Τα σχέδια Τσίπρα για δημοψηφίσματα και Πρόεδρο από το λαό

«Μεγάλη αναταραχή σπουδαία κατάσταση» με την φράση αυτή του Μάο σχολίασε, μιλώντας στους δημοσιογράφους, ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, κατά την επιστροφή από την Κίνα, το πολιτικό τοπίο που σκέπτεται να διαμορφώσει με τις πρωτοβουλίες του στους προσεχείς μήνες, ξεκινώντας από τον εκλογικό νόμο και συνεχίζοντας με την αναθεώρηση του Συντάγματος.

Ήταν προφανές ότι ο κ. Τσίπρας έκανε χιούμορ, καθώς η φράση του Μάο εννοεί ότι μία ηγεσία έχει περιθώριο κινήσεων μέσα σε μία κατάσταση γενικευμένης αποσταθεροποίησης, και είναι βέβαιο ότι ο πρωθυπουργός δεν θεωρεί ότι η κατάσταση στην χώρα του είναι αποσταθεροποιημένη.

Ωστόσο, είναι σαφές ότι η αναφορά αυτή του πρωθυπουργού απηχεί τους σχεδιασμούς του για την διαμόρφωση του ευρύτερου πολιτικού περιβάλλοντος κατά τρόπο που να ελέγχει την κομματική αντιπαράθεση, να προκαλεί εσωτερικές ζυμώσεις στα κόμματα και να αποσπά την προσοχή από τα δυσάρεστα θέματα, των συντάξεων, της αυξημένης φορολογίας κλπ.

Η μεν πρώτη πρωτοβουλία του πρωθυπουργού είναι σε εξέλιξη και αφορά το νομοσχέδιο για την απλή αναλογική. Παρότι τα "κουκιά" μέχρι στιγμής δεν βγαίνουν, πηγή του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος έλεγε ότι "οι 200 ψήφοι θα βρεθούν", αφήνοντας να εννοηθεί ότι είναι πολύ πιθανό να υπάρξουν διαρροές από τα κόμματα της αντιπολίτευσης.

Το μεγαλύτερο "πολιτικό πρότζεκτ" του πρωθυπουργού όμως αφορά την αναθεώρηση του Συντάγματος, με το οποίο σκοπεύει να συντηρεί την αναταραχή στο πολιτικό σύστημα και στα κόμματα της αντιπολίτευσης για αρκετούς μήνες.

Με το βλέμμα στον Κώστα Καραμανλή

Μιλώντας στους δημοσιογράφους ο  κ. Τσίπρας έδειξε τις προθέσεις του λέγοντας ότι "οι πολίτες είναι υπέρ των δημοψηφισμάτων και της εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας με κάλπες, στο σύνολο του εκλογικού σώματος".

Η κυβέρνηση είναι αποφασισμένη να προτείνει στις υπό αναθεώρηση των συνταγματικές διατάξεις το άρθρο που προβλέπει τον τρόπο ανάδειξης του Προέδρου της Δημοκρατίας, ώστε με το νέο Σύνταγμα να εκλέγεται από τον λαό. Μία τέτοια αλλαγή θα συνδιαστεί και με τροποποίηση των αρμοδιοτήτων και των εξουσιών που διαθέτει ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Φυσικά δεν έχει νόημα ένας διακοσμητικός Πρόεδρος να εκλέγεται από τον λαό. Θα συνιστά όμως αυτό μείζονα αλλαγή από το πρωθυπουργοκεντρικό κοινοβουλευτικό σύστημα που έχει εγκαθιδριθεί στην χώρα από τη Μεταπολίτευση.

Οι αρμοδιότητες με τις οποίες θα προικιστεί ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, θα αφαιρεθούν ή θα λειτουργούν αντισταθμιστικά με εκείνες του πρωθυπουργού ή του κοινοβουλίου. Ο πρωθυπουργός επιθυμεί και την συνταγματική καθιέρωση διευρυμένης δυνατότητας δημοψηφισμάτων με λαϊκή πρωτοβουλία.

Ο κ. Τσίπρας δεν θέλει μόνο μία επιφανειακή αναθεώρηση του Συντάγματος αλλά για για μία βαθύτερη αλλαγή που θα του προσδώσει την αίγλη του "αναμορφωτή του πολιτεύματος" και μάλιστα να αποκαθιστά το αριστερό του προφίλ που έχει τρωθεί σημαντικά με την υλοποίηση της νεοφιλελεύθερης πολιτικής του μνημονίου.

Η πρόθεση του πρωθυπουργού δεν περιορίζεται στη θεσμική αλλαγή που από μόνη της είναι σημαντική. Φθάνει να αναφερθεί ότι ο Κωνσταντίνος Καραμανλής που θέσπισε το Σύνταγμα του 1975 δεν το τόλμησε τότε, ίσως γιατί ήταν νωπές ακόμη οι μνήμες από τις παρεμβάσεις του παλατιού στην λειτουργεία του πολιτιτεύματος, ενώ ο Ανδρέας Παπανδρέου κινήθηκε στην αντίθετη κατεύθυνση στερώντας από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας αρμοδιότητες που είχε κατά το Σύνταγμα του '75.

