Πίνακες, γλυπτά , αρχαιότητες εξαφανίζονται ή λεηλατούνται με σχεδόν μαγικό τρόπο από μουσεία, δημόσιους χώρους, ιδιωτικές συλλογές. Το FBI, η Interpol, οι ερευνητές, που έχουν επωμιστεί την ευθύνη της επιστροφής τους, χαρακτηρίζουν αυτές τις κλοπές ως «δολοφονία που αν και δεν έχει ανθρώπινα θύματα σκοτώνει τον πολιτισμό». Στο site της Interpol υπάρχουν στοιχεία και φωτογραφίες για περισσότερα από 48.000 κλεμμένα αντικείμενα τέχνης, που αναζητούνται…
Τα 13 έργα τέχνης αξίας 500 εκατομμυρίων δολαρίων που κλάπηκαν από το μουσείο Gardner στη Βοστώνη. Ο AnthonyAmore, υπεύθυνος ερευνών μιλά στο People για τη μεγαλύτερη ληστεία έργων τέχνης των τελευταίων 30 ετών. Ποιες είναι οι νέες εξελίξεις στην υπόθεση που έχει χαρακτηριστεί, ως «η μεγαλύτερη κλοπή στην ιστορία»;
Ο Anthony Amore, πρώην επιθεωρητής του FBI σε θέματα ασφάλειας, είναι ο υπεύθυνος ερευνών από την πλευρά του ΜουσείουIsabella Stewart Gardner στη Βοστόνη για την κλοπή 13 έργων τέχνης το Μάρτιο του 1990. Στις 18 Μαρτίου 1990, δυο άντρες μεταμφιεσμένοι σε αστυνομικούς είπαν στους φύλακες του Μουσείου Gardner στη Βοστώνη πως έχουν ένταλμα σύλληψης τους. Αιφνιδιάζοντάς τους, τους ακινητοποίησαν και στη συνέχεια τους κλείδωσαν στο υπόγειο. Χρειάστηκαν 81 λεπτά για να κλέψουν 13 αντικείμενα τέχνης και πίνακες των Rembrandt, Vermeer, Degas και Manet.
Πέρασαν 26 χρόνια από τότε. Οι ύποπτοι πολλοί, αλλά κανένας κατηγορούμενος με αποδεικτικά στοιχεία. Σήμερα, οι κορνίζες παραμένουν κενές περιμένοντας τα αριστουργήματα αξίας 500 εκατομμυρίων δολαρίων να επιστρέψουν. Ίσως πλησιάζει πια η ώρα της αλήθειας και τα 5 εκατομμύρια δολάρια, που έχουν οριστεί ως εύρετρα, βρουν αποδέκτη….
Είναι αλήθεια πως 26 χρόνια μετά τη ληστεία, επικοινωνούν ακόμα μαζί σας εθελοντές για να δώσουν πληροφορίες;
Σχεδόν καθημερινά εγώ και το FBI δεχόμαστε τηλεφωνήματα καθώς και email. Άλλοι θέλουν να δώσουν πληροφορίες άλλοι να συμπράξουν στις έρευνες. Τα αξιολογούμε όλα. Φυσικά δεν στηριζόμαστε μόνο στην εξωτερική βοήθεια αλλά και εγώ προσωπικά διενεργώ ενδελεχείς έρευνες. Δουλεύουμε 7 μέρες την εβδομάδα και δεν θα σταματήσουμε μέχρι να βρούμε τους πίνακες.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι χάθηκε πολύτιμος χρόνος μέχρι το 2005, όταν αναλάβετε εσείς την υπόθεση…
Δύσκολη ερώτηση. Ίσως έχετε δίκιο ή μάλλον να το θέσω διαφορετικά. Δεν θέλω να ακουστεί σαν να υποστηρίζω ότι το Μουσείο έκανε στο παρελθόν λάθος κινήσεις. Το σίγουρο πάντως είναι ότι από τότε, που πήρα την υπόθεση, κάναμε πολύ περισσότερα. Είμαστε πιο δυναμικοί, πιο επιθετικοί… Πιστεύω ότι τώρα πια συνεργαζόμαστε αποτελεσματικότερα με το FBI. Βοηθάει το γεγονός ότι για πολλά χρόνια ήμουν κομμάτι του FBI.
