Μαρκ Ζούκερμπεργκ: O σπασίκλας που άλλαξε τον κόσμο και η σεξουαλική εκμετάλλευση παιδιών στα social media
Η διαδρομή από το δωμάτιο της φοιτητικής εστίας στο Χάρβαρντ μέχρι την απογείωση της πλατφόρμας με χρήστες το 1/3 του παγκόσμιου πληθυσμού και από εκεί στην αμφισβήτηση και τις καταγγελίες για σκάνδαλα, δωροδοκίες, χειραγώγηση, λογοκρισία, εκφοβισμό, ωμή βία και σεξουαλική εκμετάλλευση ανηλίκων
Απαγορεύεται από το δίκαιο της Πνευμ. Ιδιοκτησίας η καθ΄οιονδήποτε τρόπο παράνομη χρήση/ιδιοποίηση του παρόντος, με βαρύτατες αστικές και ποινικές κυρώσεις για τον παραβάτη
Τον ρώτησαν χωρίς περιστροφές αν γνωρίζει ότι είναι αιμοσταγής. Στο άκουσμα της λέξης, η θερμοκρασία στην αίθουσα ακρόασης της Επιτροπής Δικαιοσύνης της αμερικανικής Γερουσίας έπεσε κατακόρυφα. Σχεδόν ισοφάρισε τους χαμηλούς βαθμούς στο εξωτερικό θερμόμετρο, εκείνη την παγωμένη Τετάρτη 31 Ιανουαρίου στην Ουάσινγκτον. Μέσα, ωστόσο, στο Καπιτώλιο το θέμα συζήτησης ήταν καυτό. Αφορούσε την υψηλή τεχνολογία και τη διαδικτυακή σεξουαλική εκμετάλλευση ανηλίκων.
Με τους παρόντες διευθύνοντες συμβούλους των τεχνολογικών κολοσσών να κάθονται σε αναμμένα κάρβουνα. Αντιμετώπιζαν έναν τυφώνα θυμού επειδή δεν φρόντισαν να ελέγξουν και να αποτρέψουν τους διαδικτυακούς κινδύνους που απειλούν τα παιδιά. Στην αίθουσα παρευρίσκονταν γονείς θυμάτων που κρατούσαν φωτογραφίες των παιδιών τους που είχαν κακοποιηθεί σε ταινίες παιδικής πορνογραφίας και θανατωθεί από σεξουαλικά αρπακτικά.
Είχαν εξαφανιστεί, αυτοτραυματιστεί ή αυτοκτονήσει. Είχαν υποστεί ανελέητο εκφοβισμό, άγρια παρενόχληση, ωμή βία, υπέφεραν από ψυχολογικές και διατροφικές διαταραχές. Ολα εγκληματικές συνέπειες του δελεαστικού και παγιδευτικού εθισμού τους στις επώνυμες και δημοφιλείς διαδικτυακές πλατφόρμες. Η συνεδρίαση δεν φάνταζε σαν μια απλή κουβεντούλα περί της ασφάλειας του περιεχομένου των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Περισσότερο έμοιαζε με πραγματική ανάκριση των Big Tech κροίσων ιδιοκτητών των social media.
Στη φοιτητική εστία του Χάρβαρντ όπου ξεκίνησαν όλα
Μεγιστάνας
«Ε, λοιπόν, ξέρεις ότι έχεις αίμα στα χέρια σου;», επανέλαβε απότομα ο Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής της Νότιας Καρολίνας Λίντσεϊ Γκράχαμ. Αποδέκτης της επιθετικής ερώτησης ο διάσημος Μαρκ Ζούκερμπεργκ ή Ζάκερμπεργκ ή σκέτα Ζακ, όπως τον αποκαλούν στην πατρίδα του. Ψύχραιμος και παρατηρητικός μέσα στο απόχρωσης μπλε του κοβαλτίου κοστούμι με την ασημένια γραβάτα του, ο εμπνευστής, δημιουργός και ιδρυτής του Facebook -του μακράν ισχυρότερου από τα κοινωνικά δίκτυα- έδειχνε κοκαλωμένος σαν τρισδιάστατο ολόγραμμα του Mr Cool. Κατά την είσοδό του στην αίθουσα ένα τσούρμο φωτογράφων έσπευσε να τον απαθανατίσει. Οπως αρμόζει σε έναν δημοφιλή μεγιστάνα και κοινωνικό ίνδαλμα περιβεβλημένο με την αύρα του μέλλοντος.
