Πόλεμος στην Ουκρανία: Η πολιορκία της Χερσώνας κρίνει τον πόλεμο και πυροδοτεί πυρηνικά σενάρια

Αρχαιοελληνική αποικία του 6ου αιώνα π.Χ., χτισμένη στις εκβολές του Δνείπερου ποταμού προς στη Μαύρη Θάλασσα, η… Ιωνική Χερσώνα αναδεικνύεται σε σημείο καμπής της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία τον 21ο αιώνα, καθώς σύννεφα μάχης συσσωρεύονται απειλητικά πάνω από τον ουρανό της τις τελευταίες ημέρες. Βασικό διαμετακομιστικό κέντρο και πύλη εμπορευμάτων προς την ουκρανική ενδοχώρα, η μοναδική πρωτεύουσα επαρχίας που κατέλαβε άθικτη στις 2 Μαρτίου η 58η Στρατιά Συνδυασμένων Οπλων των ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων, τείνει να αποδειχτεί σε Βατερλό για την πολεμική μηχανή της Μόσχας δίνοντας υπόσταση στο «ουκρανικό θαύμα».



Στην πράξη πρόκειται για το μόνο αστικό κέντρο που τέθηκε υπό ρωσικό έλεγχο με την είσοδο των ρωσικών στρατευμάτων στην Ουκρανία τον περασμένο Φεβρουάριο, το οποίο έχει καταστεί τους τελευταίους μήνες το επίκεντρο της νότιας αντεπίθεσης των Ουκρανών, σηματοδοτώντας μια νέα φάση του πολέμου, αρχικά κάτω από τα ραντάρ του Κρεμλίνου. Η πρωτεύουσα της ομώνυμης νότιας επαρχίας της Ουκρανίας λογίζεται διαχρονικά ως νευραλγικό σημείο οικονομικού, πολιτικού και στρατιωτικού ενδιαφέροντος, κρίνοντας καθοριστικά το επόμενο διάστημα, σύμφωνα με την πλειονότητατων στρατιωτικών αναλυτών, την επιτυχία του επιθετικού πολέμου του Ρώσου προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν.

Με πληθυσμό λίγο μεγαλύτερο από ένα εκατομμύριο και πλούσιες πεδινές εκτάσεις, η Χερσώνα τροφοδοτούσε μέχρι πρότινος τον ουκρανικό λαό και τις εγχώριες εξαγωγές με ντομάτες, καρπούζια, ηλίανθους και σόγια, συμβάλλοντας καθοριστικά στο ΑΕΠ της χώρας, ενώ παράλληλα αποτελούσε ισχυρό βιομηχανικό κέντρο και κομβικό λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας, διαθέτοντας ατσάλι και ένα από τα μεγαλύτερα ναυπηγεία του κόσμου, το Kherson Shipyard. Πρωτίστως, όμως, αποτελεί τη βασική χερσαία δίοδο προς την Κριμαία, την οποία οι Ρώσοι κατέλαβαν το 2014 και επιθυμούν διακαώς να διατηρήσουν υπό την κατοχή τους, παρότι το Κίεβο έχει διαμηνύσει ότι η όποια διαπραγμάτευση θα εκκινήσει από μηδενική βάση, ματαιώνοντας τα σχέδια του Κρεμλίνου.



Το χρονικό της μάχης

Η επιστροφή της Κριμαίας στην Ουκρανία κρύβεται πίσω από την καλοσχεδιασμένη ουκρανική νότια αντεπίθεση, όπως επισημαίνει το BBC, επιχείρηση που υποτιμήθηκε από τις ρωσικές δυνάμεις, αν και τα θεμέλιά της τέθηκαν από τον περασμένο Μάιο. Την ίδια χρονική περίοδο, τα ρωσικά στρατεύματα δοκίμαζαν με αυξημένες δυνάμεις να εμπεδώσουν την κυριαρχία τους στην περιοχή του Ντονμπάς, με τους Ουκρανούς αντίθετα να ξεκινούν επιχειρήσεις κατά στόχων ανεφοδιασμού των Ρώσων, ξεδιπλώνοντας ένα σχέδιο αργής μεν, αλλά σταθερής ανακατάληψης οικισμών της συγκεκριμένης περιφέρειας.