Ποια βήματα ακολουθείτε στην έρευνα σας για να εντοπίσετε τους πίνακες;
Στα πλαίσια της έρευνας έχω επισκεφθεί την Ιαπωνία και τη Γαλλία, αλλά πιστεύουμε ότι οι πίνακες βρίσκονται στην Αμερική. Θέλω να διευκρινίσω πως αν και το Μουσείο συνεργάζεται με το FBI, εγώ εκπροσωπώ αποκλειστικά και μόνο το Μουσείο. Το Μουσείο μας δεν ασχολείται με το ποινικό κομμάτι, δεν είμαστε αστυνομική αρχή. Επιπλέον έχω ένα διαπραγματευτικό πλεονέκτημα: οι πληροφοριοδότες που θα οδηγήσουν στους πίνακες θα λάβουν ένα πολύ μεγάλο χρηματικό ποσό: Εύρετρα 5 εκατομμυρίων δολαρίων. Είναι ένα μεγάλο κίνητρο.
Αν και όπως είπατε δεν είστε αστυνομική αρχή, η υπόθεση είναι ποινική. Το γεγονός ότι εκπροσωπείτε το Μουσείο και όχι το FBI, υποδηλώνει ότι έχετε την άνεση να συναντάτε ανθρώπους με τους οποίους το FBI δεν συνδιαλέγετε;
Τους συναντώ όλους και διαπραγματεύομαι με όλους. Είμαι ανοιχτός σε κατηγορίες ανθρώπων που είτε το FBI δεν θα μπορούσε να προσεγγίσει ή εκείνοι δεν θα πλησίαζαν ποτέ το FBI. Δεν έχω απαγορευτικά και κόκκινες γραμμές. Έχω το δικαίωμα να ανακρίνω, άλλωστε εκπροσωπώ την πλευρά του θύματος. Να τονίσω ότι αποκλειστικό μου μέλημα είναι να επιστραφούν οι πίνακες. Δεν θέλω να σύρω στα δικαστήρια όσους εμπλέκονται με την κλοπή.
Είναι αλήθεια πως τα 5 εκατομμύρια δολάρια είναι το μεγαλύτερο ποσό που έχει οριστεί ποτέ ως εύρετρα;
Είναι το μεγαλύτερο ποσό που έχει προκηρυχτεί ποτέ από ιδιώτες… Το μόνο ποσό που ξεπερνάει αυτά τα χρήματα – εύρετρα είναι τα 25 εκατομμύρια δολάρια που έδινε η αμερικανική κυβέρνηση για τον εντοπισμό του Οσάμα Μπιν Λάντεν.
Τι αποκαλύπτει για τους κλέφτες ότι χρειάστηκαν 81 λεπτά για να κλέψουν 13 πίνακες;
81 λεπτά είναι πάρα πολύς χρόνος για να παραμείνει κάποιος σε ένα μουσείο και να δρα ανενόχλητος. Όλο αυτό το διάστημα δείχνει ότι για κάποιο λόγο οι κλέφτες ένιωθαν σίγουροι ότι δεν θα τους ενοχλήσει η αστυνομία. Συνήθως οι κλέφτες μένουν στα Μουσεία περίπου 10 λεπτά. Ήξεραν τι έκαναν ήταν συγκεκριμένοι και πήραν σχεδόν αποκλειστικά έργα του Rembrandt.
Αυτό σημαίνει ότι … έκλεβαν κατά παραγγελία Rembrandt;
Όχι, απλά ο Ρέμπραντ είναι πολύ αναγνωρίσιμος ζωγράφος. Είναι σαφές ότι σε τόσο χρόνο μπορούσαν να κλέψουν και αλλά αντικείμενα αξίας αλλά φαίνεται πως δεν ήταν γνώστες.
Συμμερίζεστε την κατάθεση των φυλάκων εκείνης της νύχτας που υποστήριξαν ότι οι ληστές ήταν δυο;
Οι κλέφτες ήταν όντως δυο αλλά είμαι πεπεισμένος ότι στο σχέδιο ήταν μπλεγμένοι περισσότεροι. Ήταν μια μικρή ομάδα.
Τον Μάρτιο του 2013 μαζί με το FBI ανακοινώσατε ότι ξέρετε ποιοι είναι οι κλέφτες. Δυο χρόνια αργότερα (Αύγουστο του 2015) είπατε ότι οι κλέφτες έχουν πεθάνει. Άρα το 2013 ήταν ζωντανοί. Σωστά;
Όχι. Το 2013 ανακοινώσαμε ότι γνωρίζουμε τους κλέφτες και ότι πρόκειται για ληστές, που ανήκουν στους παράνομους κύκλους της Μασαχουσέτης. Μετά βάλαμε τελεία και δεν είπαμε κάτι παραπάνω -ούτε ότι ήταν ζωντανοί, ούτε ότι ήταν πεθαμένοι. Το 2015 ανακοινώσαμε ότι είναι νεκροί.
