Ibrahim Maalouf στο protothema: Δεν παίζω μουσική για να εντυπωσιάσω, αλλά γιατί έτσι νιώθω ζωντανός

Οι ήχοι της τρομπέτας του παρασύρουν το διεθνές ακροατήριό του άλλοτε στα άδυτα διάφορων μουσικών παραδόσεων κι άλλοτε πάλι σε ένα σύγχρονο μουσικό ταξίδι. Το μόνο σίγουρο είναι ότι όταν παίζει ο Ibrahim Maalouf είναι δύσκολο ν’ αντισταθεί κανείς στις παθιασμένες εκτελέσεις του, τη μουσική γοητεία του και την απαράμιλλη δεξιοτεχνία του του. Δεν είναι εξάλλου τυχαίο ότι έχει υπάρξει δύο φορές υποψήφιος για βραβείο Γκράμι, έχει εμφανιστεί στους σημαντικότερους συναυλιακούς χώρους του κόσμου, έχει συνεργαστεί με διάσημους καλλιτέχνες όλων των μουσικών ειδών και ο διεθνής τύπος του αποδίδει συχνά τον τίτλο «φαινόμενο».

Ο πολυβραβευμένος Γαλλολιβανέζος τρομπετίστας θα ταξιδέψει στην Ελλάδα σε λίγες ημέρες προκειμένου να δώσει δύο συναυλίες, στις 10 Ιουνίου  στο Δημοτικό Θέατρο του Λυκαβηττού και στις 11 Ιουνίου στη Μονή Λαζαριστών στη Θεσσαλονίκη.

Με αφορμή αυτές τις νέες εμφανίσεις του στη χώρα μας μίλησε στο protothema.gr για τη ζωή και την τέχνη του, τις μουσικές επιρροές του και τους στόχους που έχει θέσει ως καλλιτέχνης και ως άνθρωπος.

Το φετινό καλοκαίρι επιστρέφετε στην Ελλάδα για δύο συναυλίες. Τι θα παρουσιάσετε και πώς φαντάζεστε πως θα σάς επηρεάσει η ενέργεια του ελληνικού κοινού;

Θα παρουσιάσω τη μουσική από το άλμπουμ μου «Trumpets of Michel-Ange pays» που μπορεί να θεωρηθεί ως το πρώτο μέρος μιας μουσικής διαθήκης. Είναι το εναρκτήριο κεφάλαιο ενός πολύ μεγαλύτερου μηνύματος — για τον κόσμο όπως θα έπρεπε να είναι, για το πώς δημιουργούμε μουσική και ερχόμαστε ο ένας κοντά στον άλλο, πώς μοιραζόμαστε αξίες. Είναι μια νέα σελίδα στο μουσικό μου ταξίδι, μια σελίδα που παίζουμε σε όλο τον κόσμο για να διαδώσουμε ένα μήνυμα αγάπης, ανεκτικότητας, υποστήριξης, ανθεκτικότητας και ανθρωπιάς. Με την Ελλάδα και τους Έλληνες νιώθω πως έχω πολλά κοινά. Η Μεσόγειος είναι ο μεγαλύτερος κοινός μας δεσμός, αλλά υπάρχουν περισσότερα από αυτό. Μεγαλώνουμε τα παιδιά μας με τον ίδιο τρόπο, ελπίζουμε με τον ίδιο τρόπο, ονειρευόμαστε με τον ίδιο τρόπο. Που σημαίνει, κατά βάθος, νιώθουμε τα πράγματα με τον ίδιο τρόπο. Πιστεύω πραγματικά ότι είμαστε, στην ουσία, οι ίδιοι άνθρωποι.

