«Μέσα από ήχους που βγαίνουν από παράθυρα, φωταγωγούς, μπαλκόνια και ταράτσες, η αθηναϊκή πολυκατοικία επεκτείνεται μέσω των εναλλασσόμενων ηχοτοπίων της. Εξωτικά μπαχαρικά, σκόρδα και πιπεριές στο τηγάνι, μυρωδιές που κάνουν τα μικρά διαμερίσματα να μοιάζουν μεγαλύτερα.»: Η παραπάνω περιγραφή ξυπνά σε πολλούς μνήμες από το παρελθόν τους. Για κάποιους άλλους, πάλι, αποτελεί αυτό που βιώνουν στην καθημερινότητάς τους. Σε κάθε περίπτωση η νέα έκδοση του Ίδρύματος Ωνάση, με τίτλο «37 Ιστορίες Αθηναϊκών Πολυκατοικιών», αποτελεί μια ολοζώντανη αποτύπωση των χαρακτηριστικών των πολυώροφων κτιρίων που σημάδεψαν ανεξίτηλα μια ολόκληρη εποχή αλλά και των ανθρώπων που έζησαν και συνεχίζουν να ζουν μέσα σε αυτά.
Η πολυκατοικία έχει τη δική της, μεγάλη ιστορία στην Ελλάδα. Ήταν τα ψηλά κτίρια, άνω των τριών ορόφων, που πήραν τη θέση των παλιών μονοκατοικιών και γέμισαν τα άδεια οικόπεδα της πόλης, μετά τη δεκαετία του ‘60. Στέγασαν, επί δεκαετίες τις ζωές, τα όνειρα αλλά και τις δυσκολίες των μεσοαστικών, κατά κύριο λόγο οικογενειών, που εκμεταλλευόμενες την πολιτική της αντιπαροχής, είχε την ευκαιρία αποκτήσει ένα καινούργιο σπίτι.
Η διαμονή στην πολυκατοικία, ωστόσο, τουλάχιστον για τις τρεις πρώτες δεκαετίες της ζωής της, ισοδυναμούσε με ολοκληρωτική, σχεδόν, αλλαγή τρόπου ζωής: αναγκαστική συγκατοίκηση με αρκετές ακόμη οικογένειες, έλλειψη ιδιωτικότητας, κοινόχρηστα, θυρωροί, διαφωνίες αλλά και φιλίες που εξελίχθηκαν σε ισόβιες, οικογενειακές σχέσεις, και επικοινωνία και νοιάξιμο.
Η εξέλιξη της μορφής της πολυκατοικίας μέσα στον χρόνο, ο ρόλος τους στο κοινωνικό γίγνεσθαι της πρωτεύουσας και η επίδρασή τους στις ζωές των ενοίκων της καταγράφονται σε αυτή την έκδοση, που έχουν επιμεληθεί οι Θωμάς Μαλούτας, Νικολίνα Μυωφά, Δημήτρης Μπαλαμπανίδης και Ιφιγένεια Δημητράκου, με ιδιαίτερη γλαφυρότητα, μέσα από αληθινές ιστορίες και θεωρητικά κείμενα που υπογράφουν 26 συνολικά συγγραφείς σε μια προσπάθεια να κάνουν μια ακτινογραφία της πιο χαρακτηριστικής αστικής κατοικίας της Μεταπολίτευσης η οποία κατηγορήθηκε από πολλούς πως κατέστρεψε την Αθήνα.