Ορόσημο της συντονισμένης επιχείρησης του Κιέβου αποτέλεσε η 28η Αυγούστου, όπου η νότια ουκρανική αντεπίθεση ανέβασε ταχύτητα, με αποτέλεσμα τις τελευταίες εβδομάδες οι ουκρανικές Ενοπλες Δυνάμεις να έχουν θέσει υπό τον έλεγχό τους εκτεταμένες περιοχές της βορειοδυτικής Χερσώνας, προελαύνοντας προς το αστικό κέντρο. Η επιτυχία του ουκρανικού στρατού βασίστηκε σε μεγάλο ποσοστό στα δυτικά οπλικά συστήματα και ιδίως στους πυραύλους HIMARS, καθώς το Κίεβο χρησιμοποίησε «πυραυλικά πλήγματα μεγάλου βεληνεκούς, για να στοχεύσει το δίκτυο υλικοτεχνικής υποστήριξης της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένων τοποθεσιών αποθήκευσης πυρομαχικών, νηοπομπών και γεφυρών που χρησίμευαν ως βασική ενίσχυση ή οδός αποχώρησης για τις ρωσικές δυνάμεις», όπως παρατήρησε ο Μαρκ Κάνσιαν, ανώτερος σύμβουλος ασφαλείας στο Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών (CSIS). Επιδεικνύοντας, άλλωστε, υπομονή και στοχοπροσήλωση, οι Ουκρανοί στόχευαν μεθοδικά τις ρωσικές υποδομές, έχοντας επίγνωση ότι «πρόκειται για μια προγραμματισμένη αργή επιχείρηση για να συντρίψει τον εχθρό», όπως δήλωσε ο Oλεξίι Αρεστόβιτς, σύμβουλος της ουκρανικής κυβέρνησης, σε ένα ειδησεογραφικό κανάλι στο YouTube. Ακινητοποιώντας, στην πραγματικότητα, τη ρωσική πολεμική μηχανή, οι ουκρανικές δυνάμεις κατάφεραν πλήγματα και στις τρεις γέφυρες του Δνείπερου, ο οποίος αποτελεί φυσικό όριο μεταξύ ανατολικής και δυτικής Ουκρανίας, προκειμένου να καταστήσουν βιώσιμη τη μελλοντική ανακατάληψη της Χερσώνας.

Το μεγάλο σοκ

Ο πολιτικός στόχος της ουκρανικής αντεπίθεσης, δηλαδή ο έλεγχος της Χερσώνας και κατ’ επέκταση των διόδων στη Μαύρη Θάλασσα, έγινε απολύτως αντιληπτός, αφυπνίζοντας με επώδυνο τρόπο τις ρωσικές δυνάμεις το Σάββατο 8 Οκτωβρίου, όταν μια τρομακτική έκρηξη κατέστρεψε τμήματα της οδικής και σιδηροδρομικής γέφυρας που συνδέει τη Ρωσία με την Κριμαία, πλήττοντας καίρια τις ρωσικές γραμμές ανεφοδιασμού του μετώπου στη νότια Ουκρανία. Εκτοτε, οι στρατιωτικοί επιτελείς της Μόσχας ανακατεύθυναν προτεραιότητες και δυνάμεις προς το μέτωπο της Χερσώνας κι ενώ οι ουκρανικές δυνάμεις είχαν ωθήσει τα ρωσικά στρατεύματα έως και 30 χιλιόμετρα νότια, κατά μήκος του Δνείπερου, σε σημείο που να παγιδευτούν εύκολα, με στόχο την άτακτη υποχώρησή τους.

