “οι συνέργειες”. Τα Τ.Ε.Ι. καταργούνται. Με συνένωση των Τ.Ε.Ι. Αθήνας και Πειραιά Α.Ε.Ι.Τ.Τ. τμήματα υποστελεχωμένα, διατήρησαν την αυτονομία τους, ενώ άλλα υπερσυγχωνεύτηκαν ή καταργήθηκαν. Ακόμα και πέντε τμήματα σε ένα. Η προχειρότητα του σχεδιασμού ήταν τέτοια, όπου προβλέπονταν η ταυτόχρονη ίδρυση αντιστοίχων τμημάτων σε άλλα Πανεπιστήμια, σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων.

Ένα ακόμα διαφωτιστικό παράδειγμα, ήταν η συγχώνευση του τμήματος Φυσιοθεραπείας με το τμήμα Εργοθεραπείας του Τ.Ε.Ι. Αθήνας ως τμήμα Κινησιοθεραπείας. Σύμφωνα με το αρχικό πλάνο των συνεργειών στα Α.Ε.Ι. Ταυτόχρονα, στο φως έρχονταν συνεχώς δημοσιεύματα για την ίδρυση τμήματος Κινησιοθεραπείας και στη σχολή Φυσικής Αγωγής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών- Ε.Κ.Π.Α. Οι αντιδράσεις ήταν πολλές.

Στην περίπτωση της Φυσιοθεραπείας, Εργοθεραπείας και Ιατρικών Εργαστηρίων (Βιοϊατρικων Επιστήμων) κ.α. κυρίως στην Σχολή Υγείας και Πρόνοιας, παρενέβησαν με επιστολές τους Διεθνείς και Ευρωπαϊκές Ενώσεις, για τους κινδύνους που μπορεί να προκύψουν, από τη συγχώνευση μεταξύ ανομοιογενών αντικείμενων, την στιγμή που η διεθνής τάση, κινείται αντίστροφα. Τελικά δεν προχώρησε η συγχώνευση της Φυσιοθεραπείας και της Εργοθεραπείας, αλλά δεν αποφεύχθηκε αυτή του τμήματος Ιατρικών Εργαστηρίων, όπου και συγχωνεύτηκε με άλλα τέσσερα τμήματα.

Σημειώνεται, ότι πότε ξανά στο παρελθόν, δεν έχει υπάρξει παρόμοιο εγχείρημα, συγχώνευσης πέντε τμημάτων σε ένα και ότι τα τμήματα αυτά για το 2017, υπήρξαν από τα πιο περιζήτητα τμήματα των Τ.Ε.Ι. Αθήνας και Πειραιά, με βάση εισαγωγής άνω των 16000 μορίων.

Η προχειρότητα του σχεδιασμού και της τελικής υλοποίησης των συνεργείων είναι τέτοια, που πραγματικά δυσκολεύεται να κατανοήσει κάνεις, ποια ήταν τα λεγόμενα ακαδημαϊκά κριτήρια και σε ποιες περιπτώσεις τηρήθηκαν. Το τμήμα Μηχανικών Ενεργειακής Τεχνολογίας του Τ.Ε.Ι. Αθήνας, καταργήθηκε και οι φοιτητές επέλεξαν να συνεχίσουν τις σπουδές τους στα τμήματα Μηχανολόγων Μηχανικών ή Ηλεκτρολόγων και Ηλεκτρονικών Μηχανικών, ενώ αντιθέτως, στο νέο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, ιδρύθηκε τμήμα Συστημάτων Ενέργειας.


Άλλο παράδειγμα το τμήμα Κοινωνικής Διοίκησης και Πολιτικής Επιστήμης το οποίο είχε συγχωνευτεί με το σχέδιο Αθηνά το 2013, στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Σήμερα, διασπάται σε τρία τμήματα, Κοινωνικής Εργασίας, Κοινωνικής Πολίτικης και Πολιτικής Επιστήμης. Ταυτόχρονα στο ίδιο Φ.Ε.Κ. ανακοινώνεται ότι, το Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Πάτρας με έτος λειτουργίας από το 1986 και το Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του Τ.Ε.Ι. Δυτικής Ελλάδας με έτος ίδρυσης 1973, συγχωνεύονται σε τμήμα Επιστήμων Εκπαίδευσης και Κοινωνικής Εργασίας. Δεν υπάρχει καμιά συνάφεια, μεταξύ των δυο αντικειμένων.