Ανάμεσα στα πληροφοριακά κείμενα παρεμβάλλονται αφηγήσεις, μνήμες, προσωπικά βιώματα και φωτογραφίες που ζωντανεύουν την ιστορία των αθηναϊκών πολυκατοικιών, από τα Πατήσια και την Κυψέλη μέχρι το Σύνταγμα και το Κολωνάκι κι από το Κουκάκι και τον Νέο Κόσμο μέχρι την Καλλιθέα: «Ο κύριος Τέλης δεν είναι πια διαχειριστής. Από τότε που χάσαμε τη γυναίκα του, παραιτήθηκε. Κανείς δεν ήθελε να αναλάβει. Εμένα, βέβαια, δεν με ρώτησαν. Τι να πω, ίσως πρέπει να είσαι ιδιοκτήτης για να έχεις κάποια δικαιώματα. Τη διαχείριση πήρε μια εταιρεία. Μας αφήνει συνέχεια τυπωμένα σημειώματα στο ασανσέρ, τι να κάνουμε, τι να μην κάνουμε, πώς να το κάνουμε κ.ο.κ. “Μια χαρά, ησυχάσαμε. Καλύτερα έτσι” μου λέει μια μέρα ο Αποστόλης. Η κυρία Ελευθερία, όμως, –η γυναίκα του κυρίου Τέλη, του παλιού διαχειριστή, η διαχειρίστρια, δηλαδή (καθώς η διαχείριση γίνεται με κάποιον τρόπο οικογενειακό εγχείρημα)– μου έριχνε σημειώματα κάτω από την πόρτα και με προσκαλούσε για την “πιο νόστιμη φασολάδα της ζωής σου” – έτσι μου έγραφε.».
Κλείσιμο
Στην παραπάνω ιστορία καταγράφονται, εν συντομία μεν πολύ χαρακτηριστικά δε, οι σαρωτικές αλλαγές που καταγράφονται στους κατοίκους των πολυκατοικιών. Η απρόσωπη εταιρεία αντικατέστησε την καθημερινή επαφή με τον θυρωρό ή τον διαχειριστή, οι συνήθειες δεκαετιών άλλαξαν, οι ένοικοι δεν νιώθουν πια σαν να ανήκουν σε μια μεγάλη οικογένεια, συχνά δεν γνωρίζουν ποιος μένει στο διπλανό διαμέρισμα. Οι παλιές πολυκατοικίες του Κέντρου δεν φιλοξενούν πλέον αποκλειστικά ελληνικές οικογένειες, αλλά και ζευγάρια, ενίοτε ομόφυλα, και φοιτητές που συγκατοικούν και εργένηδες και μονογονεϊκές οικογένειες αλλά και πολλούς ανθρώπους από ξένες χώρες, που στην πλειοψηφία τους – τουλάχιστον όσοι ζουν στις περιοχές του Κέντρου - δεν έχουν οικονομικές δυνατότητες και αναζητούν ένα φθηνό ενοίκιο. Οι μυρωδιές όμως συνεχίζουν να αναδύονται από τους φωταγωγούς, τα βήματα των από πάνω συνεχίζουν να ακούγονται, οι βασικές ανάγκες των ανθρώπων παραμένουν ίδιες και η δίψα για επικοινωνία ακόμη μεγαλύτερη, κι ας κρύβεται πίσω από τον φόβο και την προκατάληψη.
Παλιές και νεότερες ιστορίες αλλά και μαρτυρίες βγαλμένες μέσα από τα άδυτα της αθηναϊκής πολυκατοικίας και τα όρια της γειτονιάς διηγούνται άνθρωποι που πέρασαν εκεί ένα μεγάλο κομμάτι της προσωπικής ή και της επαγγελματικής τους ζωής αλλά και σημερινοί ένοικοί τους, προσφέροντας ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τις στρατηγικές επιλογές εκείνων που κατασκεύασαν και διαχειρίστηκαν το οικιστικό απόθεμα της Αθήνας αλλά και για τις σημαίνουσες αλλαγές στο κοινωνικό και δημογραφικό προφίλ των ενοίκων τους.
«Παντού πολυκατοικίες. Η μία δίπλα στην άλλη, σε ασφυκτική απόσταση μεταξύ τους. Και οι ζωές μας έτσι γειτονεύουν, ασφυκτικά»...
Δάνειο – αναζήτηση και υποδείξεις ακινήτων – νομικοί και τεχνικοί έλεγχοι – αγορά – ανακαίνιση: Όλα όσα χρειάζεστε, συγκεντρωμένα σε μία one-stop-shop υπηρεσία για μια αποτελεσματική, γρήγορη και ευχάριστη εμπειρία από την αρχή έως το τέλος.
Εδώ και σχεδόν 45 χρόνια, η εταιρεία στηρίζει την κοινωνία με γνώμονα τις τρεις βασικές τις αξίες της: «Νοιαζόμαστε», «Είμαστε Ξεκάθαροι», «Δεσμευόμαστε».