Προλαβαίνοντας στο παρά πέντε την πανωλεθρία, ο νέος διοικητής των ρωσικών δυνάμεων στην Ουκρανία, Σεργκέι Σουροβίκιν, παραδέχτηκε στα μέσα της εβδομάδας πως η κατάσταση της ρωσικής «ειδικής στρατιωτικής επιχείρησης» στην Ουκρανία είναι «τεταμένη», ιδίως πέριξ της νότιας πόλης της Χερσώνας, επιβεβαιώνοντας πως «ο εχθρός συνεχώς προσπαθεί να επιτεθεί στις θέσεις των Ρώσων στρατιωτών», καθώς η ουκρανική αντεπίθεση σημείωνε βήματα προόδου μέρα με τη μέρα. Για τον λόγο αυτό, δεν ήταν λίγοι όσοι «διάβασαν» πίσω από την παρθενική συνέντευξη του στρατηγού «Αρμαγεδδώνα», όπως ο ίδιος είναι γνωστός στη ρωσική κοινή γνώμη από τη θητεία του στη Συρία και την Τσετσενία, μια πρώτη απόπειρα προετοιμασίας της ρωσικής κοινωνίας απέναντι στο ενδεχόμενο της ήττας, ο οποίος άφησε -εξ αυτού του λόγου- ορθάνοιχτο το παράθυρο χρήσης πυρηνικών όπλων από τη Ρωσία.

«Δεν αποκλείουμε τη λήψη μιας πολύ δύσκολης απόφασης», δήλωσε, προς αυτήν την κατεύθυνση, ο στρατηγός Σουροβίκιν, πιθανότητα που έχει ανησυχήσει ιδιαίτερα τη Δύση λόγω της εντεινόμενης ρωσικής αποτυχίας. «Εάν ο Πούτιν γίνει πραγματικά απελπισμένος μπορεί να καταφύγει σε τακτικά πυρηνικά όπλα, αλλά αυτή είναι μια επιλογή υψηλού κινδύνου που θα μπορούσε να αποτύχει εάν καταλήξει σε στρατιωτική απάντηση του ΝΑΤΟ», εκτιμά η «Washington Post», εκτίμηση που φαίνεται πως συμμερίζεται και ο αγγλοσαξονικός παράγοντας, με τον υπουργό Αμυνας της Μεγάλης Βρετανίας Μπεν Γουάλας να ακυρώνει την παρέμβασή του στην Επιτροπή Αμυνας του βρετανικού Κοινοβουλίου την περασμένη Τρίτη, προκειμένου να μεταβεί στο Πεντάγωνο και τον Λευκό Οίκο. Μετά το πέρας, μάλιστα, της συνάντησής του με τον Αντονι Μπλίνκεν, επικεφαλής του State Department, ο τελευταίος έκανε ανοιχτά λόγο για «σοβαρή απειλή για την ασφάλεια που θέτει η Ρωσία για την Ευρώπη, τις Ηνωμένες Πολιτείες και τον κόσμο», δεσμευόμενος ως προς τη συνέχεια της δυτικής υποστήριξης στην Ουκρανία παρά την επιθετικότητα της Μόσχας.

Μονόδρομος

Την ίδια ώρα, το ενδεχόμενο χρήσης τακτικών πυρηνικών όπλων από πλευράς της Ρωσίας φαντάζει σε έναν βαθμό μονόδρομος για το Κρεμλίνο ως ύστατο μέσο αναχαίτισης της ουκρανικής προέλασης, καθώς η Χερσώνα αποτελεί ζωτικό χώρο για τη Ρωσία, όντας «buffer zone» για την ασφάλεια της Κριμαίας από ουκρανικά πλήγματα. Επιπρόσθετα, η κατοχή της ενισχύει τη δυναμική στο αφήγημα του Ρώσου προέδρου για τη «μεγάλη Ρωσία», ενώ ταυτόχρονα εξασφαλίζει την απρόσκοπτη πρόσβαση προς την Κριμαία, λειτουργώντας και ως εφαλτήριο για νέες επιχειρήσεις των Ρώσων, με επόμενο στόχο των ρωσικών δυνάμεων την Οδησσό. Η γεωπολιτική και γεωστρατηγική της αξία, ωστόσο, συγκρούεται ευθέως με τις ουκρανικές επιδιώξεις, καθώς για τους επιτιθέμενους αποτελεί ύψιστης σημασίας στρατηγικό αντικειμενικό σκοπό, εντείνοντας τις πιθανότητες να εξελιχθεί η «μάχη της Χερσώνας» στην πλέον αποφασιστική μάχη του πολέμου του Πούτιν.