Μόλις στα 39 του χρόνια κρίνεται ο κοινής αποδοχής οραματιστής που απολαμβάνει άφθονη δημοσιότητα ως λατρεμένος ροκ σταρ. Τιμάται με διεθνή βραβεία καινοτομίας και φιλανθρωπίας, φιλοξενείται σε αλλεπάλληλα, από χρονιά σε χρονιά, εξώφυλλα ως το πιο επιδραστικό πρόσωπο στον πλανήτη, τον υποδέχονται με σεβασμό ως ισότιμό τους αρχηγοί κρατών και με δέος παγκόσμιοι ηγέτες. Ηδη το αξιόπιστο περιοδικό «Forbes» τον ανακήρυξε τον τέταρτο πλουσιότερο άνθρωπο για το 2024 με 171 δισ. δολάρια προσωπική περιουσία· όσο περίπου κοστίζει η αγορά 500 Boeing 747, στοιχίζει η συντήρηση σε μισθοδοσία και εξοπλισμό όλου του βρετανικού στρατού για μία σχεδόν τετραετία ή ισοδυναμεί με ολόκληρη τη δημόσια δαπάνη του Μονακό για 2.000 χρόνια!
Ομως, παρόλη την αίγλη, το κύρος, το οικονομικό του εκτόπισμα και παρά τη συνάφειά του με τη βόρεια πτέρυγα του Καπιτωλίου -καθώς ήταν η όγδοη επίσκεψή του εκεί-, ο υπερδισεκατομμυριούχος από τα 24 κιόλας χρόνια του εμφανίστηκε ενώπιον της Επιτροπής σιωπηλός και σχεδόν αμήχανος, αν όχι σοκαρισμένος, όταν ο Ρεπουμπλικάνος γερουσιαστής από το Μιζούρι Τζος Χάουλι τον ρώτησε αυστηρά: «Τι μέτρα πήρες; Εχεις αποζημιώσει τις οικογένειες των θυμάτων για όσα θλιβερά πέρασαν;». «Δεν νομίζω», τραύλισε ο ιδρυτής, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Meta, όπως μετονόμασε το 2020 τη μητρική εταιρεία του Facebook, Inc. που περιλαμβάνει επίσης τις εφαρμογές Instagram και WhatsApp. Στην επόμενη, όμως, πιεστικά σκληρή ερώτηση «Γιατί λοιπόν δεν τους ζητάς συγγνώμη, αφού είναι σε αυτή εδώ την αίθουσα;», ο εσωστρεφής Ζούκερμπεργκ έμεινε καθηλωμένος στη θέση του επί πέντε ολόκληρα λεπτά λες και τον είχε χτυπήσει αστροπελέκι.
Κλείσιμο
Καθυστερημένη συγγνώμη
Ποιος ξέρει τι συλλογιζόταν μαρμαρωμένος; Πού να βρίσκονται, ας πούμε, εκείνη τη στιγμή η σύζυγός του Πρισίλα Τσαν και οι τρεις κόρες του; Πώς πάει άραγε η οικοδομική ανέγερση του υπερλουσάτου παλατιού που χτίζει στο αχανές ράντσο του στο νησί Kauai της Χαβάης; Αν πιστώθηκαν, μήπως, στους τραπεζικούς λογαριασμούς του τα ετήσια μερίσματα των 700 εκατ. δολαρίων από τα κέρδη της προηγουμένης χρήσης της εταιρείας του; Μπορεί ακόμη να περνούσε από το μυαλό του η απορία γιατί τον ταλαιπωρούν και του «την πέφτουν» ενόσω την ίδια ώρα θα μπορούσε να ασκείται στο ζίου ζίτσου, την πιο αγαπημένη του ανατολίτικη πολεμική τέχνη. Ή, τέλος πάντων, ίσως σκεφτόταν ότι, αντί να είναι ένας ορατός στο στόχαστρο ελέφαντας στο δωμάτιο, καλύτερα θα ήταν να έβγαζε για βόλτα τον σκύλο του τον Beast, εκείνο το υπερήλικο ουγγρικό τσοπανόσκυλο με το ξεχωριστό μακρύ τρίχωμα.