Αν υπάρχει σήμερα υποστελέχωση, σε κάποιο τμήμα, οφείλεται στις συνταξιοδοτήσεις και στη μη πρόσληψη προσωπικού, τη στιγμή που το ίδιο το κράτος επέλεγε, να ιδρύει άλλου τμήματα, μεταγενέστερα και μάλιστα του ίδιου αντικείμενου.

Ούτε το κριτήριο της υψηλής ζήτησης ενός τμήματος, λήφθηκε υπόψιν, για την διατήρησή του. Το τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων στην Λάρισα, παρά την τύχη του αντίστοιχου τμήματος στην Αθήνα σε συγχώνευση, είχε την υψηλότερη βάση μεταξύ των τμημάτων του Τ.Ε.Ι. Θεσσαλίας, ξεπερνώντας και 7 από συνολικά 18 τμήματα του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας στον Βόλο όπως, Πολιτικών Μηχανικών, Προσχολικής Αγωγής, Ιστορίας-Αρχαιολογίας, Οικονομικών Επιστημών κ.α. Το τμήμα έβαλε λουκέτο, παρά τις αντιρρήσεις και από βουλευτές της Κυβέρνησης.

Στη Λάμια, μετά το κλείσιμο του τμήματος Νοσηλευτικής της πόλης, το Υπουργείο επέλεξε να δημιουργήσει εκ του μηδενός νέα τμήματα Μαθηματικών, Φυσικής και Λογοθεραπείας στην πόλη της Λαμίας, συμβάλλοντας στον κορεσμό των πτυχιούχων.

Το μέτρο ενός τμήματος ανά Διοικητική Περιφέρεια, δεν τηρείται για ακόμα μια φορά. Το Ε.Κ.Π.Α. Ιδρύει τμήματα Κοινωνιολογίας και Διοίκησης Επιχειρήσεων. Το Ο.Π.Α το Πάντειο,το ΠΑ.Δ.Α. και το Πανεπιστήμιο Πειραιά έχουν αντίστοιχα τμήματα. Στο Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, λειτουργεί τμήμα Διαιτολόγιας. Το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο ιδρύει ακόμα ένα. Το ίδιο πράττει και το Ε.Κ.Π.Α. στην Χαλκίδα. Αν σε όλα αυτά προστεθούν και τα τμήματα σε Θεσσαλονίκη, Κρήτη, Θεσσαλία το μέλλον προδιαγράφεται δυσοίωνο και επειδή η ιστορία επαναλαμβάνεται κάποια τμήματα θα κλείσουν.

Ο χορός των νέων τμημάτων καλά κρατεί, με τη δημιουργία Νομικής στην Πάτρα, Μαθηματικών σε Λαμία και Καστοριά, Δημοσιάς Υγείας σε Τρίπολη και Καρδίτσα, Λογοθεραπείας σε Λαμία και Πτολεμαΐδα, Φυσικής σε Καβάλα και Λαμία, Φυσικοθεραπείας στην Ιεράπετρα, Μηχανολόγων Μηχανικών στα Ιωάννινα, Τ.Ε.Φ.Α.Α. στον Άγιο Νικόλαο κ.τ.λ. με αναμονή των νέων τμημάτων που έρχονται για το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο και το Πανεπιστήμιο Αιγαίου.

Επίσης ιδρύονται τμήματα όπως: Πολιτισμού και Δημιουργικών Μέσων και Βιομηχανιών, Γλωσσικών και Διαπολιτισμικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Παραστατικών και Ψηφιακών Τεχνών στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, Παραγωγής Οπτικοακουστικών Μέσων στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, είναι μερικά από τα πολλά παραδείγματα τμημάτων που δημιουργούνται από μηδενική βάση, ενώ υπάρχουν είδη πολλά τμήματα σε πολλά Πανεπιστήμια και μη που θα μπορούσαν να τα εντάξουν στα προγράμματα τους, όπως Ξένες Φιλολογίες, Βαλκανικών και Μεσογειακών Σπουδών, τμήματα Θεάτρου, Κινηματογράφου, ακόμα και Κρατικές Δραματικές Σχολές, που θα μπορούσαν να αναβαθμιστούν, διαθέτοντας είδη υποδομές, συμβάλλοντας και στην εξοικονόμηση δαπανών, αλλά και στην εξάλειψη της αλληλοκάλυψης αντικειμένων.

