Αυτισμός και παιχνίδι

*Έλσα Μπάρδα - Κλινικός Ψυχολόγος - Αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς

Το παιχνίδι, εκτός από ψυχαγωγία, είναι και μια ευχάριστη διαδικασία εκμάθησης για τα παιδιά. Γι' αυτό και αποτελεί και βασικό θεραπευτικό εργαλείο για τους ψυχολόγους σε περιπτώσεις αναπτυξιακών διαταραχών.

Η ιδιαιτερότητα στον τρόπο που παίζουν τα παιδιά που ανήκουν στο φάσμα του αυτισμού συγκριτικά με τα παιδιά τυπικής ανάπτυξης, συνοψίζεται συνήθως στο ότι έχουν περιορισμένο ενδιαφέρον για παιχνίδια -πιο συγκεκριμένα, μπορεί το παιδί να παίζει μόνο με ένα παιχνίδι και με επαναλαμβανόμενο τρόπο, π.χ. να περιστρέφει την ρόδα από ένα αυτοκινητάκι.

Το παιχνίδι στα πλαίσια της ελεύθερης ώρας στον παιδικό σταθμό εξυπηρετεί επίσης ως μέσο αλληλεπίδρασης και ανάπτυξης κοινωνικών δεξιοτήτων, όμως τα παιδιά στο φάσμα του αυτισμού δείχνουν να προτιμούν το μοναχικό είδος παιχνιδιού.

Μπορεί για τους γονείς με παιδιά τυπικής ανάπτυξης, η έννοια «παιχνίδι» να είναι κάτι το αυτονόητο, όμως για τα παιδιά με αναπτυξιακές δυσκολίες μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά. Γι' αυτόν τον λόγο οι ειδικοί, όπως οι ψυχολόγοι, εκπαιδεύουμε τους γονείς στο πως να παίζουν σωστά με τα παιδιά τους, προκειμένου να έχουν όσο μεγαλύτερα οφέλη μπορούν.



Τα οφέλη του παιχνιδιού στην ανάπτυξη του παιδιού

Εξερευνητικό και αισθητηριακό παιχνίδι: Τα παιδιά από μικρή ηλικία έρχονται σε επαφή με το περιβάλλον, εξερευνώντας αισθητηριακά, π.χ. αγγίζοντας αντικείμενα όπως η πλαστελίνη, ερχόμενα παράλληλα σε επαφή με την σχέση αίτιο-αποτέλεσμα και παιχνίδια που ενεργοποιούν την ακοή, την αφή και την όσφρηση.

Κατασκευαστικό παιχνίδι: Τα παιδιά χρησιμοποιούν αντικείμενα, προκειμένου να δημιουργήσουν κάτι. Το συγκεκριμένο είδος παιχνιδιού βοηθάει το παιδί να μάθει ότι πρέπει να ολοκληρώνει κάθε δραστηριότητα και να μην τα παρατάει ή να μην επαναλαμβάνει άσκοπες κινήσεις χωρίς νόημα. Επίσης, βοηθάει στην ανάπτυξη λεπτής κινητικότητας και στον οπτικοκινητικό συντονισμό. Τέτοια παιχνίδια είναι π.χ. τα παζλ, τα τουβλάκια κτλ.

Παιχνίδι δραματοποίησης: Το πρώτο παιχνίδι φαντασίας για τα μικρά παιδιά συνήθως ξεκινάει μοναχικά -π.χ. παιχνίδι με κούκλες, μινιατούρες κτλ, όπου το παιδί ουσιαστικά μιμείται αυτά που έχει μάθει μέσα από παραμύθια ή ακόμα και κοινωνικές καταστάσεις. Αργότερα, το μοναχικό παιχνίδι μπορεί να εξελιχθεί σε παιχνίδι ρόλων, όπου τα παιδιά αναπτύσσουν τις κοινωνικές δεξιότητες μέσα από την μίμηση. Αξίζει να σημειωθεί ότι εμείς ως ειδικοί χρησιμοποιούμε και τις κοινωνικές ιστορίες, με απώτερο στόχο την εκμάθηση κοινωνικών κανόνων.