Το πιο πιθανό, όμως, ήταν ότι ως ευφυής άνθρωπος, εξοικειωμένος με την ικανότητα να αγνοεί τον θόρυβο γύρω του ώστε να μη σπαταλά ενέργεια, επεξεργαζόταν νοητικά αλγόριθμους. Ικανούς να προσομοιώσουν πλήρως τις λειτουργίες ενός ανθρώπινου εγκεφάλου. Οταν πέρασε το πεντάλεπτο της περισυλλογής του, με χαμηλωμένο το κεφάλι, αγνόησε το μικρόφωνό του και τους γερουσιαστές, στράφηκε και απευθύνθηκε ευαίσθητα, σοβαρά και θλιμμένα στους γονείς. «Λυπάμαι για όλα όσα έχετε περάσει. Ζητώ συγχώρεση για όλο τον πόνο που έχετε υποστεί», είπε μελαγχολικά. Και πρόσθεσε: «Επενδύουμε μαζικά για να αποτρέψουμε τον διαδικτυακό εκφοβισμό και τη βία». Προφανώς τίποτε από αυτά δεν είχε προσχεδιάσει, προβάρει ή σκηνοθετήσει. Ειδάλλως, θα απαντούσε άμεσα δείχνοντας ετοιμότητα στην κατανόηση του προβλήματος και εκδηλώνοντας συγκινητική συμπαράσταση προς τα θύματα.
Συναισθηματικά, πάντως, φάνηκε σωστός και τυπικά ακριβής. Η εταιρεία του, άλλωστε, εστιάζει στην εποπτεία περιεχομένου, όπως η αφαίρεση ρητορικής μίσους και εικόνων που περιέχουν σεξ ή βία. Ωστόσο, επικρίνεται για επιλεκτική και αδιαφανή λογοκρισία πληροφοριών, ενώ αντιμετωπίζει μια σειρά από προβλήματα απορρήτου. Το κακό για τη Meta είναι ότι από τον περασμένο Οκτώβριο οι γενικοί εισαγγελείς 33 αμερικανικών Πολιτειών, την έχουν μηνύσει για εθιστική επιρροή στους νεαρούς χρήστες και βλαβερή συμβολή στην ψυχική υγεία τους. Λίγο πριν από τα περασμένα Χριστούγεννα προστέθηκε και ο γενικός εισαγγελέας του Νέου Μεξικού, ισχυριζόμενος ότι η εταιρεία πρόσφερε τη δυνατότητα σε ενήλικες παιδεραστές να εντοπίζουν και να στέλνουν μηνύματα με ελκυστικές προσκλήσεις σε αμέριμνα παιδιά ώστε να τα χρησιμοποιήσουν για σεξουαλική εκμετάλλευση.
Ο Μαρκ Ζούκερμπεργκ στην αρμόδια επιτροπή της Γερουσίας, ενώπιον της οποίας κλήθηκε να καταθέσει, βρέθηκε αντιμέτωπος με τη μήνη των γερουσιαστών, που διατυπώθηκε με σκληρές ερωτήσεις, όπως εάν γνωρίζει ότι είναι αιμοσταγής
Εθισμός και λογοκρισία
Από την αρχή της φετινής χρονιάς, μια ομάδα ευαισθητοποιημένων δικηγόρων που εκπροσωπεί εκατοντάδες οικογένειες κατέθεσε αγωγές κατηγορώντας τη Meta και άλλες εταιρείες μέσων κοινωνικής δικτύωσης ότι αξιοποιούν πανίσχυρες προηγμένες τεχνολογίες για να εκμεταλλευτούν και να χειραγωγήσουν «καταστροφικά, επιζήμια και ολέθρια» τους ανθρώπους. Αποδίδοντάς τους ως μοναδικό τους «κίνητρο το κέρδος». Τι άλλο;
Οι δυσαρεστημένοι από τις πρακτικές τους, όμως, παραμερίζουν ότι η οικονομία των ΗΠΑ εξαρτιόταν ιστορικά από τις νεοφυείς καινοτόμες επιχειρήσεις πολύ περισσότερο από άλλες οικονομίες, ειδικά στην τεχνολογία. Για την αμερικανική κουλτούρα, επίσης, το να πλουτίζεις δεν είναι κακό, αλλά για τους ενάγοντες το να το κάνεις συνειδητά σε βάρος των άλλων είναι σοβαρό και διόλου αμελητέο από ηθικής πλευράς θέμα. Η ιδιωτική ζωή και τα προσωπικά δεδομένα των χρηστών εκτός από δικαίωμα έχουν και υλική υπόσταση.
