Ανδρέας Μπελεγρής

Χαρακτηριστική διαφορά των δύο περιόδων αποτελεί ο ρόλος και οι δυνατότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας στο πολιτικό σύστημα. Χοντρικά, στην πρώτη φάση ο Πρόεδρος είχε τις λεγόμενες υπερεξουσίες, μπορούσε να διαλύσει τη Βουλή να παύσει την κυβέρνηση και, έτσι, να οδηγήσει τη χώρα σε εκλογές. Από το 1986 και μετά ο τότε πρωθυπουργός Ανδρέας Παπανδρέου εκμεταλλευόμενος την παρουσία του Χρήστου Σαρτζετάκη στην Ηρώδου Αττικού διεκδίκησε τον μοναδικό πρωταγωνιστικό ρόλο στο πολιτικό σύστημα, μια κίνηση απόλυτα σύμφωνα με την αδηφάγο περσόνα του. Έκτοτε όσες επικρίσεις και αν ακούστηκαν από πολλές πλευρές οι επόμενοι πρωθυπουργοί βολεύτηκαν στην νέα πραγματικότητα και διατήρησαν τα αυτοκρατορικά δικαιώματα του πρωθυπουργού, ο οποίος πλέον αντιμετωπιζόταν ως πάνσοφος, παντογνώστης και… πανταχού παρών.    

Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας κατά την πρώτη φάση είχε εξουσίες συγκυβερνήτη,  χωρίς να εκλέγεται άμεσα από τον λαό. Στη δεύτερη φάση μετατράπηκε σε διακοσμητικό πρόσωπο που ακόμα και σε περιόδους βαθιάς κρίσης, όπως η τωρινή, δεν έχει τη δυνατότητα να αντιδράσει ούτε καν συντεταγμένα αν διαφωνεί με την ασκούμενη πολιτική. Ως σύμβολο του πολιτεύματος «σκουριάζει» στα μάτια των πολιτών και, ενδεχομένως, το γεγονός αυτό να συμβάλει στην αποδρομή της πίστης στους δημοκρατικού θεσμούς μιας μερίδας πολιτών.

Την εποχή που όλα τα κόμματα συμφωνούν ότι θα πρέπει να βρεθούν κάποια σημεία σύγκλισης – έστω και αν δεν συμφωνούν στο ποια θα είναι αυτά – θα ήταν σωστό να μπει νωρίς στο τραπέζι του διαλόγου το ερώτημα: «ποιον Πρόεδρο θέλουμε μετά την αναθεώρηση;». Η εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας από τον λαό, με την παράλληλη ενίσχυση των αρμοδιοτήτων του θα διαμόρφωνε ένα πλαίσιο συνεργασίας. Η διατήρηση της πενταετούς θητείας του Προέδρου σίγουρα βοηθάει στο να εξασφαλιστεί η ελάχιστη ομαλότητα ακόμα και σε ιδιαίτερα ταραγμένες εναλλαγές κομμάτων στην εξουσία. Επίσης με αυτόν τον τρόπο, προκειμένου να δημιουργηθεί το προεδρικό αντίβαρο στον πρωθυπουργό, ο Πρόεδρος δεν είναι απαραίτητο να έχει όλες τις εξουσίες του 1975. Δεν θα τις χρειάζεται, άλλωστε, αφού θα έχει εκλεγεί από τους πολίτες, έχοντας λαϊκή νομιμοποίηση για να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες τέτοιες που σε μια κατάσταση σαν τη σημερινή θα τις αναλάμβανε μόνο κατόπιν συνεννόησης με τον πρωθυπουργό.