Η ζωή μας μέσα από το «Survivor»

Κατάλαβα πόσο έχει μπει το «Survivor» στη ζωή μας όταν μία πελάτισσά μου που την παρακολουθώ χρόνια λόγω της κατάθλιψης από την οποία υποφέρει μου είπε σε πρόσφατη συνάντησή μας ότι στήνεται μισή ώρα πριν μπροστά στην τηλεόρασή της για να δει αυτούς τους «ήρωες» που της φτιάχνουν το κέφι και την κάνουν να συμμετέχει και η ίδια μαζί τους στο παιχνίδι. Το μόνο που δεν μου είπε ακόμη είναι ότι έχει βγάλει εισιτήριο για να πάει στον Αγιο Δομίνικο για να τους δει και από κοντά! 

Η δύναμη της τηλεόρασης είναι γνωστή από τη γένεσή της. Προγράμματα όμως που μπαίνουν μέσα στο μυαλό και την ψυχή των ανθρώπων που τα παρακολουθούν είναι αρκετά και κατά περιόδους διεισδύουν στην κοινωνική κουλτούρα αγγίζοντας τα όρια του «συνδρόμου τη αρένας της Αρχαίας Ρώμης». Δηλαδή, οι πρωταγωνιστές μάχονται μέχρι θανάτου, οι θεατές κραυγάζουν απ’ τη χαρά τους, αλλά και από την ανάγκη να αναγνωρίσουν τον δυνατό πυγμάχο-επαναστάτη που του χάριζε τη ζωή και την ελευθερία ο αυτοκράτορας της Ρώμης. Η σύγχρονη αρένα παίζει στο «Survivor» με αντιμαχόμενους παίκτες τους Μαχητές και τους Διάσημους, και το αποτέλεσμα το μοιράζονται με τον θεατή, ο οποίος χοροπηδάει στην καρέκλα του απολαμβάνοντας το θέαμα και ηδονοβλεπτικά. Το συναίσθημα συμπάσχει μεταξύ των θεατών, όπως και των πρωταγωνιστών, με ανάμεικτα τα χρώματα που η πλοκή, η συμπλοκή και η διαπλοκή παίζουν το παιχνίδι τους. 

Οσο κι αν προσπαθήσουμε να αναλύσουμε το τηλεοπτικό αυτό φαινόμενο, κινδυνεύουμε μεταξύ φαιδρότητας και ψευδοεπιστημονικής ερμηνείας να κάνουμε μια τρύπα στο νερό. Νομίζω ότι η εξήγηση της επιτυχίας αυτού του τηλεοπτικού σόου είναι πολύ πιο απλή, καθώς αγγίζει τον καθέναν από εμάς που στήνεται και το παρακολουθεί συμπάσχοντας, αλλά και αυτόν που δηλώνει ότι δεν το βλέπει επειδή το θεωρεί υποκουλτούρα, αλλά μπορεί να ξέρει τα ονόματα των παικτών και τις δοκιμασίες που λαμβάνουν χώρα. Εκτιμώ, λοιπόν, ότι το τηλεοπτικό προϊόν έχει τη σφραγίδα της επιτυχημένης συνταγής γιατί το θέαμα είναι πλούσιο, τα πρόσωπα ζωντανά με όλα τα ανθρώπινα πάθη και τις αδυναμίες, το σκηνικό γοητευτικό, ζεστό, ιδρωμένο και βρεγμένο και τα κορμιά αισθησιακά, προκλητικά και αρκετά κινητικά για να «περπατήσουν» μέσα στις φαντασιώσεις των ανώνυμων και επώνυμων τηλεθεατών. Η έξυπνη παραγωγή και οι στρατηγικές της εμπλουτίζονται με πρόσωπα της showbiz πουλώντας ακόμη περισσότερο τα «αχ» και τα «βαχ» μεταξύ Ελλάδας και Αγίου Δομίνικου, με αποτέλεσμα το «άρτος και θεάματα» να γράφουν καταπληκτικά. 

Η Ελλάδα βογκάει μαζί με τους παίκτες που ψάχνουν αμφότεροι για ένα πιάτο φαγητό, που αμείβονται οι επιτυχόντες και κοιτούν οι αποτυχόντες. Τα βράδια μας με το «Survivor» απέκτησαν νόημα. Οι σιωπηλοί σύντροφοι συμμαχούν με το υπερθέαμα και αποκτούν νόημα στη ζωή τους, αφού δεν έχουν τι άλλο να πουν μεταξύ τους. Τα λένε όλα οι παίκτες γι’ αυτούς. 
Επιπρόσθετα, ένας εξίσου σημαντικός λόγος που φαίνεται να κάνει τους τηλεθεατές να λατρεύουν τέτοιου είδους παιχνίδια είναι η δυνατότητα που τους παρέχουν να ταυτίζονται εκ του ασφαλούς (μέσα από την οθόνη τους) με μία ομάδα ηρώων που παλεύει καθημερινά με αντίξοες για τη ζωή συνθήκες και που, επομένως, τους κάνει να νιώθουν προσωρινά προστατευμένοι και ευγνώμονες που δεν βρίσκονται σε αυτή τη θέση! Συγχρόνως, η έμμεση άσκηση εξουσίας και η δυνατότητα των τηλεθεατών να επηρεάσουν το τελικό αποτέλεσμα και την καθημερινότητα των πρωταγωνιστών μέσα στο παιχνίδι (μέσω της ψηφοφορίας, αλλά και των σχολίων τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης) φαίνεται πως ίσως ενισχύει τα κίνητρα του κοινού για παρακολούθηση και συμμετοχή. 

Κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι αυτού του είδους τα τηλεπαιχνίδια είναι κατά κάποιον τρόπο διδακτικά και χρήσιμα όσον αφορά την προβολή του τρόπου σκέψης και δράσης των ανθρώπων σε συνθήκες πίεσης και κρίσης. Από την άλλη, βέβαια, μερικοί θα μπορούσαν να πουν ότι τέτοιου είδους θεάματα ενισχύουν τη διάκριση και τον ανταγωνισμό μεταξύ των διαφορετικών κοινωνικών τάξεων που τυγχάνει να απολαμβάνουν διαφορετικά κοινωνικο-οικονομικά προνόμια. 

Σε κάθε περίπτωση, αξίζει να θυμόμαστε ότι ως άνθρωποι προτού αποδεχτούμε ή καταδικάσουμε οποιαδήποτε συνθήκη οφείλουμε να αναλύουμε πάντα με κριτική διάθεση τις εμπειρίες και τα βιώματά μας. 

Η συγκεκριμένη πελάτισσα που σας ανέφερα στην αρχή του άρθρου μου με ρώτησε εάν βλέπω κι εγώ το «Survivor». Η αλήθεια είναι ότι το έχω δει αποσπασματικά και λίγες φορές. Διαπίστωσα όμως ότι ήθελε περισσότερο να μιλήσει για το παιχνίδι παρά για την ψυχική της κατάσταση, που βέβαια ήταν καλή. Το μόνο για το οποίο ανησύχησα είναι... μη μου πετάξει πάνω στην κουβέντα μας ότι τα φάρμακα μπροστά στο «Survivor» έχουν μικρότερη αξία για την ψυχική της έκφραση, διότι ομολογουμένως το «Survivor» την ανεβάζει και της δίνει χαρά. Ευτυχώς που δεν με προβλημάτισε μια τέτοια εκδοχή...