Μαθήματα Οικονομικών από το “Star Wars”

Στην αρχή του μήνα δημοσιεύτηκε ένα paper αλλιώτικο από τα άλλα. Σε αυτό, το οποίο έχει τίτλο “It’s a Trap: Emperor Palpatine’s Poison Pill” , ο Ζακ Φάινσταϊν, επίκουρος καθηγητής Electrical and Systems Engineering στο Πανεπιστήμιο της Ουάσινγκτον στο Σεντ Λούις, ταξιδεύει νοερά στον κόσμο του «Πολέμου των Άστρων» για να αναλύσει τις επιπτώσεις των δύο Άστρων του Θανάτου στο χρηματοπιστωτικό σύστημα της Γαλαξιακής Αυτοκρατορίας. Το συμπέρασμά του είναι ότι για να αμβλυνθεί το συστημικό ρίσκο και ο κίνδυνος κατάρρευσης ολόκληρης της γαλαξιακής οικονομίας μετά από τη Μάχη του Έντορ, θα ήταν απαραίτητο ένα πακέτο διάσωσης που θα κυμαινόταν μεταξύ 15 και 20% του γαλαξιακού ΑΕΠ. Δεν αναφέρεται τίποτα ούτε για μεταρρυθμίσεις ούτε για δημοσιονομική προσαρμογή…

Αυτή δεν ήταν ούτε η πρώτη ούτε η τελευταία φορά που κάποιος ακαδημαϊκός αποφάσισε να ασχοληθεί με κάποια πτυχή του κόσμου που έπλασε ο Τζορτζ Λούκας . Ο Ντον Λίνκλολν, για παράδειγμα, ερευνητής φυσικής σωματιδίων στο Fermi Lab, έγραψε άρθρο στο Scientific American σχετικά με το εάν είναι εφικτή η κατασκευή ενός φωτόσπαθου στην πραγματική ζωή. Στο ίδιο μήκος κύματος θα κινηθούμε και εμείς και με έναυσμα δύο άρθρα (ένα στον "Economist" και ένα στην "Washington Post"

), μαζί με ολίγη… ατομική έρευνα θα εξερευνήσουμε τα μαθήματα που παραδίδει το “Star Wars” πάνω σε θέματα Οικονομικών. Προσδεθείτε, ενεργοποιούμε τον υπερκινητήρα!

Η σημασία του εμπορίου

Μάθημα πρώτο: η αξία του εμπορίου. Όσο πιο ελεύθερο είναι, τόσο το καλύτερο. Το πρώτο (βάσει της χρονικής ακολουθίας των γεγονότων που συμβαίνουν στις ταινίες) επεισόδιο του “Star Wars” που προβλήθηκε το 1999 ξεκινά με μία αντιπαράθεση μεταξύ της Ομοσπονδίας Εμπορίου και του πλανήτη Ναμπού για τη φορολόγηση των εμπορικών οδών προς τα απομακρυσμένα αστρικά συστήματα, η οποία οδηγεί τελικά στην εισβολή της πρώτης στον τελευταίο.

Το εμπόριο επιτρέπει την καλύτερη κατανομή εργασίας και την αξιοποίηση των συγκριτικών πλεονεκτημάτων - και μάλιστα σε πλανητικό επίπεδο. Έτσι, πολλοί πλανήτες οι οποίοι είναι κατά βάση άγονοι, μπορούν να εξειδικευτούν στην παραγωγή ενός προϊόντος και να εξασφαλίσουν όχι απλά την επιβίωσή τους, αλλά και την ευημερία τους. Για παράδειγμα, ο πλανήτης Κόρουσκαντ (η πρωτεύουσα της Δημοκρατίας) έχει μεταβληθεί σε μία τεράστια πόλη – γραφειοκρατικό κέντρο για τη διοίκηση ολόκληρου του γαλαξία. Ο πλανήτης Τζεόνοσις μπορεί να είναι μία απέραντη έρημος, όμως εξασφαλίζει το εισόδημά του χάρη στη μαζική παραγωγή πολεμικών ρομπότ. Ο υδάτινος πλανήτης του Καμίνο έχει εξειδικευτεί στην παραγωγή κλώνων.


Ο πλανήτης Καμίνο ευημερεί έχοντας εξειδικευτεί στην παραγωγή κλώνων

Πέρα από την εξυπηρέτηση των σχεδίων του Νταρθ Σίντιους που εποφθαλμιά την εξουσία του γαλαξία, στόχος της εισβολής στον Ναμπού είναι η απόκτηση προνομίων από την Ομοσπονδία Εμπορίου, υπό τη μορφή της φορολόγησης των εμπορικών οδών. Αυτό θα οδηγούσε σε αύξηση του εισοδήματος της Ομοσπονδίας, όμως εις βάρος τόσο των παραγωγών, όσο και των καταναλωτών, μέσω της αύξησης των τιμών. Τέτοιου είδους πρακτικές οδηγούν σε προσοδοθηρία και διαφθορά. Για παράδειγμα, ο γερουσιαστής του Ναμπού, Πάλπατιν, σχολιάζει ότι οι γραφειοκράτες της Δημοκρατίας βρίσκονται στο μισθολόγιο της Ομοσπονδίας Εμπορίου.