Εντούτοις, οι ΗΠΑ δεν έχουν περάσει ούτε έναν ομοσπονδιακό νόμο περιορισμού της μοναδικής ισχύος και υποχρέωσης λογοδοσίας των γιγαντιαίων τεχνολογικών εταιρειών κοινωνικής δικτύωσης. Ξοδεύονται άλλωστε εκ μέρους τους δεκάδες εκατομμύρια δολάρια για λόμπινγκ προκειμένου να θολώσουν τα νερά και να αποτρέψουν μια διακομματική νομοθετική συμμαχία εις βάρος τους. Πρωτοστάτης σε αυτές τις δαπάνες άσκησης παρασκηνιακής πολιτικής πίεσης είναι αποδεδειγμένα το Facebook.
Αναμενόμενα, όταν δίνει υποσχέσεις το αφεντικό μιας πλατφόρμας με πάνω από 2,7 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες ημερησίως, περίπου το ένα τρίτο του παγκόσμιου πληθυσμού, και 40 δισ. κέρδη μόνο για το 2023, πάντα θα προκύπτουν αμφιβολίες. Ακόμη κι αν αυτός έχει τις ειλικρινέστερες και αγνότερες προθέσεις. Ιδιαίτερα όταν δεσμεύεται δημοσίως να εφαρμόσει αυστηρότερους κανόνες και υπόσχεται λειτουργική αυτοδιόρθωση, οι θιγόμενοι θα κρατούν επιφυλακτικά μικρό καλάθι. Το εκστόμισε αφοπλιστικά ένας χαροκαμένος γονιός στην αίθουσα της Γερουσίας λέγοντας: «Αν περιμένετε από αυτόν τον τύπο να λύσει το πρόβλημα, θα πεθάνουμε περιμένοντας». Υπονοώντας ότι η συγγνώμη του Ζούκερμπεργκ έφτασε αργά.
Καθυστερημένη, ύστερα από τη μακρά αλαζονική και ατιμώρητη αδιαφορία του για την παραβίαση της εμπιστοσύνης των χρηστών, η οποία ζημίωσε πολλούς αθώους εφήβους, αγόρια και κορίτσια. Οπότε, έπειτα από χρόνια αδράνειας, οι διαβεβαιώσεις του ότι δεν θα ξανασυμβούν τέτοια εγκλήματα δεν κρίνονται διασφαλισμένες. Οσο κι αν και ο ίδιος εγγυάται ότι οι ανήλικοι πλέον, από προεπιλογή, δεν θα μπορούν να λαμβάνουν μηνύματα στο Instagram και το Messenger από αγνώστους, του χρεώνουν ότι δεν πήρε δα επισήμως και κανέναν όρκο.
Η επέτειος
Οπως και να ’χει, ο ενοχοποιημένος πλέον Ζούκερμπεργκ δεν γιόρτασε με τον πιο χαρούμενο τρόπο τα εικοστά γενέθλιά του Facebook. Μάλλον του έπεσε πικρή η επετειακή τούρτα σε ανάμνηση της 4ης Φεβρουαρίου του 2004. Την ημερομηνία που ο αναμφίβολα επινοητικός γιος ενός οδοντιάτρου και μιας ψυχολόγου από τα προάστια της Νέας Υόρκης έγραψε τον κώδικα για μια πρωτότυπη εφαρμογή κοινωνικής δικτύωσης στη φοιτητική εστία Kirkland House του Χάρβαρντ όπου σπούδαζε.
