Οδοιπορικό στη νεκρή ζώνη της Κύπρου με τους ειρηνευτές του ΟΗΕ

Νεκρή ζώνη - ΟΥΝΦΙΚΥΠ - 40 χρόνια μετά την τουρκική εισβολή, οι έννοιες αυτές παραμένουν δυστυχώς, για τους νόμιμους κατοίκους της Κύπρου - την ελληνοκυπριακή και την τουρκοκυπριακή κοινότητα - επίκαιρες όσο ποτέ αφού οι προσπάθειες για επανένωση της Κύπρου έχουν μέχρι στιγμής αποτύχει.

Με αφορμή την 50 επέτειο της άφιξης της Ειρηνευτικής Δύναμης των Ηνωμένων Εθνών (ΟΥΝΦΙΚΥΠ) στην Κύπρο το Μάρτιο 1964, μετά την ομόφωνη έγκριση του ψηφίσματος 186 του Συμβουλίου Ασφαλείας στις 4 Μαρτίου του ιδίου χρόνου, το Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων (ΚΥΠΕ) ζήτησε να ακολουθήσει την πορεία των ανδρών της Δύναμης σε περιπολία στη νεκρή ζώνη, που θα περιλαμβάνει και την κλειστή περιοχή της Αμμοχώστου. Το αίτημά έγινε μερικώς αποδεκτό – η κλειστή περιοχή της πόλης, που παραμένει υπό την ευθύνη του τουρκικού κατοχικού στρατού, είναι «εκτός ορίων, απρόσιτη»..

Το ΚΥΠΕ ακολούθησε την πορεία της περιπολίας των στρατιωτών του Τομέα 4 της ΟΥΝΦΙΚΥΠ στη νεκρή ζώνη, την Πύλα και το αρχηγείο του Τομέα 4, που εδρεύει στην κατεχόμενη Αμμόχωστο.

Οι στρατιώτες που υπηρετούν στην Ειρηνευτική Δύναμη του ΟΗΕ επιτελούν ένα έργο το οποίο, ως επί το πλείστον, δεν προβάλλεται αλλά στην πράξη αποτελεί «αναγκαίο κακό» για ένα νησί το οποίο είναι διαιρεμένο λόγω της συνεχιζόμενης τουρκικής κατοχής από το 1974.

Η στρατιωτική παρουσία της ΟΥΝΦΙΚΥΠ διαιρείται σε τρεις τομείς, τους Τομείς 1, 2 και 4. Ο Τομέας 3 καταργήθηκε όταν ο Καναδάς αποσύρθηκε από την ΟΥΝΦΙΚΥΠ το 1993 και οι τομείς 2 και 4 ανέλαβαν την περιοχή. Ο Τομέας 1, κάτω από το απόσπασμα της Αργεντινής, καλύπτει 90 χλμ από τα Κόκκινα στα δυτικά παράλια της Κύπρου μέχρι το χωριό Μάμμαρι, δυτικά της Λευκωσίας. Το αρχηγείο του τομέα ονομάζεται San Martin και βρίσκεται στη Σκουριώτισσα. Ο Τομέας 2 είναι κάτω από την ευθύνη του βρετανικού αποσπάσματος με κύρια ευθύνη την περιπολία και παρακολούθηση στρατιωτικών δραστηριοτήτων κατά μήκος 30 χλμ από το ανατολικό τμήμα του χωριού Μάμμαρι μέχρι το Καϊμακλί στην ανατολική περιοχή της Λευκωσίας. Εδρεύει στα Wolseley Barracks, στο ξενοδοχείο Λήδρα Πάλας, μέσα στη νεκρή ζώνη, δυτικά των τειχών της παλιάς Λευκωσίας.

Ο Τομέας 4 είναι κάτω από την ευθύνη των αποσπασμάτων της Σλοβακίας, της Ουγγαρίας και της Σερβίας, Περιλαμβάνονται και δύο ειρηνευτές από την Κροατία και δύο από την Ουκρανία. Η ευθύνη του τομέα είναι η περιπολία και η παρακολούθηση στρατιωτικών δραστηριοτήτων κατά μήκος 65 χιλιομέτρων στη νεκρή ζώνη και αρχίζει νότια από το Καϊμακλί και σταματά στη Δερύνεια.