Ο ρόλος της παγκοσμιοποίησης

Η Συνομοσπονδία Ανεξαρτήτων Συστημάτων ετοιμάζει "Plexit"

Η παγκοσμιοποίηση έχει τα οφέλη της, ενέχει όμως και κινδύνους. Ο Ντάνι Ρόντρικ, καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, υποστηρίζει ότι η παγκοσμιοποίηση αποτρέπει τις χώρες από το να επιτύχουν δύο από τους τρεις επιθυμητούς στόχους τους: οικονομική ολοκλήρωση, εθνική κυριαρχία και δημοκρατία. Έχουμε -με άλλα λόγια- ένα είδος trade-off μεταξύ αυτών των στόχων. Κάτι αντίστοιχο συμβαίνει και στο σύμπαν του «Πολέμου των Άστρων». Η συμμετοχή στη γαλαξιακή οικονομία σημαίνει και ανάθεση μέρους της εθνικής (πλανητικής) κυριαρχίας σε μία κεντρική αρχή. Αυτό μπορεί να προκαλέσει τριβές, ειδικά σε έναν τόσο διευρυμένο σχηματισμό, όπως η Γαλαξιακή Δημοκρατία. Στο δεύτερο επεισόδιο, «Η επίθεση των κλώνων», η Συνομοσπονδία Ανεξαρτήτων Συστημάτων προσπαθεί να αποσχιστεί από τη Δημοκρατία (ένα σκόπιμο Plexit, ας πούμε - το “pl” για τους πλανήτες) εξαιτίας της επιβολής ρυθμίσεων που επιβαρύνουν τους φτωχότερους πλανήτες.

Η τεχνολογία και η αγορά εργασίας

Τα ρομπότ δεν το... πολυέχουν σε δημιουργικές δουλειές

Στα επεισόδια Ι-ΙΙΙ τον πρωταγωνιστικό ρόλο στα πεδία των μαχών έχουν τα ρομπότ. Αυτό αλλάζει σταδιακά έπειτα από το δεύτερο επεισόδιο, «Η επίθεση των κλώνων». Ο Όμπι-Ουάν Κενόμπι φτάνει στον Καμίνο όπου μαθαίνει ότι έχει ετοιμαστεί ένας ολόκληρος στρατός από κλώνους για λογαριασμό της Δημοκρατίας. Ο πρωθυπουργός του Καμίνο σχολιάζει ότι οι νέοι στρατιώτες είναι πολύ ανώτεροι των ρομπότ, «επειδή μπορούν να σκεφτούν δημιουργικά». Στον αντίποδα, στον Τζεόνοσις βλέπουμε ότι τα ρομπότ κατασκευάζονται σε μία πλήρως αυτοματοποιημένη μονάδα παραγωγής. Συμπέρασμα; Ακόμα και σε μία τεχνολογικά εξελιγμένη κοινωνία, όπως η Γαλαξιακή Δημοκρατία, οι θέσεις εργασίας που έχουν να κάνουν με την αξιοποίηση της δημιουργικής σκέψης καλύπτονται από έμβιους, νοήμονες οργανισμούς: ανθρώπους, γούκι, μον καλαμάρι (όπως ο ναύαρχος “It’s a trap” Άκμπαρ). Αντίθετα, οι εργασίες που συνεπάγονται επαναλαμβανόμενες, «μηχανικές» κινήσεις έχουν καλυφθεί από τα ρομπότ.

Οικονομίες κλίμακας

Ο Λάντο Καλρίσιαν πρέπει να σκεφτεί το ενδεχόμενο επέκτασης

Σε μία τόσο μεγάλη αγορά, όπως αυτή της Γαλαξιακής Δημοκρατίας/Αυτοκρατορίας, το μέγεθος μετράει. Και μην πάει ο νους σας στο πονηρό: όσο πιο μεγάλη μία επιχείρηση, τόσο χαμηλότερο το κόστος παραγωγής. Πάρτε για παράδειγμα την Κλάουντ Σίτι που διοικεί ο Λάντο Καλρίσιαν, ο παλιόφιλος του Χαν Σόλο που προσφέρει καταφύγιο στους κυνηγημένους επαναστάτες στο επεισόδιο V, «Η Αυτοκρατορία αντεπιτίθεται». Μετά τις χαιρετούρες, ο Χαν ρωτάει τον Λάντο πώς πάει η μονάδα εξόρυξης αερίου τιμπάνα που «τρέχει» ο πρώην λαθρέμπορος. «Δεν αποδίδει όσο θα ήθελα. Είμαστε μικρός οικισμός. Δεν είμαστε αυτάρκεις. Είχα προβλήματα προμηθειών και εργατικές διενέξεις», απαντά ο Λάντο. Αν η παραγωγική μονάδα του Λάντο ήταν μεγαλύτερη, θα είχε πετύχει οικονομίες κλίμακας. Ανάμεσα στα άμεσα πλεονεκτήματα θα ήταν η μεγαλύτερη διαπραγματευτική ισχύς απέναντι στους προμηθευτές, αυξημένη αποδοτικότητα του εργατικού δυναμικού και του κεφαλαίου και καλύτερο management.

Όλα αυτά, βέβαια, είναι ασήμαντα μπροστά στην ισχύ της Δύναμης, όπως θα έλεγε και ο Νταρθ Βέιντερ…