Ο μοντερνισμός του Παπαλουκά

Ζωγραφική, αγιογραφίες, σχέδια, μακέτες: 130 και πλέον αντιπροσωπευτικά έργα της εξελικτικής πορείας του μεγάλου ανανεωτή της ελληνικής ζωγραφικής, Σπύρου Παπαλουκά, αποκαλύπτουν την προσφορά του στη στερέωση του ελληνικού μοντερνισμού.

Ο Παπαλουκάς έστρεψε την προσοχή του στη ζωγραφική το 1909, όταν πρωτοξεκίνησε τις σπουδές του στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ). Παρέμεινε αφοσιωμένος στην τέχνη του έως το 1956 που άφησε την τελευταία του πνοή, καθηγητής πλέον της ΑΣΚΤ, σε ηλικία 65 ετών. Το σχέδιο όλα αυτά τα χρόνια αποτελούσε τον πυρήνα της ζωγραφικής του δράσης. Άριστος σχεδιαστής και σπουδαίος ζωγράφος, αν και έζησε την ταραγμένη περίοδο ανάμεσα στον Α’ και Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και βίωσε τις τραυματικές εμπειρίες του Εμφυλίου στον τόπο μας, στράφηκε συνειδητά στην αποτύπωση της γαλήνιας ενατένισης της ζωής.

Τοπία, νεκρά φύση και πορτρέτα συνθέτουν το κύκνειο άσμα της δημιουργικής του δράσης. Ο Παπαλουκάς διετέλεσε διευθυντής της Δημοτικής Πινακοθήκης του Δήμου Αθηναίων. Το αγιογραφικό του έργο αποτελεί φωτεινό παράδειγμα της τεχνοτροπικής αλήθειας της ορθόδοξης εκκλησίας. Ο ζωγράφος άνοιξε έναν νέο δρόμο με το πλούσιο εικαστικό του έργο, πέρα από την επίμονη σπουδή και κατανόηση της βυζαντινής τέχνης, συμβάλλοντας άμεσα και δυναμικά στην ανάδειξη του μοντερνισμού στον τόπο μας.



Ο Γιάννης Μόραλης γράφει χαρακτηριστικά για το έργο του Παπαλουκά: «Πάντα θαύμαζα στα έργα του τη σοφή σύνθεση, το ευαίσθητο χρώμα και την αγάπη με την οποία ήταν καμωμένα. Λυπάμαι που δεν είχα την τύχη να τον γνωρίσω περισσότερο και σαν άνθρωπο, γιατί ο Σπύρος Παπαλουκάς, εκτός από την προσφορά του στην ελληνική τέχνη, έδωσε το μεγάλο παράδειγμα ενός τίμιου και αφοσιωμένου στην εργασία του ζωγράφου, που δεν θέλησε ποτέ να προδώσει τον εαυτό του για μια εύκολη επιτυχία».







Ο Δημήτρης Μυταράς από τη δική του πλευρά υποστηρίζει: «Νομίζω ότι από τους ζωγράφους της γενιάς του είναι ο πλέον “διδακτικός”, με την έννοια του δασκάλου που στο έργο του κωδικοποιούνται μια σειρά από συμπεράσματα. (...) Η σχεδόν μανιακή του αναζήτηση στις παρυφές της φόρμας, η αμεσότητα, η βαθύτατα χρωματική αίσθηση των σχεδίων του μας τα αφήνουν χωρίς φθορές, γεμάτα ζωντάνια και χωρίς τις επιδράσεις του art-nouveau, που ταλαιπώρησε τη γενιά του και άφησε φθαρτά σημεία ακόμη και στον Παρθένη. Τα έργα του Παπαλουκά μου δίνουν την εντύπωση της πολύτιμης πέτρας που μένει αναλλοίωτη διατηρώντας τη λάμψη της σ’ όλους τους καιρούς. Το μάθημά του πηγαίνει πέρα από μια απλή τεχνική και γι’ αυτό είναι πολύ λίγο εφαρμόσιμο χωρίς το δικό του πάθος. Δεν προτείνει τρόπο ζωγραφικής αλλά την έρευνα σε βάθος. Είναι το στοιχείο, νομίζω, που τον κάνει κάθε στιγμή επίκαιρο».





Στην έκθεση αυτή παρουσιάζονται τα μνημειακά του έργα: «Πορτρέτο Παιδιού» (1925), «Πορτρέτο Στρατή Δούκα» (1924), «Πορτρέτο Νίκου Κανελλόπουλου» (1956), αυτοπροσωπογραφίες του ζωγράφου, «Ο Ναός της Αφαίας» (1923), «Πλαγιά» (1923), «Αρσανάς Μεγίστης Λαύρας» (1924), «Μονή Διονυσίου» (1924), «Σκήτη Αγίου Ανδρέα» (1935), «Αρσανάς Μονής Παντοκράτορας» (1924), «Σπίτια Αγιάσου» (1925), «Καφενείο στη Μυτιλήνη» (1929), «Θάλασσα στην Πάρο (1928), «Άγιος Φωκάς» (1948), «Νησάκια Πάρου» (1948) και «Σπίτια στην Ύδρα» (1955). Αυτό το ικανοποιητικό δείγμα φανερώνει την προτίμησή του απέναντι στην απόδοση της ελληνικής φύσης και των μοναστηριών του Αγίου Όρους, αφού οι ανθρωποκεντρικοί του πίνακες είναι συγκριτικά λίγοι με το υπόλοιπο έργο του. Ο ίδιος συχνά επαναλάμβανε: «Η φύση είναι το θαύμα του Θεού και η τέχνη το θαύμα του ανθρώπου». Παράλληλα, οι μακέτες της Μητροπόλεως Αμφίσσης (1927), οι φορητές εικόνες «Η Προδοσία», «Η Αποκαθήλωση», «Ο Άγιος Ανεμπόδιστος», «Ο Εσταυρωμένος Χριστός», «Ο Άγιος Δημήτριος» και τα υπέροχα ανθίβολα μαρτυρούν τη βαθιά του αφοσίωση στη χριστιανική παράδοση.


 
Info
Ίδρυμα Β. & Μ. Θεοχαράκη
Βασ. Σοφίας 9 και Μέρλιν 1 Αθήνα
Επιμέλεια έκθεσης: Τάκης Μαυρωτάς
Ώρες λειτουργίας:
Δευτέρα, Τρίτη, Τετάρτη, Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο, Κυριακή: 10:00-18:00
Διάρκεια έκθεσης: 5 Οκτωβρίου - 30 Οκτωβρίου 2016
Ξεναγήσεις στην έκθεση πραγματοποιούνται κάθε Τρίτη και Πέμπτη στη 1μ.μ.