Το άλμπουμ  σας«Trumpets of Michel-Ange pays», που όπως είπατε θα παρουσιάσετε στο ελληνικό κοινό, αποτίει φόρο τιμής στον πατέρα σας και τις ρίζες σας. Πώς η μνήμη και η πολιτιστική κληρονομιά εμπνέουν τη δουλειά σας σήμερα;

Νομίζω ότι η μουσική μου έχει τις ρίζες της παντού και πουθενά ταυτόχρονα. Προσπαθώ να παραμένω συνδεδεμένος με τον τόπο από τον οποίο κατάγομαι, με όλα όσα μού έμαθε ο πατέρας μου. Η κληρονομιά του είναι ένα θεμέλιο που κουβαλάω με σεβασμό και ευγνωμοσύνη. Ταυτόχρονα, όμως, σπρώχνω συνεχώς τον εαυτό μου σε κατευθύνσεις που ίσως ποτέ δεν είχε φανταστεί. Αυτό σημαίνει πραγματικά να αμφισβητώ τον εαυτό μου, να μην μένω εκεί που τα πράγματα μοιάζουν ασφαλή ή οικεία. Εξερευνώ στυλ που δεν θα άκουγε απαραίτητα ο πατέρας μου, ήχους που μπορεί να φαίνονται μακριά από τις ρίζες μου - αλλά για μένα, έτσι μεγαλώνω. Όλα αυτά δεν έχουν σχέση με το να αφήσεις πίσω το παρελθόν, αλλά με το να το διευρύνεις. Αυτή η ένταση μεταξύ κληρονομιάς και εξερεύνησης, εκεί ζει η μουσική μου.

O πατέρας σας, ο θρυλικός τρομπετίστας Nassim Maalouf, εφηύρε την τετράφωνη τρομπέτα για να γεφυρώσει τη δυτική και με την αραβική μουσική παράδοση. Πώς σάς επηρέασε το μοναδικό αυτό όργανο ως συνθέτη και μουσικό;

Η εφεύρεση του πατέρα μου άλλαξε την πορεία της ζωής μου. Για χρόνια, έπαιζα τρομπέτα χωρίς να αντιλαμβάνομαι πλήρως το βάθος ή τη σημασία αυτού που είχε δημιουργήσει. Χρησιμοποιούσα το όργανο, αλλά δεν το άκουγα πραγματικά. Γύρω στα 22 μου, τη στιγμή που ήμουν έτοιμος να αφήσω πίσω μου τη μουσική και να ακολουθήσω μια καριέρα στην αρχιτεκτονική, κάτι άλλαξε. Δεν μπορώ να εξηγήσω γιατί, αλλά κάτι σαν φως άναψε ξαφνικά στο μυαλό μου. Ήταν σαν να άνοιξε μια πόρτα — όχι μόνο για την κατανόηση της μουσικής, αλλά και για το ποιος ήμουν και τι είχα κληρονομήσει. Ένιωσα μια βαθιά, σχεδόν πνευματική παρόρμηση να συνεχίσω και να επεκτείνω την κληρονομιά του πατέρα μου. Τότε ήταν που όλα έγιναν ξεκάθαρα. Άρχισα να εξερευνώ, με νέα μάτια και αυτιά, όλο το φάσμα των χρωμάτων και των συναισθημάτων που κατέστησε δυνατή η εφεύρεση του. Και για πρώτη φορά, άκουσα αληθινά τη φωνή της τεταρτοφωνικής τρομπέτας.

Σε πολλά άλμπουμ σας συνδυάζετε μουσικές επιρροές της Μέσης Ανατολής με λάτιν και ευρωπαϊκές. Πώς καλύπτετε την απόσταση μεταξύ μουσικής παράδοσης και καινοτομίας;

Μερικές φορές, νιώθω ότι αυτό είναι το μόνο πράγμα που ξέρω πραγματικά να κάνω. Ανάμειξη στυλ. Να δημιουργώ νέα χρώματα από όλα όσα έχω μάθει, όλα όσα ακούω, όλα όσα αγαπώ. Εκπλήσσω τον εαυτό μου - και ελπίζω να εκπλήσσω και τους ακροατές - προσφέροντας ένα όραμα για το τι μπορεί να είναι η μουσική σήμερα και τι μπορεί να γίνει αύριο. Ζούμε σε μια εποχή όπου, χάρη στο διαδίκτυο, κάθε πολιτισμός στον πλανήτη χωράει στην τσέπη μας. Ένα κλικ, και όλος ο κόσμος είναι εκεί. Αυτό είναι εξαιρετικό. Αυτό που προσπαθώ να κάνω είναι να πάρω αυτό το δώρο, αυτή την πρόσβαση στην άπειρη ποικιλομορφία, και να το χρησιμοποιήσω για να χτίσω γέφυρες. Να συνδυάσω τους πολιτισμούς που αγαπώ σε μια ενιαία, ζωντανή γλώσσα. Μια μουσική γλώσσα που μιλάει σε όλους.