Το πιο ανησυχητικό, είναι η δημιουργία δεκάδων νέων συγχωνευμένων και μη τμημάτων, χωρίς ισοτιμία και αντιστοιχία των κατευθύνσεων, με τα παλαιού τύπου πτυχία και προπάντων, χωρίς πλέον επαγγελματικά δικαιώματα. Ουσιαστικά κανένα νέο τμήμα που δημιουργήθηκε από τα πρώην Τ.Ε.Ι. δεν έχει κατοχυρώσει επαγγελματικά δικαιώματα, ακόμα και αν διέθεταν πριν. Ειδικότερα στα τμήματα του ΠΑ.Δ.Α., Το Υπουργείο έριξε το μπαλάκι, στα νέα τμήματα του ΠΑ.Δ.Α., να κρίνουν την αντιστοιχία των πτυχίων των Τ.Ε.Ι., με τα νεοσύστατα. Φυσικά η πρόσβαση στα νέα τμήματα, θα γίνονταν μεσώ κατατακτηρίων εξετάσεων και σε αυξημένο ποσοστό. Λογία του αέρα, αφού δεν υπήρχε καμία δέσμευση.

Έκπληκτοι πολλοί πτυχιούχοι των Τ.Ε.Ι., διαπίστωσαν, πολλά από τα τμήματα, ανακοίνωσαν την διεξαγωγή κατατακτηρίων εξετάσεων, χωρίς καμιά ενημέρωση για το εξάμηνο κατάταξής τους. Μάλιστα, σε επικοινωνία με τις διοικήσεις των τμημάτων, ενημερώνονταν ότι πιθανώς να κατατάσσονταν και στο Α΄ εξάμηνο σπουδών.

Δηλαδή οι πτυχιούχοι των Τ.Ε.Ι., θα έπρεπε να διαγωνιστούν για να φοιτήσουν εξ αρχής, σε ένα τμήμα με τα ίδια μέλη Δ.Ε.Π., στα ίδια εργαστήρια, με τις ίδιες υποδομές και με ελάχιστη διαφοροποίηση στο περίγραμμα σπουδών τους, για να αποκτήσουν ένα πτυχίο, νέου τύπου, χωρίς επαγγελματικά δικαιώματα, μόνο και μόνο για να φέρει την ταμπέλα Πανεπιστημιακό. Τα ίδια τα τμήματα, χωρίς ουσιαστικά να έχουν αλλάξει κάτι, απαξιώνουν τους πρώην φοιτητές τους, από το πρώτο έτος λειτουργίας τους.

Κάθε χωρά που ιδρύει τμήματα, σχολές ή Τριτοβάθμια Εκπαιδευτικά Ιδρύματα, προσδοκά στην ανάπτυξη της κοινωνίας, την ευημερία, την συμβολή στον πολιτισμό και την οικονομία. Οφείλει όμως και να τα υποστηρίζει και να τα εξελίσσει. Η υποβάθμιση στην Παιδεία, δεν είναι αποτέλεσμα της υποτιθέμενης “αναβάθμισης” των Τ.Ε.Ι. Είναι αποτέλεσμα, της αλόγιστης ίδρυσης τμημάτων και της κατάργησης άλλων, με συνεχείς αλληλοκαλύψεις αντικειμένων, χωρίς σεβασμό στην προσφορά και το έργο, που έχουν ήδη διατελέσει και με τεράστιες κρατικές δαπάνες, άνευ ουσίας.

Τη στιγμή που η χώρα είναι δέσμια των χρεών, κάποιοι ανοιγοκλείνουν τμήματα για να ικανοποιήσουν τις ορέξεις τους. Δυστυχώς αποδεικνύεται περίτρανα, ότι στην Ελλάδα του σήμερα, σημασία δεν έχει το τι σπούδασε κάνεις, αλλά το πότε το σπούδασε. Θλιβερό συμπέρασμα: η Παιδεία έχει μεταμορφωθεί σε ένα τυχερό παίγνιο, “τζογάροντας”, χρόνο, κόπο και πολύ χρήμα.

Αντώνης Ανδρονίκου - Εκπαιδευτικός
Υποψήφιος Ευρωβουλευτής με την Πλεύση Ελευθερίας και τη Ζωή Κωνσταντοπούλου