Βάφτισε την ιστοσελίδα του The Facebook και λίγο πλάκα, λίγο πρόκληση, ο εμπνευσμένος δευτεροετής φοιτητής με τις σαγιονάρες, το σορτσάκι και το μακό δημιούργησε πάταγο στην Πανεπιστημιούπολη στο Κέιμπριτζ της Μασαχουσέτης. Είχε γεννήσει ένα εκρηκτικό σουξέ. Επειτα από δύο μήνες, τον Απρίλιο του 2004, αφότου o σέρβερ του πανεπιστημίου τα έφτυσε εξαιτίας του όγκου των χρηστών, ο 19χρονος κοκκινόξανθος σγουρόμαλλης έδωσε συνέντευξη στο δίκτυο CNBC. Οι οικοδεσπότες της εκπομπής δεν κατάλαβαν λέξη για τον παράξενο ιστότοπο του που τους περιέγραφε. Καταλάβαινε, όμως, πολύ καλά ο ίδιος. Παράτησε το Χάρβαρντ και μετακόμισε στο Πάλο Αλτο της Καλιφόρνιας.
Τακτοποίησε σταδιακά αλλά προπάντων επιδέξια όλες τις προηγούμενες εκκρεμότητές του με εξωδικαστικούς διακανονισμούς, συμβιβασμούς αποζημιώσεων, συμφωνίες και συναινετικές ρυθμίσεις, βάζοντας μπρος το εταιρικό του εγχείρημα. Εκτοξεύτηκε στη στρατόσφαιρα της επιτυχίας. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία. Η έναρξη της οποίας μνημονεύουν με θαυμασμό οι 15 και πλέον χιλιάδες υπάλληλοι στις εντυπωσιακές εγκαταστάσεις της εταιρείας στο Μένλο Παρκ στην περιοχή του Κόλπου του Σαν Φρανσίσκο στην Καλιφόρνια.
15 και πλέον χιλιάδες υπάλληλοι εργάζονται στις εντυπωσιακές εγκαταστάσεις της εταιρείας στο Μένλο Παρκ της Καλιφόρνιας
Τα σκάνδαλα
Στην εικοσαετία που προηγήθηκε, οι επικριτές του Ζούκερμπεργκ του επιρρίπτουν ότι έχασε τον ρομαντισμό του. Δεν είναι πια ο ιδεαλιστής που πίστευε ότι η σύνδεση όλων των ανθρώπων στη Γη ήταν μια σημαντική αποστολή που θα εκπλήρωνε με στόχο έναν καλύτερο κόσμο. Η ανθρωποκεντρικά προσανατολισμένη τεχνολογική καινοτομία του πήγε βαθμιαία περίπατο και κάηκε στον βωμό του επιχειρηματικού μοντέλου που υιοθέτησε. Συνδέθηκε προσοδοφόρα με τη διαφήμιση, η οποία με τη σειρά της εξαρτάται από την πειθώ, αν όχι με τη χειραγώγηση της προσοχής των χρηστών.
Στη λογική της αχαλίνωτης επιχειρηματικής ανάπτυξης από τα τέλη του 2012 έως το 2017, το Facebook τελειοποίησε μια νέα ιδέα, το αναπτυξιακό hacking, και πειραματιζόταν συνεχώς με αλγόριθμους. Στόχος να δημιουργήσει έσοδα συλλέγοντας δεδομένα ώστε να επηρεάσει τη συμπεριφορά των χρηστών. Αποτέλεσμα: οι άνθρωποι που επισκέπτονταν την ιστοσελίδα έγιναν μετρήσιμες μονάδες. Την ίδια στιγμή η απεραντοσύνη των δεδομένων τους, χωρίς προηγούμενη συγκατάθεσή τους άφηνε ανοιχτό το ενδεχόμενο μαζικής κατάχρησης. Αναπόφευκτα, όποιος βουτήξει στον ωκεανό είναι σίγουρο ότι κάποιο κύμα θα τον χτυπήσει.