Στην καρδιά της κατεχόμενης πόλης, στο δρόμο προς την αρχία Σαλαμίνα, το αρχηγείο του Τομέα 4 στεγάζεται σε καταυλισμό που ανεγέρθηκε τη δεκαετία του 1940 και έμεναν Εβραίοι που βρήκαν καταφύγιο στην Κύπρο. Πήρε το όνομα του Σλοβάκου ήρωα Διοικητή Μίλαν Ράστισλαβ Στεφάνικ. Είναι μια αυτόνομη περιοχή που στεγάζει κυρίως στρατιώτες από τη Σλοβακία, η κύρια χώρα του τομέα 4. Οι Σέρβοι ειρηνευτές διαμένουν στο Κέντρο Nemanja στην Πύλα και οι ειρηνευτές από την Ουγγαρία διαμένουν στο Κέντρο St. Stephen στην Αθηένου.

Μια μονάδα είναι ανεπτυγμένη κατά μήκος της γραμμής κατάπαυσης του πυρός στη νεκρή ζώνη, μια διμοιρία στεγάζεται στην Αθηένου με ευθύνη τη δυτική πλευρά του Τομέα ενώ δεύτερη διμοιρία βρίσκεται στη Δερύνεια με ευθύνη το ανατολικό μέρος, περιλαμβανομένης και της κλειστής περιοχής της Αμμοχώστου. Μια τρίτη διμοιρία βρίσκεται στην Πύλα με στόχο την παρακολούθηση της στρατιωτικής δραστηριότητας του δικοινοτικού χωριού μέσα στη νεκρή ζώνη αλλά και τα Στροβίλια. Τα αποσπάσματα του Τομέα 4 παραχωρούν και προσωπικό για την Κινητή Μονάδα Εφεδρείας και την έδρα της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. 

Ο Τομέας 4 διατηρεί τέσσερις ομάδες (Military Observer and Liaison Officers - MOLO) που ενεργούν ως σύνδεσμος για επικοινωνία με τον τουρκικό κατοχικό στρατό, τις λεγόμενες τουρκοκυπριακές δυνάμεις ασφάλειας και την Εθνική Φρουρά. Στόχος των ομάδων αυτών είναι η επικοινωνία με τις αντίστοιχες ομάδες για αντιμετώπιση θεμάτων και στις δύο πλευρές.  Με τον τρόπο αυτό συντονίζονται και διάφορες δραστηριότητες όπως προσκυνήματα.   

Περιπολίες, αναφέρει ο αξιωματικός Κούρπας, πραγματοποιούνται με οχήματα, ποδήλατα αλλά και με τα πόδια και ελικόπτερα. Τα προβλήματα είναι ελάχιστα, σημειώνει. Ο Τομέας 4 έχει παράλληλα ευθύνη να υποδεικνύει τη θέση των πλοίων στα χωρικά ύδατα μεταξύ των ελεύθερων και κατεχόμενων περιοχών στην Αμμόχωστο.



  Στο αρχηγείο, το οποίο είναι στελεχωμένο από προσωπικό των γραφείων διοίκησης, στους χώρους όπου δραστηριοποιούνται, στη μπυραρία, το κατάστημα, το εκκλησάκια, το εστιατόριο και τα καταλύματα.

Συντροφιά αλλά ταυτόχρονα και μεγάλος πονοκέφαλος, σημειώνουν, είναι τα αδέσποτα σκυλιά που είναι τεράστιο πρόβλημα στις κατεχόμενες περιοχές της Κύπρου, αφού η κατάσταση είναι ανεξέλεγκτη, όπως μας ελέχθη. Ένα από τα εκκλησάκια στο αρχηγείο προσφέρεται και για Αφρικανούς μαθητές που σπουδάζουν στα παράνομα πανεπιστήμια της Αμμοχώστου ώστε να μπορούν να παρακολουθούν τη λειτουργία τις Κυριακές.

