Παγκόσμια Ημέρα κατά της Μηνιγγίτιδας: Πώς θα την προλάβουμε

Mε φόντο  μελανό τους δεκάδες χιλιάδες θανάτους και τις αναπηρίες που προκαλεί η μηνιγγίτιδα, η νόσος βρίσκεται σήμερα στο προσκήνιο, καθώς εορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Μηνιγγίτιδας, ημέρα ενημέρωσης για την αξία της πρόληψης, της διάγνωσης και της θεραπείας.

Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα, η οποία είναι η πιο σοβαρή και κοινή μορφή της νόσου, προκαλεί περίπου 170.000 θανάτους παγκοσμίως κάθε χρόνο. Στην Ελλάδα η πιο απειλητική μορφή της νόσου σήμερα είναι η μηνιγγίτιδα τύπου Β –ευθύνεται για τη νόσο περίπου 50 ανθρώπων, ιδίως παιδιών, σε ετήσια βάση, με κάποια από αυτά να έχουν μοιραία κατάληξη. Από την αρχή του έτους οκτώ παιδιά νοσηλεύτηκαν σε Μονάδες Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) δίνοντας μάχη για τη ζωή τους, με αίσια ευτυχώς έκβαση.

Τι είναι η μηνιγγίτιδα

Η μηνιγγίτιδα είναι μια φλεγμονή που εντοπίζεται στις μήνιγγες (δηλ. στις μεμβράνες που περιβάλλουν τον εγκέφαλο), καθώς και στο υγρό που βρίσκεται μεταξύ αυτών (εγκεφαλονωτιαίο υγρό). Οι μηνιγγίτιδες διακρίνονται σε οξείες, χρόνιες και κεραυνοβόλες. Τα αίτια που προκαλούν τις μηνιγγίτιδες είναι πολλά, όμως συνηθέστερα οφείλονται σε ιούς ή βακτήρια. Οι κλινικές εκδηλώσεις που προκαλούν οι μηνιγγίτιδες ποικίλλουν ανάλογα με την ηλικία, τη γενικότερη κατάσταση του ατόμου και το είδος του μικροβίου. Στα βρέφη η συμπτωματολογία είναι ασαφής και η διάγνωση πολύ δύσκολη.
Οι ιογενείς μηνιγγίτιδες παρουσιάζονται συνήθως κατά τους χειμερινούς μήνες, με τη γενικότερη έξαρση των ιώσεων, και συνήθως έχουν καλή πρόγνωση.

Οι βακτηριακές μηνιγγίτιδες προκαλούν τη μεγαλύτερη ανησυχία και συνήθως έχουν πολύ πιο σοβαρή πρόγνωση. Ο αιμόφιλος της γρίπης, ο μηνιγγιτιδόκοκκος και ο πευμονιόκοκκος είναι τα τρία μικρόβια που ευθύνονται συνήθως για τις βακτηριακές μηνιγγίτιδες.

Ο αιμόφιλος της γρίπης προκαλεί συχνότερα μηνιγγίτιδα σε βρέφη και παιδιά ηλικίας μικρότερης των 5 ετών.

Ο μηνιγγιτιδόκοκκος προκαλεί μηνιγγίτιδα σε μεγαλύτερα παιδιά και σε ενήλικες. Από τις 5 σημαντικότερες ομάδες του μηνιγγιτιδόκοκκου A, B, C, W, και Y – η οροομάδα B είναι η επικρατέστερη σε όλη την Ευρώπη (ποσοστό εμφάνισης 90%) ενώ εμφανίζεται σε όλο τον κόσμο.

Η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος

Ιδιαίτερα επικίνδυνο είναι το βακτήριο του μηνιγγιτιδόκοκκου (Neisseria meningitidis)  που προκαλεί τη μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο, καθώς εξελίσσεται ραγδαία και μπορεί να προκαλέσει θάνατο ή ισόβια αναπηρία. Τα αρχικά συμπτώματα της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου είναι συχνά μη ειδικά και μοιάζουν με αυτά της γρίπης, με αποτέλεσμα να είναι δύσκολη η διάγνωση της νόσου σε πρώιμο στάδιο.

Στα μεγαλύτερα παιδιά και τους ενήλικες τα κύρια συμπτώματα που προειδοποιούν για μηνιγγίτιδα είναι ο αιφνίδιος υψηλός πυρετός, η ευερεθιστότητα, ο εμετός, η κεφαλαλγία, η δυσκαμψία του αυχένα, η ευαισθησία στο φως, η υπνηλία, ο μυϊκός πόνος και ο πόνος στα πόδια. Σπανιότερα, ο ασθενής μπορεί να παρουσιάσει και δερματικό εξάνθημα, κάτι που συνήθως υποδηλώνει βαριά νόσο.

Αν η νόσος δεν αντιμετωπισθεί έγκαιρα τότε ο ασθενής μπορεί να πέσει ακόμα και σε κώμα. Η θεραπεία της μηνιγγίτιδας πρέπει να γίνεται πάντοτε στο νοσοκομείο με τη χορήγηση των κατάλληλων αντιβιοτικών. Όσο νωρίτερα αρχίσει η θεραπεία τόσο καλύτερη είναι και η έκβαση της νόσου.

Ποιοι κινδυνεύουν

Όλοι κινδυνεύουν να προσβληθούν από μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο. Βρέφη, νήπια, έφηβοι και νεαροί ενήλικες αποτελούν τις πιο ευάλωτες ηλικιακές ομάδες. Βρέφη ηλικίας κάτω του 1 έτους διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου από οποιαδήποτε άλλη ηλικιακή ομάδα και ακολουθούν τα νήπια ηλικίας 1 έως 4 ετών.

Οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο προσβολής από τη νόσο, κυρίως επειδή έρχονται αντιμέτωποι με νέες καταστάσεις και ο τρόπος της ζωής τους αλλάζει, πχ σεξουαλικές σχέσεις, επαφή με τσιγάρο ή άλλες ουσίες.

Η νόσος μεταδίδεται  με σταγονίδια και σάλιο. Το κάπνισμα, ενεργητικό ή παθητικό, αποτελεί επίσης παράγοντα κινδύνου για αποικισμό και νόσηση. Οι πιο συχνοί τρόποι μετάδοσης είναι: Φιλί, βήχας, φτάρνισμα. Η μετάδοση της μηνιγγίτιδας γίνεται με τα σταγονίδια που εκπέμπουν οι υγιείς φορείς αυτών των μικροβίων. Τα μικρόβια από το ρινοφάρυγγα εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος και από εκεί φτάνουν μέχρι τους μήνιγγες. Σπανιότερα η μηνιγγίτιδα μπορεί να προκληθεί από άλλες λοιμώξεις (π.χ. από ωτίτιδες).

Πώς προλαμβάνεται

Ο εμβολιασμός είναι η καλύτερη στρατηγική για την καταπολέμηση της μηνιγγίτιδας όπως και κάθε άλλης ασθένειας.  Στη χώρα μας κυκλοφορούν εμβόλια που προστατεύουν από τις 4 οροομάδες (A,C,W,Y) του βακτηρίου που προκαλούν το 10% των περιστατικών, ενώ το εμβόλιο που προστατεύει από την οροομάδα Β, που προκαλεί την πλειονότητα των περιστατικών στην Ευρώπη αλλά και στην Ελλάδα, κυκλοφορεί στη  χώρα από το 2014, χωρίς όμως να αποζημιώνεται από τους ασφαλιστικούς φορείς.