Το σκάνδαλο ξέσπασε στις 19 Μαρτίου 2018, έπειτα από δημοσίευμα της εφημερίδας «New York Times». Μια βρετανική εταιρεία διαχείρισης δεδομένων για διαφημιστικούς σκοπούς, η Cambridge Analytica, υπέκλεψε τις συλλεγμένες από το Facebook εμπιστευτικές προσωπικές πληροφορίες για 87 εκατομμύρια Αμερικανούς ψηφοφόρους. Υποτίθεται ότι η υποκλοπή -στην ουσία συγκατάθεση, αν όχι συνενοχή, του Facebook ώστε αυτή να συγκεντρώσει προσωπικά στοιχεία από τους χρήστες του- αφορούσε την επεξεργασία ψυχογραφικών προφίλ για τη δημιουργία εξατομικευμένων διαφημίσεων.
Στην πραγματικότητα ήταν πιο στοχευμένα αποδοτική για τον επηρεασμό των ψηφοφόρων υπέρ της νικητήριας προεδρικής εκστρατείας του Τραμπ το 2016. Η ίδια εταιρεία κατηγορήθηκε επίσης ότι παρενέβη στο δημοψήφισμα του Brexit. Δεν βρέθηκαν όμως επαρκή στοιχεία μεθοδευμένης εμπλοκής της. Από τη μεριά του ο Ζούκερμπεργκ κατέθεσε σαν βρεγμένη γάτα ενώπιον του Κογκρέσου και ζήτησε συγγνώμη για τον ρόλο του στη συλλογή δεδομένων. Μια πρακτική που χαρακτηρίστηκε «ληστρική». Τελικά του επιβλήθηκε πρόστιμο 5 δισ. από την Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου.
Ο ομοσπονδιακός δικαστής δεν του άσκησε ποινική δίωξη, αλλά επέβαλε αυστηρή αναθεώρηση των εσωτερικών κανόνων της εταιρείας περί απορρήτου. Εν τω μεταξύ, το Facebook έχασε πάνω από 100 δισ. σε κεφαλαιοποίηση στο Xρηματιστήριο της Wall Street. Αλλά και πάλι φτηνά τη γλίτωσε. Το δεύτερο σφοδρότερο χτύπημα ήρθε αυτή τη φορά από τη «Washington Post» που δημοσίευσε, στις 26 Οκτωβρίου 2021, τα «έγγραφα του Facebook». Εναν φάκελο που παραδόθηκε στην εποπτική αρχή του αμερικανικού χρηματιστηρίου και αποκάλυπτε τις ανεκπλήρωτες ρητές δεσμεύσεις του Ζούκερμπεργκ και τις συνεχείς παραβιάσεις της εμπιστοσύνης των χρηστών από την εταιρεία του.
Με διαρροή εγγράφων και πληροφοριών εκ των έσω ήρθε στο φως της δημοσιότητας ότι η εταιρεία Meta, ενώ γνώριζε τις επιβλαβείς κοινωνικές επιπτώσεις από τις πλατφόρμες της, επέμενε να δίνει προτεραιότητα στο κέρδος έναντι της αντιμετώπισής τους. Αμελούσε κυρίως να διαγράψει τις ψευδείς δημοσιεύσεις.
Κέρδη, κέρδη, κέρδη
Παρότι ο Ζούκερμπεργκ ισχυριζόταν ότι είχε εξαλείψει το 94% των βίαιων μηνυμάτων μίσους, οι εσωτερικές πηγές πληροφοριοδοτών μείωναν αυτό το ποσοστό στο πενιχρό 5%. Για παράδειγμα, η εταιρεία του δεν διέγραφε επί 13 μήνες τον λογαριασμό της ακροδεξιάς συνωμοσιολογικής και ρατσιστικής ομάδας QAnon, χαρίζοντάς της αρκετό χρόνο για να οργανώσει μέσω των εμπρηστικών αναρτήσεών της στο Facebook, την επίθεση στο Καπιτώλιο της 6ης Ιανουαρίου 2021.