Συμβολικό και παιχνίδι ρόλων: Όταν για παράδειγμα το παιδί υποκρίνεται ότι πίνει τσάι ή μαγειρεύει. Σε αυτή την περίπτωση έχουμε ανάπτυξη της φαντασίας και ευελιξία στην σκέψη. Όταν στο συμβολικό παιχνίδι παίρνουν μέρος και άλλα παιδιά, τότε ονομάζεται κοινωνικό-δραματικό.

Αισθησιοκινητικό/λειτουργικό παιχνίδι: Άφορα στο σωματικό παιχνίδι -π.χ. τραμπάλα- το οποίο αποσκοπεί κυρίως σε ανάπτυξη αδρής κινητικότητας, στην ισορροπία και την σωστή πλευρίωση.

Συνεργατικό παιχνίδι: Τα παιδιά αναπτύσσουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες μέσα από παιχνίδια με κανόνες. Μαθαίνουν π.χ. να περιμένουν την σειρά τους, σε ένα επιτραπέζιο παιχνίδι, όπου μοιράζονται συναισθήματα. Το παιχνίδι εξελίσσεται από μοναχικό, σε παιχνίδι παρατήρησης, παράλληλο (όπου δεν υπάρχει αλληλεπίδραση), και σε συνεργατικό παιχνίδι (συνεργασία με κανόνες).



Το παιχνίδι ως μέσο εκπαίδευσης πρώιμης παρέμβασης

Ο σκοπός της πρώιμης εκπαίδευσης στην παιδική ηλικία θα πρέπει να είναι να ενεργοποιεί την επιθυμία του παιδιού να θέλει να μάθει και να συνεργάζεται. Η ίδια, ως αναλύτρια Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς, που εφαρμόζω συμπεριφοριστική θεραπεία, έχω χρησιμοποιήσει το παιχνίδι ως μέσο εκπαίδευσης σε μικρές ηλικίες παιδιών. Και αυτό, διότι το παιχνίδι βελτιώνει τις επικοινωνιακές, συναισθηματικές και κοινωνικές δεξιότητες, βοηθώντας παράλληλα στην ψυχοκινητική ανάπτυξη και στη συγκέντρωση - οργάνωση συμπεριφοράς.

Το ελεύθερο παιχνίδι ενισχύει την αυτοπεποίθηση των παιδιών και τα προτρέπει να παίρνουν πρωτοβουλίες, ενώ παράλληλα διδάσκει στους γονείς να βλέπουν τον κόσμο από τα μάτια του παιδιού τους, βγάζοντάς τους από τα συμβατικά «κουτάκια» σκέψης. Συνεπώς, το παιχνίδι γονέα - παιδιού, πέρα από θεραπευτικό τρόπο εκμάθησης και ποιοτικό χρόνο, προσφέρει όφελος όχι μόνο στα παιδιά, αλλά και στους γονείς!

Ο χρόνος δεν γυρίζει πίσω, γι' αυτό χαρείτε την κάθε στιγμή με τα παιδιά σας. Καθώς μεγαλώνουν, μοιραστείτε μαζί τους ό,τι πιο πολύτιμο, τον ενθουσιασμό τους για το παιχνίδι και αργότερα για την ζωή!

Προσωπικά ως θεραπεύτρια νιώθω ευλογημένη που έχω δουλέψει με παιδάκια, καθώς μου δίδαξαν το πλέον απλό: το μοίρασμα του συναισθήματος της χαράς και της λύπης. Παίξτε με τα αγγελούδια σας και χαρείτε το κάθε λεπτό!



- Βρείτε την Έλσα Μπάρδα στις σελίδες της στο Facebook, πατώντας εδώ και εδώ - Twitter: https://twitter.com/elsa_barda
- email. elsabardapsychologist@hotmail.com

*Η Ελσα Μπάρδα έχει βασικό πτυχίο ψυχολογίας (BSc Honours), μετεκπαίδευση πρώτο μάστερ στην Κλινική Ψυχολογία (MSc Clin. Psy.) και δεύτερο μάστερ στην Εφαρμοσμένη Ανάλυση Συμπεριφοράς MSc (MSc ABA ). Η εκπαίδευση και μετεκπαίδευσή της έγινε στη Μ. Βρετανία. Έχει αναγνώριση πτυχίων από το ΔΟΑΤΑΠ και άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ψυχολόγου.