Αφού έχουν πια πεθάνει, γιατί δεν λέτε ανοιχτά ποιοι ήταν;
Δεν θα βοηθήσει στην έρευνα μας μια τέτοια δημοσιοποίηση. Δεν με νοιάζει τι θέλει η κοινή γνώμη, σημασία έχει μόνο ό,τι βοηθάει ουσιαστικά στην έρευνα.
Τι συνέβη από τον Μάρτιο του 2013 (όταν ανακοινώσατε ότι έχετε αναγνωρίσει την ταυτότητα των δραστών) έως σήμερα και τελικά δεν λύθηκε η υπόθεση;
Γνωρίζουμε ποιοι είναι οι κλέφτες. Πρέπει όμως να διευκρινίσω μια ουσιαστική λεπτομέρεια: το γεγονός ότι ξέρουμε τους ληστές, δυστυχώς δεν σημαίνει ότι γνωρίζουμε που βρίσκονται οι πίνακες.
Τον Αύγουστο του 2015 δώσατε στα ΜΜΕ ένα video, από τις κάμερες του μουσείου. Στο ασπρόμαυρο κλιπ βλέπουμε την παραμονή της ληστείας έναν άντρα να παρκάρει στην είσοδο και ο φύλακας να τον αφήνει να μπαίνει στο μουσείο. Πιστεύετε ότι οι κλέφτες έκαναν πρόβα πριν τη ληστεία;
Όχι, δεν πιστεύω ότι υπήρξε πρόβα. Μπορώ όμως να σας πω ότι έχουμε αναγνωρίσει τον… άγνωστο άντρα αλλά δεν είμαστε διατεθειμένοι να γνωστοποιήσουμε τα στοιχεία του.
Δεν νιώθετε πως ο χρόνος δουλεύει εναντίον σας;
Το αντίθετο. Όσο περνάει ο καιρός τόσο οι άνθρωποι φοβούνται λιγότερο και ανοίγουν πιο εύκολα τα στόματα.
Τελικά οι κλέφτες πέτυχαν την τέλεια ληστεία ή απλά κατάφεραν να κρατήσουν… την τέλεια σιωπή;
Πράγματι, δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος να περιγράψουμε τη ληστεία… Δεν ήταν τέλειοι αλλά κράτησαν την τέλεια σιωπή!
Ποιοι είναι οι πιο δημοφιλείς καλλιτέχνες προς… κλοπή;
Ο οργανισμός καταγραφής και έρευνας κλεμμένων έργων τέχνης Art Loss Register σημειώνει ότι στις πρώτες θέσεις στη λίστα των στόχων των «φιλότεχνων» ελαφροχέρηδων είναι οι Pablo Picasso, Salvador Dali, Joan Miro.
Σύμφωνα με το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ τα χρήματα, που υπολογίζεται ότι κινούνται σε παγκόσμιο επίπεδο από την πώληση και τις σκοτεινές δοσοληψίες κλεμμένων αντικειμένων τέχνης, αγγίζουν τα 3 δισεκατομμύρια δολάρια! Στον χάρτη της παραοικονομίας η κλοπή αντικειμένων πολιτισμού έρχεται τρίτη μετά το εμπόριο ναρκωτικών και το εμπόριο όπλων.
Ο Ton Cremers, πρόεδρος του Παγκόσμιου Δικτύου Ασφάλειας Μουσείων, ρίχνει φως το σκοτεινό κύκλωμα κλοπής έργων τέχνης, μιλώντας στο People. Ο Cremers έχει διατελέσει υπεύθυνος ασφαλείας του Εθνικού Μουσείου της Ολλανδίας και σήμερα είναι ο πρόεδρος του Παγκόσμιου Δικτύου Ασφάλειας Μουσείων (SMN). Μεγάλη του επιτυχία η διαλεύκανση της κλοπής έργων τέχνης από το Κρατικό Μουσείο της Ζιμπάμπουε. Ο Cremers, που έχει τιμηθεί με το βραβείο Burke για τον αγώνα του στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς, μιλάει αποκλειστικά στο ελληνικό People και αποκαλύπτει πως οργανώνεται και δρα το σκοτεινό δίκτυο κλοπής έργων τέχνης.
Γιατί ο Picasso είναι ο αγαπημένος ζωγράφος των ληστών έργων τέχνης;
Ο λόγος είναι πιο απλός από ό,τι φαντάζεται κάποιος: όλοι, ακόμα και εκείνοι που έχουν τελειώσει μόνο το δημοτικό, γνωρίζουν τον Picasso. Δεν είναι ένας απλός ζωγράφος αλλά ένα art –icon και φυσικά μη ξεχνάμε ότι οι πίνακες του είναι συνώνυμο των υψηλών τιμών… Περισσότεροι από 1100 πίνακες και γλυπτά του Picasso έχουν καταχωρηθεί στη λίστα των κλεμμένων.