Ο Αλέξης Τσίπρας όμως στοχεύει να δημιουργήσει "αναταραχή στο πολιτικό σκηνικό". Η σχετική πρόθεση συνοδεύεται από την πληροφορία που διαρρέει το πρωθυπουργικό περιβάλλον για τον πρώην πρόεδρο της ΝΔ Κώστα Καραμανλή. Αν και ο ίδιος δεν το επιβεβαιώνει, άνθρωποι στο στενό περιβάλλον του Μεγάρου Μαξίμου επιμένουν ότι η σχετική συζητήση έχει γίνει και ότι ο πρώην πρωθυπουργός το σκέπτεται, φυσικά θα καθορίσει την στάση του σε συνάφεια με τις πολιτικές συνθήκες που θα επικρατούν τότε.

Η συζήτηση όμως που θα ανοίξει θα παράγει αποτελέσματα από τώρα μέχρι και τις επόμενες εκλογές. Εάν βρει είτε σε αυτή είτε στην επόμενη Βουλή την αυξημένη πλειοψηφία που απαιτείται, τότε ο επόμενος Πρόεδρος της Δημοκρατίας θα εκλεγεί από το λαό. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει απορρίψει την σχετική αλλαγή, άρα οι 180 ψήφοι είτε στην παρούσα Βουλή, είτε στην επόμενη θα πρέπει να βρεθούν από άλλα κόμματα.

Μία συζήτηση όμως που εκ των πραγμάτων θα εμπλέκει τη μελλοντική υποψηφιότητα Καραμανλή είναι βέβαιο ότι θα διχάσει τη ΝΔ. Υπενθυμίζεται ότι στο παρελθόν υπέρ της άμεσης εκλογής Προέδρου της Δημοκρατιας είχε ταχθεί ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Η πρόταση της ΝΔ επί πρωθυπουργίας Σαμαρά ήταν να ενισχυθούν οι ρυθμιστικές αρμοδιότητες του Προέδρου της Δημοκρατίας και να εκλέγεται από τον λαό μόνο εάν δεν τελεσφορήσουν οι ψηφοφορίες στην Βουλή, αλλά να μην μεσολαβούν εκλογές σε περίπτωση που δεν υπάρχει η πλειοψηφία των 180 βουλευτών.

Πεδίο συναίνεσης οι αλλαγές του Συντάγματος

Η διαδικασία για την αναθεώρηση του Συντάγματος ανοίγει πεδίο συναίνεσης και με τη ΝΔ αλλά και με τα υπόλοιπα κόμματα. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης έχει συγκροτήσει επιτροπή που επεξεργάζεται τις προτάσεις του κόμματος για την αναθεώρηση. Αν και μένει να δούμε το περιεχόμενο των προτάσεων που θα καταθέσουν τα κόμματα, υπάρχουν πεδία σύγκλισης όπως η κατάργηση των προνομίων  και της ποινικής ασυλίας των βουλευτών και υπουργών, η ίδρυση Συνταγματικού Δικαστηρίου, η θεσμοθέτηση αυστηρού ελέγχου στα οικονομικά των κομμάτων, η καθιέρωση θητείας για τα όργανα της εκτελεστικής εξουσίας, η θεσμοθέτηση έλεγχων για τα ΜΜΕ και τα οικονομικά τους.
 
Εκτός από την αλλαγή ανάδειξης του Προέδρου της Δημοκρατίας σημείο στο οποίο υπάρχει απόλυτη αντίθεση μεταξύ ΣΥΡΙΖΑ και ΝΔ είναι η ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων που τώρα απαγορεύεται και την οποία επιδιώκει η αξιωματική αντιπολίτευση. Σημείο τριβής είναι και το θέμα των δημοψηφισμάτων.

Ο πρωθυπουργός θεωρεί ότι ο λαός επιθυμεί και πρέπει να έχει την δυνατότητα να εκφράζεται μέσω δημοψηφισμάτων και γι αυτό η πρόταση της κυβέρνησης θα περιλαμβάνει θέσπιση δυνατότητας δημοψηφίσματος κατόπιν λαϊκής πρωτοβουλίας με συλλογή υπογραφών για την ψήφιση η  κατάργηση νόμου καθώς και για την αναθεώρηση ή τη θέσπιση νέου Συντάγματος. 

Επίσης, δυνατότητα διενέργειας δημοψηφισμάτων σε επίπεδο δήμου ή περιφέρειας και δυνατότητα κατάθεσης προτάσεων νόμου προς τη Βουλή με λαική πρωτοβουλία.