Οι αποκαλύψεις περιελάμβαναν αναφορές ειδικών επιδομάτων σε αναρτήσεις από χρήστες υψηλού προφίλ και υποτονικούς αποκλεισμούς λογαριασμών σεσημασμένων σωματέμπορων και καρτέλ ναρκωτικών. Ανέδειξαν τη συνεργασία της εταιρείας, προκειμένου να μη χάσει τη μεγάλη αγορά της Νοτιοανατολικής Ασίας, με την κομμουνιστική κυβέρνηση του Βιετνάμ που απείλησε να κλείσει το Facebook εάν αυτό δεν συνεργαζόταν για τη λογοκρισία του πολιτικού περιεχομένου στη χώρα.
Τα εσωτερικά αυτά ντοκουμέντα φανέρωσαν επιθετικές τακτικές μάρκετινγκ με την επιμονή σε τοξικές, πολωτικές, θυμωμένες, ψεύτικες ή χαμηλής ποιότητας αναρτήσεις, οι όποιες θεωρούνται πιο εθιστικές, προσελκύοντας μεγαλύτερης διάρκειας επισκέψεις. Το λειτουργικό δόγμα βασιζόταν στο «ο χρόνος είναι χρήμα». Και ενώ οι πληροφορίες και η παραπληροφόρηση φαίνονται το ίδιο στην ιστοσελίδα η παραπληροφόρηση δημιουργούσε περισσότερα έσοδα. Μετά τον σάλο των δημοσιεύσεων ο διευθύνων σύμβουλος του Facebook, δηλαδή ο Ζούκερμπεργκ αυτοπροσώπως, τις χαρακτήρισε ως συντονισμένες προσπάθειες να δημιουργηθεί μια ψευδής εικόνα της εταιρείας του μέσω επιλεκτικής διαρροής εγγράφων. Και ούτε γάτα ούτε ζημιά.
Υστερα από τόσα στραβοπατήματα που θα μπορούσαν να αποβούν ολέθρια για το Facebook, το περίεργο όσο και αξιοθαύμαστο είναι ότι κάθε φόρα αυτό σηκώνεται όρθιο και πιο ισχυρό. Τα τραύματα από τις επικίνδυνες γλίστρες του γιατρεύονται εντυπωσιακά. Καμία ανοιχτή πληγή για να κακοφορμίσει. Οι περισσότεροι αμφισβητίες του υποψιάζονται κάποια επεξεργασμένη αθωωτική τεχνική ξεπλύματος της φήμης του, ικανής να αφαιρεί τη δυσοσμία των σκανδάλων του. Η πραγματικότητα, όμως, τους διαψεύδει. Για παράδειγμα, η τιμή της μετοχής της Meta πέρυσι τέτοια εποχή, τον Μάρτιο του 2023, έκανε 175 δολάρια με τιμή έναρξης τον Ιανουάριο της ίδιας χρονιάς τα 123.
Σήμερα διαπραγματεύεται στα 490 δολάρια με σύσταση των αναλυτών για ισχυρή αγορά και πρόβλεψη να αγγίξει ή να ξεπεράσει αισθητά τα 600 έως το τέλος του 2024. Εν τω μεταξύ, τα ήδη υπέρογκα κέρδη της διπλασιάστηκαν μέσα σε έναν χρόνο. Παρότι μεγάλη μερίδα της νεολαίας περιγράφει την πλατφόρμα ως «παλιομοδίτικη», «δεινοσαυρική» και «μόνο για γέρους», οι χρήστες της αυξήθηκαν από πέρυσι με το διόλου ευκαταφρόνητο ποσοστό του 6%. Αλλόκοτο, αλλά εντελώς αληθινό. Κάτι που σημαίνει ότι το όνειρο του Ζούκερμπεργκ δεν έχει ξεθωριάσει. Πάλλεται ακόμη ενεργό τόσο σε κοιμισμένους όσο και σε αφυπνισμένους.
Ενδεχομένως ο ίδιος να έχει εγκλωβιστεί ή να βρίσκεται σε ομηρία μέσα σε μια φυσαλίδα αδιάκοπης επιχειρηματικής επέκτασης και επενδύσεων σε προϊόντα και υπηρεσίες. Συνεχίζει, όμως, να «πουλάει» σε αδέξιους ατζαμήδες και έμπειρους περπατημένους σαν ολόφρεσκη ζεστή τυρόπιτα.