Πρωταγωνιστικό ρόλο στη μουσική σας έκφραση διαδραματίζει και ο αυτοσχεδιασμός. Πώς επιτυγχάνετε την ισορροπία μεταξύ δομής και αυθορμητισμού όταν συνθέτετε ή ερμηνεύετε ζωντανά;

Υπάρχει πάντα μια λεπτή ένταση μεταξύ των ιδεών που προετοιμάζουμε εκ των προτέρων και εκείνων που προκύπτουν αυθόρμητα τη στιγμή. Η εξισορρόπηση των δύο είναι μια συνεχής πρόκληση. Είναι δύσκολο να το εκφράσω με λέξεις, αλλά για μένα, είναι σαν τη διαφορά ανάμεσα στο σκίτσο ενός περιγράμματος και στη ζωγραφική του τελικού καμβά. Ο αυτοσχεδιασμός απαιτεί να αφήσουμε όλους τους κανόνες - όχι για να τους παραβούμε απερίσκεπτα, αλλά για να τους υπερβούμε. Πρόκειται για την απελευθέρωση του εαυτού μας από τη δομή, ενώ παράλληλα τήν τιμούμε. Είναι μια πράξη ελεγχόμενης εγκατάλειψης, όπου ο σεβασμός για την παράδοση συνυπάρχει με το ένστικτο να την επανεφεύρουμε, νότα- νότα, ανάσα - ανάσα.

Έχετε συνεργαστεί με καλλιτέχνες ενός ευρύτατου φάσματος, από θρύλους της τζαζ μέχρι ποπ σταρ. Τι επιδιώκετε σε μια μουσική συνεργασία και πώς αυτές οι συναντήσεις έχουν διαμορφώσει την καλλιτεχνική σας ταυτότητα;

Μετά από όλα αυτά τα χρόνια που μοιράζομαι τη μουσική σε όλο τον κόσμο, αυτό που με συγκινεί περισσότερο είναι το εξής: ανεξάρτητα από το πού προέρχονται οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από τις διαφορές τους στις κουλτούρες, τις γλώσσες ή τα μουσικά στυλ, βρίσκουμε πάντα έναν τρόπο να συνδεθούμε. Δεν έχω παίξει ποτέ μουσική για να εντυπωσιάσω ή για να επιδείξω την τεχνική μου. Παίζω γιατί έτσι νιώθω ζωντανός, αισθάνομαι πως μένω συνδεδεμένος, με τους άλλους, με το συναίσθημα, με τη στιγμή. Όταν ήμουν παιδί, έπαιρνα το ραδιόφωνο των γονιών μου και έπαιζα με οτιδήποτε. Δεν είχε σημασία αν ήταν τζαζ, κλασική μουσική, ποπ, ροκ ή χιπ-χοπ — άλλαζα συνεχώς σταθμούς και ο μόνος μου στόχος ήταν να βρω τη θέση μου σε κάθε ήχο. Να γίνω μέρος του. Αυτό το παιχνίδι, αυτή η ενστικτώδης πρόκληση, έγινε το πάθος μου. Και τριάντα χρόνια αργότερα, χωρίς καν να το καταλάβω στην αρχή, το έκανα έργο της ζωής μου. Ακόμα παίζω. Ακόμα ακούω. Ακόμα πιστεύω.

Συμμετέχετε ενεργά και στη μουσική εκπαίδευση για πάνω από δύο δεκαετίες. Πώς σάς βοήθησε η διδασκαλία να εξελιχθείτε ως μουσικός και ως άνθρωπος;

Στην οικογένειά μου, οι περισσότεροι υπήρξαμε δάσκαλοι κάποια στιγμή. Έτσι για μένα, είναι αδύνατο να φανταστώ τη δουλειά μου χωρίς αυτή τη διάσταση. Πιστεύω ειλικρινά ότι η δημιουργία τέχνης συμβαδίζει με τη μετάδοση του πολιτισμού — όλα είναι μέρος του ίδιου κινήματος. Γι' αυτό προσπαθώ πάντα να αφήνω χώρο για διδασκαλία. Το να μοιράζομαι το πάθος μου, να ενθαρρύνω τις νεότερες γενιές να είναι περίεργες, ελεύθερες και δημιουργικές, δεν είναι μόνο σημαντικό για μένα, είναι απαραίτητο. Γιατί αυτό που μεταδίδουμε σήμερα γίνεται το θεμέλιο του πολιτισμού του αύριο.