Ο τελευταίος φαίνεται να επιμένει στην κατοχή της Χερσώνας, κηρύσσοντας στα μέσα της εβδομάδας στρατιωτικό νόμο στις τέσσερις προσαρτηθείσες από τη Μόσχα ουκρανικές περιοχές, ώστε να διατηρήσει -έστω και συμβολικά- δικαιώματα κυριαρχίας στην ευρύτερη περιοχή. Ηδη, ο ρωσικός στρατός έχει αναπτύξει πλωτές γέφυρες κατά μήκος του Δνείπερου, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τις δυνάμεις του, αφού τα ουκρανικά πλήγματα σε βάθος στοχεύουν και τα ρωσικά logistics, πολλαπλασιάζοντας τις ρωσικές απώλειες. Σε αντίθεση, άλλωστε, με τις ευέλικτες, ουκρανικές επιχειρήσεις, οι ρωσικές δυνάμεις ασκούν συγκεντρωτική διοίκηση, «δυσλειτουργική» κατά το βρετανικό υπουργείο Αμυνας, απέναντι στους μικρούς και γρήγορους ουκρανικούς σχηματισμούς, που διοικούνται αποκεντρωτικά και με βάση την αποστολή τους, έχοντας περισσότερη ελευθερία δράσης και ανάπτυξης πρωτοβουλίας, ενώ κινούνται με άνεση στον χώρο.

Φλερτάροντας με τον τίτλο της «ιστορικής μάχης», η κατάληψη της Χερσώνας, ωστόσο, παρουσιάζει δύο μεγάλες δυσκολίες για τον επιτιθέμενο, καθώς συνδυάζει έναν κατοικημένο τόπο με ένα υδάτινο κώλυμα, τον ποταμό Δνείπερο, απαιτώντας προσεκτικές και στρατηγικές κινήσεις. Αυτός, ίσως, είναι και ο κύριος λόγος για τον οποίο ο διορισμένος από τη Μόσχα διοικητής της περιφέρειας Βλαντιμίρ Σάλντο, γνωστοποίησε τη μεταφορά 50.000-60.000 πολιτών στην αριστερή όχθη του ποταμού με τερματικό σταθμό τη Ρωσία, εκκενώνοντας την πόλη σε περίπου έξι ημέρες. Το γεγονός ότι οι ντόπιοι Ουκρανοί θα μπορούσαν να εκμεταλλευτούν τον αστικό ιστό για κάλυψη και απόκρυψη, εμποδίζοντας παράλληλα τυχόν ελιγμούς ή ακόμη και την ανάπτυξη μεγάλων κλιμακίων από τις ρωσικές δυνάμεις, ώθησε τη Μόσχα στον εκτοπισμό χιλιάδων αμάχων, πράξη ισοδύναμη με έγκλημα πολέμου, όπως υπενθύμισε η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν.

Επιπλέον, οι ρωσικές δυνάμεις δεν μπορούν να εφαρμόσουν, λόγω του ανάγλυφου, κινητή άμυνα με προωθημένα τμήματα στην ποτάμια γραμμή και ισχυρές εφεδρείες σε κομβικά σημεία, αν μεγάλο μέρος του αστικού ιστού καταληφθεί, ενώ δεδομένη θεωρείται η παρουσία του ρωσικού Πυροβολικού, μάχης και πυραυλικού, στο οποίο η Μόσχα διαχρονικά ποντάρει ως προς την αντοχή απέναντι στην ουκρανική «πολιορκία». Αντίθετα, οι ουκρανικές δυνάμεις φαίνεται να επιχειρούν διεισδύσεις σε βάθος στην εχθρική διάταξη, αποσαφηνίζοντας με αυτό τον τρόπο τη διάταξη του αντιπάλου, ενώ έχουν -όλο το διάστημα που ξεδιπλώνεται η νότια αντεπίθεσή τους- και τη συνδρομή των απλών κατοίκων, παρά τις επιχειρήσεις επηρεασμού της Μόσχας, αθροίζοντας ένα ακόμη επιχείρημα στο Κρεμλίνο για τον βίαιο εκτοπισμό τους. Παρ᾿ όλα αυτά, οι Ουκρανοί θα χρειαστούν αυξημένο αριθμό ανδρών, λόγω αφενός της κατοικημένης περιοχής και αφετέρου του Δνείπερου ποταμού, ο οποίος δημιουργεί πρόσθετες ανάγκες για τη διάβασή του.