Προφανώς μεγάλο μέρος αυτού του επιτεύγματος οφείλεται στην προσωπική στάση του Ζούκερμπεργκ. Είναι μεν ο παθιασμένος ζηλωτής να γίνουν οι ιδέες πραγματικότητα, αλλά και ο τύπος που δηλώνει ανυπόκριτα ότι ποτέ δεν τον ενδιέφεραν τα χρήματα, παρότι κινδυνεύει να πνιγεί από τον κατακλυσμό τους.
Γενναιοδωρίες και fake news
Είναι ο γαλαντόμος επιχειρηματίας που πριν από δέκα περίπου χρόνια δεσμεύτηκε ανιδιοτελώς να μοιράσει κατά τη διάρκεια της ζωής του το 99% των μετοχών του στο Facebook, αξίας εκατοντάδων δισεκατομμυρίων δολαρίων, για την προώθηση της ισότητας των ευκαιριών. Δεν το υπέγραψε, βέβαια, σε κάποιον συμβολαιογράφο, αλλά αρκεί προσώρας ο λόγος του. Είναι ακόμη ο πειστικά γενναιόδωρος και εμψυχωτικός επικεφαλής μιας φιλανθρωπικής πρωτοβουλίας που έχει συστήσει ως εταιρεία περιορισμένης ευθύνης με τη σύζυγό του.
Σαφώς και αποκομίζει σε αντάλλαγμα των ανοιχτοχέρικων ευεργεσιών του σημαντικά εμπορικά, φορολογικά και πολιτικά οφέλη, αλλά οι απλόχερες χορηγίες και δωρεές του δεν είναι για πέταμα στα σκουπίδια. Σίγουρα κουβαλάει βαρύτατες κοινωνικές ευθύνες για την, ας πούμε, αμέλειά του να ελέγξει την εκχώρηση πληροφοριών σχετικά με τους χρήστες του Facebook. Ούτε είναι άμοιρος λογοδοσίας για την έλλειψη φροντίδας ώστε να διαφυλάξει το απόρρητο των ταυτοτήτων τους με όσες ζημιές συνεπάγεται η έκθεση για τους πιο ευάλωτους από αυτούς. Ειδικά τα αμέριμνα παιδιά. Αλλά και πάλι δεν είναι για μαρτυρική σταύρωση.
Εγωιστική, καυστική, πότε επιθετική και πότε αμυντική φιγούρα, είναι ένας ορθολογικά αισιόδοξος παίκτης της αμερικανικής επιχειρηματικής ελίτ που γνωρίζει πώς να προσαρμόζεται στις περιστάσεις. Το πιο συνηθισμένο ανέκδοτο που τον συνοδεύει στα τρολαρίσματα είναι ότι τον πλησιάζει ένα πιτσιρικάς και του λέει: «Ο μπαμπάς μου ισχυρίζεται ότι με κατασκοπεύεις».
Και αυτός του απαντά: «Δεν είναι ο μπαμπάς σου». Μένει να αποδειχτεί ότι το χακάρισμα των προσωπικών δεδομένων των χρηστών του Facebook διαπνέεται ακόμη από το ξέγνοιαστο χιούμορ της προ εικοσαετίας εφαρμογής του από τον προπάτορα των κοινωνικών δικτύων. Ειδικότερα σε μια πολυεκλογική χρονιά σε όλο τον πλανήτη που θα επιστρατευτούν ανεξέλεγκτα «deepfakes», «fakenews», «bots», κατασκευές της τεχνητής νοημοσύνης. Τόσο πειστικές που να αξίζουν ένα like προς δόξα και τιμή στον Μαρκ Ζούκερμπεργκ, με τη χωρίστρα κουρεμένη στο μέτωπο αλά Ιούλιος Καίσαρας. Αρκεί ο ίδιος να μην πει σαν τον αρχαίο Ρωμαίο στρατηλάτη ότι «όλα τα κακά προηγούμενα ξεκινούν σαν δικαιολογημένες ενέργειες».