Τι συμβουλές θα δίνατε στους νέους μουσικούς που επιδιώκουν να χτίσουν μια πραγματικά προσωπική και ατρόμητη μουσική διαδρομή;

Νομίζω ότι είναι προτεραιότητα για τους νέους καλλιτέχνες να επικεντρωθούν στη γλώσσα που τούς ταιριάζει πραγματικά και τούς επιτρέπει να εκφράσουν τον εσωτερικό τους εαυτό. Δεν είναι εύκολος δρόμος, αλλά είναι ο μόνος τρόπος να ζεις χωρίς τύψεις.

Έχοντας εμφανιστεί σε περισσότερες από 40 χώρες, πώς επηρεάζει το διαφορετικό κοινό την ερμηνεία σας ;

Αυτή είναι μια πραγματικά ενδιαφέρουσα ερώτηση. Αυτό που με εντυπωσιάζει περισσότερο είναι ότι όπου κι αν πάω, οι άνθρωποι φαίνεται να με καταλαβαίνουν. Και πρέπει να πω ότι αυτό το αίσθημα σύνδεσης δίνει πραγματικό νόημα σε αυτό που κάνω. Με κάνει να νιώθω χρήσιμος. Οι περισσότεροι από τους ανθρώπους που ακούνε φανατικά τη μουσική μου σε όλο τον κόσμο είναι οικογένειες, λάτρεις της μουσικής — άνθρωποι που δεν νοιάζονται για τα είδη όσο υπάρχει το συναίσθημα. Μερικοί με ακολουθούν για περισσότερα από 20 χρόνια, σε 20 άλμπουμ που είναι συχνά εντελώς διαφορετικά μεταξύ τους. Και αυτό το κοινό μακρύ ταξίδι μας δημιουργεί έναν βαθύ, σχεδόν αόρατο δεσμό μεταξύ μας.

To 2016 δώσατε το μουσικό παρών, μαζί με τον Sting, στην επαναλειτουργία του Bataclan, όπου έναν χρόνο νωρίτερα είχε γραφτεί μια από τις πιο μελανές σελίδες της σύγχρονης ευρωπαϊκής ιστορίας εξαιτίας της πολύνεκρης τρομοκρατικής επίθεσης. Ποια ήταν τα συναισθήματά σας όταν ανεβήκατε στη σκηνή;

Ήταν μια εμπειρία βαθιάς ταπεινότητας. Η μουσική είναι πολύ μεγαλύτερη από τον καθένα μας — ξεπερνά το εγώ, πέρα ​​από τον έλεγχο. Και σε εκείνες τις σπάνιες, πολύτιμες στιγμές, που όλα ευθυγραμμίζονται, η μουσική βρίσκει την αληθινή της θέση. Όχι ως κάτι που μάς ανήκει ή κατέχουμε, αλλά ως κάτι που ρέει μέσα μας. Κάτι που υπηρετούμε. Τότε είναι που νιώθεις πιο ειλικρινής, πιο δυνατός, πιο ζωντανός.

Συχνά μιλάτε για ελευθερία, καλλιτεχνική, προσωπική, πολιτιστική. Στον σημερινό περίπλοκο κόσμο, πώς βλέπετε τον ρόλο του καλλιτέχνη σε σχέση με υπεράσπιση ή στην επέκταση αυτής της ελευθερίας;

Αυτό είναι σίγουρα ένα θεμελιώδες ζήτημα. Δεν μπορώ να φανταστώ να είμαι μουσικός ή καλλιτέχνης και να μην χρησιμοποιώ αυτή τη φωνή για να υπενθυμίσω στους ανθρώπους τις βασικές αξίες του κόσμου μας. Θα έλεγα μάλιστα ότι η τέχνη είναι η μόνη γλώσσα με την πλήρη αξιοπιστία που κάνει αυτό το μήνυμα να ακουστεί αληθινά.