Για την κλειστή περιοχή της Αμμοχώστου, οι δύο αξιωματικοί αποφεύγουν να δώσουν λεπτομέρειες. Ο κατοχικός στρατός ζητάει να δίνονται στοιχεία για τις περιπολίες που κάνουν οι ειρηνευτές στις περιοχές της κατεχόμενης Αμμοχώστου που τους δίδεται άδεια. Περιορισμένος είναι ο αριθμός των ατόμων που συμμετέχουν σε αυτές τις περιπολίες. Για το λόγο αυτό, το αίτημά μας να συνοδεύσουμε την περιπολία κοντά στην κλειστή περιοχή της Αμμοχώστου απορρίφθηκε.

Περιπολία στη νεκρή ζώνη

Φθάνοντας στην Πύλα, οι λοχίες Ντεζάν Χατζούκοβιτς και Ντράγκαν Νικόλιτς ,από το σερβικό απόσπασμα, μας περιμένουν στην πλατεία, έξω από το κεντρικό φυλάκιο της ειρηνευτικής Δύναμης. Είναι γύρω στις 1μμ και η πλατεία του χωριού είναι ήσυχη, με λιγοστούς θαμώνες στο ελληνοκυπριακό και τουρκοκυπριακό καφενείο. Ο ήλιος είναι ζεστός και προκαλεί μια ηρεμία, σχεδόν υπνωτική. Μας εξηγούν τη  διαδρομή και αμέσως διευκρινίζουν ότι δεν επιτρέπονται  φωτογραφίες εντός της Πλατείας, που ενδεχομένως να αποκαλύπτουν στρατιωτικές τοποθεσίες. Κατανοητό.

 

Το αυτοκίνητο που θα μας μεταφέρει στο ταξίδι αυτό είναι εκεί και μας περιμένει. Ξεκινούμε να διασχίζουμε το χωριό. Από την μια πλευρά, τα ελληνοκυπριακά σπίτια και δρόμοι με μπλε επιγραφές και από την άλλη, τα τουρκοκυπριακά σπίτια με τις πράσινες επιγραφές των οδών.

 

Όλα κυλούν ομαλά στο χωριό, λέει ο Λοχίας Χατζούκοβιτς χωρίς κανένα πρόβλημα μεταξύ των κατοίκων.  Και αυτό είναι και κάτι που παρατήρησε και σε προηγούμενη αποστολή του στην Κύπρο στην Πύλα. Αν υπάρξει οποιοδήποτε πρόβλημα, η ΟΥΝΦΙΚΥΠ θα το διευθετήσει αφού δεν υπάρχει αστυνομική παρουσία μέσα στο μεικτό χωριό. Όταν προσεγγίζουμε το ύψωμα του χωριού όπου αρχίζει η επικράτεια των Βρετανικών Βάσεων, το αυτοκίνητο της ΟΥΝΦΙΚΥΠ σταματά και ο Λοχίας Χατζούκοβιτς κατεβαίνει και αφαιρεί τη σημαία των Ηνωμένων Εθνών. 

 

«Πρέπει να αφαιρέσουμε τη σημαία γιατί είμαστε εκτός της νεκρής ζώνης», αναφέρει και δείχνει προς την ταμπέλα των Βρετανικών Βάσεων. «Και 200 μέτρα πιο κάτω όταν μπούμε και πάλι στη νεκρή ζώνη, θα τοποθετήσουμε πάλι τη σημαία των ΗΕ στο αυτοκίνητο», προσθέτει με ένα μικρό χαμόγελο. Και όντως έτσι γίνεται.

 

Μέσα στη νεκρή ζώνη βλέπουμε μια σειρά πολυτελών σπιτιών με αυτοκίνητα στο προαύλιο που φέρουν πινακίδες από τα κατεχόμενα. Είναι άγνωστο στους στρατιώτες πώς έχει δοθεί άδεια για την ανέγερση των σπιτιών αυτών μέσα σε αυτό το νευραλγικό χώρο.

 

Περνούμε από το «σπίτι» των στρατιωτών, σε λόφο σε ύψος του χωριού Πύλας, το Κέντρο Nemanja, με θέα το χωριό και την παραλία. Τα υποστατικά εδώ, αν και μικρά, παρέχουν όλες τις διευκολύνσεις. «Εδώ είναι το σπίτι μας για έξι μήνες! Έχουμε ωραία θέα, αλλά αυτό είναι μόνο», σημειώνει.