Οι κλέφτες αντικειμένων τέχνης έχουν διαφορετικό προφίλ από τους υπόλοιπους; Είναι άνθρωποι που συνήθως αποδεικνύονται μορφωμένοι και σχετικοί με την τέχνη;
Δεν νομίζω. Είναι ανόητοι τύποι, που το μόνο τους πλεονέκτημα είναι ότι ξέρουν πώς να εισβάλλουν σε έναν χώρο, χωρίς να γίνουν αντιληπτοί. Πρακτικά δεν έχουν ιδέα πώς να μεταχειριστούν έναν πίνακα και για αυτό πολύ συχνά όταν βρίσκουμε τους πίνακες συνήθως έχουν φθορές.
Υπάρχουν «μεγάλα κεφάλια» που βρίσκονται πίσω από τους ληστές; Όπως συλλέκτες; τρομοκρατικές ομάδες ή οι ίδιοι οι ιδιοκτήτες του έργου ώστε να εισπράξουν τα λεφτά της ασφαλιστικής;
Όλα αυτά αποτελούν σενάρια του Χόλιγουντ, ωστόσο δεν θα μου έκανε εντύπωση αν ίσχυε η πιθανότητα κάποιος ιδιοκτήτης να έδινε μια παραγγελία κλοπής.
Κάποιοι υποστηρίζουν ότι δεν έχουμε λόγο να ενδιαφερόμαστε για τις κλοπές έργων τέχνης αφού οι ιδιοκτήτες θα αποζημιωθούν από την ασφάλεια και δεν υπάρχουν θύματα…
Αηδίες! Όταν ένα ασφαλισμένο έργο κλαπεί υπάρχουν δύο πιθανές εξελίξεις: να κλαπεί και να χαθεί για πάντα ή να κλαπεί και να επιστραφεί. Πολλές ασφαλιστικές εταιρίες αν και δεν το παραδέχονται πληρώνουν τα λύτρα που έχουν ζητηθεί.
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου οι ασφαλιστικές εταιρίες έχουν πληρώσει λύτρα στους κλέφτες ώστε να επιστραφούν οι πίνακες;
Φυσικά, αλλά τέτοιες ιστορίες δεν βλέπουν συχνά τα φώτα! Το 1994 δυο πίνακες του Turner, που είχε δανειστεί γερμανική γκαλερί από την Tate του Λονδίνου, εκλάπησαν. Τελικά επιστράφηκαν στην Αγγλία αφού τα λύτρα πληρώθηκαν με τα χρήματα της ασφάλειας.
Όταν ένα κλεμμένο έργο τέχνης επιστραφεί στους ιδιοκτήτες του, αλλάζει η αξία του; Ανεβαίνει η τιμή του;
Αυτή είναι πολύ καλή ερώτηση. Έως σήμερα, όμως, δεν έχει πραγματοποιηθεί μια τέτοια έρευνα και τα αποτελέσματα θα είχαν πολύ ενδιαφέρον.
Ποιο είναι το συνηθέστερο λάθος, που κάνουν τα μουσεία, στο ευαίσθητο κομμάτι της φύλαξης;
Το βασικότερο λάθος είναι ότι το ίδιο το μουσείο είναι ευάλωτο. Η χρήση των συναγερμών, των καμερών και των ηλεκτρονικών μέσων δρουν επικουρικά στην ασφάλεια αλλά δεν δίνουν τη λύση. Ουσιαστικά, αν οι κλέφτες καταφέρουν εύκολα να βρεθούν στην αίθουσα που βρίσκονται τα έργα, θα δράσουν και θα βγουν και εύκολα.
Πως μπορεί να πουληθεί ένα κλεμμένο έργο τέχνης αφού είναι «στιγματισμένο» στη διεθνή αγορά;
Το έργο θα κάνει τη διαδρομή του στον κύκλο των παρανόμων αλλά τελικά δεν θα αγοραστεί. Όσοι αγοράζουν αντικείμενα τέχνης το κάνουν για τρεις λόγους: είτε για να ανεβάσουν το κοινωνικό τους status ή ως επενδυτική κίνηση ή από αγάπη για την τέχνη. Οι δυο πρώτες κατηγορίες επενδυτών τέχνης δεν έχουν κανένα λόγο να αγοράσουν ένα τέτοιο έργο. Επιπλέον, αν αποκτήσεις ένα κλεμμένο έργο, τι κάνεις αν κλαπεί και από εσένα; Πέφτεις στην παγίδα και δεν μπορείς να πας στην αστυνομία.
Διαβάστε περισσότερα στο PEOPLE που κυκλοφορεί μαζί με το ΘΕΜΑ.