 

Βλέπομε αρκετούς χωματόδρομους που χρησιμοποιούν οι άνδρες της ΟΥΝΦΙΚΥΠ για τις περιπολίες τους που γίνονται επί 24ωρου βάσεως. Οι δρόμοι αυτοί συντηρούνται τακτικά. Στις διαδρομές αυτές καθημερινά συναντούν χωρικούς, οι οποίοι ειδικά μετά τη βροχή, εξορμούν για να μαζέψουν σαλιγκάρια ή σπαράγγια. «Τους επισημαίνουμε πάντα ότι βρίσκονται στη νεκρή ζώνη και ότι θα πρέπει να αποχωρήσουν. Συνήθως δεν υπάρχει πρόβλημα», είπε.

Πιο κάτω γεωργοί καλλιεργούν τη γη τους μετά από ειδική άδεια που εξασφαλίζουν από την ΟΥΝΦΙΚΥΠ για να βρίσκονται εντός της νεκρής ζώνης.

Παρόλο που δεν υπάρχουν άλλα οχήματα να κυκλοφορούν στην περιοχή, οι στρατιώτες είναι υποχρεωμένοι να οδηγούν με μέγιστη ταχύτητα 25 χλμ την ώρα για τη δική τους ασφάλεια.

Κατά μήκος της πορείας αυτής, οι στρατιώτες μας οδηγούν σε φυλάκια που σήμερα δεν είναι επανδρωμένα. Αυτά τα σημεία είναι στην ουσία τα παρατηρητήρια τους από όπου μπορούν να διαπιστώσουν οποιαδήποτε παραβίαση της νεκρής ζώνης ή οποιαδήποτε μετακίνηση δυνάμεων. Μας εξηγούν ότι το στάτους κβο που αντικρίζουμε υφίσταται από το 1974.

«Ο δικός ρόλος μας είναι να επιτηρούμε την περιοχή, να διαπιστώνουμε εάν υπάρχουν οποιεσδήποτε αλλαγές, πχ στον αριθμό των στρατιωτών στα φυλάκια ή οποιαδήποτε επέκταση ή αλλαγή στο χώρο, για την οποία ενημερώνομε. Και αυτό είναι στην καθημερινή μας ρουτίνα. Αυτή είναι η κύρια ευθύνη μας», σημειώνει ο Λοχίας  Χατζούκοβιτς.

Αν εντοπίσουμε πολίτες σε αυτές τις περιοχές, ενημερώνουμε την Αστυνομία (UNPOL), είπε, σημειώνοντας ότι όταν υποδειχθεί στους πολίτες ότι βρίσκονται στη νεκρή ζώνη, εγκαταλείπουν την περιοχή.

 Η περιπολία στη νεκρή ζώνη περνά και από το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Νεοφύτου έξω από τους Τρούλλους. Οι άνδρες της ΟΥΝΦΙΚΥΠ σταματούν για να σιγουρευτούν ότι η κλειδαριά είναι πάνω στην πόρτα και δεν έχει παραβιαστεί η εκκλησία η οποία ανοίγει μόνο τις Κυριακές για εκκλησιασμό, μετά από σχετική άδεια που δόθηκε στους κατοίκους των Τρούλλων.

 Ο λοχίας Χατζούκοβιτς και ο λοχίας Νικόλιτς μας δείχνουν ένα ναρκοπέδιο το οποίο γειτνιάζει με φάρμα, που βρίσκεται έξω από το χωριό. «Είναι γνωστό το μέρος αυτό, σίγουρα οι κάτοικοι των Τρούλλων γνωρίζουν για τις νάρκες και το αποφεύγουν», διευκρινίζει.

«Η διαδρομή είναι κουραστική, μπορεί να πει κάποιος ίσως και ανιαρή. Η κατάσταση φαίνεται σχεδόν ομαλή, κανονική", συμπληρώνει ο Λοχίας.

«Κανονική, φυσιολογική» ίσως στα μάτια ενός ειρηνευτή, ανώμαλη ωστόσο για τους κατοίκους του νησιού αυτού που στερούνται των ανθρωπίνων δικαιωμάτων τους, λόγω της συνεχιζόμενης τουρκικής κατοχής, και δεν μπορούν να απολαύσουν ειρηνικά ή να αξιοποιήσουν τις περιουσίες τους.