Σε αυτό το σκηνικό, «θα δούμε τις ρωσικές δυνάμεις να “βράζουν και να συνθλίβονται” στη Χερσώνα μέχρι το τέλος του έτους», προέβλεψε ο Τσιπ Τσάπμαν, πρώην ανώτερος Βρετανός στρατιωτικό σύμβουλος, καθώς εξήγησε (στο Times radio) πως «δεν υπάρχει νέος σχεδιασμός των επιχειρήσεων» από πλευράς της Ρωσίας, αλλά και ούτε «ο νέος διοικητής δεν θα κάνει τη διαφορά», όπως εκτίμησε, περιγράφοντας ως «game changer», δηλαδή ως καταλύτη στην ανατροπή των συσχετισμών, την προωθημένη στρατηγική των Ουκρανών, σε συνδυασμό με τους 10.000 Ουκρανούς νεοσύλλεκτους που εκπαίδευσαν το τελευταίο διάστημα Βρετανοί ανώτατοι αξιωματικοί στο Κεντ, λαμβάνοντας εξειδικευμένη εκπαίδευση για μάχες πρώτης γραμμής, όπως αποκάλυψαν οι «New York Times».

Mακρά σύγκρουση

Είπε, ωστόσο, πως είτε η ρωσική άμυνα αντέξει, είτε η Ουκρανία επανακτήσει τη Χερσώνα, «οι περισσότεροι ειδικοί συμφωνούν ότι ο πόλεμος πιθανότατα θα συνεχιστεί για πολλά ακόμη χρόνια, με τις περιοδικές μάχες να επικεντρώνονται σε συγκεκριμένες περιοχές», υπογραμμίζοντας ταυτόχρονα πως μια νίκη της Ουκρανίας «θα μπορούσε να έχει ευρύτερο αντίκτυπο στην πολεμική προσπάθεια, παρά απλά εδαφικά κέρδη». Με την ανάπαυλα του χειμώνα να κοντεύει, αν οι Ουκρανοί επικρατήσουν στη «μάχη της Χερσώνας», η εσωτερική πίεση στη Ρωσία μπορεί να πυροδοτήσει καταιγιστικές εξελίξεις στην πολιτική σκηνή της χώρας, εκτιμούν οι περισσότεροι αναλυτές, θέτοντας τα θεμέλια για μια ευρύτερη, ουκρανική αντεπίθεση την άνοιξη.

Και αν στην περίπτωση της Μόσχας αυτό που διακυβεύεται είναι η μακροημέρευση του καθεστώτος Πούτιν, σε περίπτωση που η Χερσώνα «κοντύνει» τα όνειρα των Ουκρανών, τότε «οι Δυτικοί υποστηρικτές μπορεί να τροποποιήσουν τους στόχους τους στην Ουκρανία» υπέρ μιας «διαπραγματευτικής διευθέτησης» με τη Ρωσία, από την οποία δεν θα εξαιρεθεί η ανακατανομή εδαφών, όπως υποστηρίζει ο Εντ Αμολντ, ερευνητής για την ευρωπαϊκή ασφάλεια στη δεξαμενή σκέψης RUSI.

Παρά το αμφίρροπο της μάχης, ένα βήμα μπροστά στην κούρσα της επικράτησης στη Χερσώνα τοποθετεί τους Ουκρανούς η «Washington Post», χαρακτηρίζοντας τη στρατιωτική στρατηγική της Ρωσίας «μάθημα του πώς να μην πολεμάς». Τη νικηφόρα προοπτική για το Κίεβο ενισχύει, κατά την εφημερίδα, ο συνδυασμός «ρωσικής βαρβαρότητας και ουκρανικής στρατιωτικής επιτυχίας», καθώς επί οκτώ μήνες ο δεύτερος καλύτερος στρατός στον κόσμο δεν κατάφερε να συγχρονίσει ή να προμηθεύσει ταχέως κινούμενες αεροπορικές και χερσαίες επιχειρήσεις.

Ταυτόχρονα, για τη «Washington Post» η μερική επιστράτευση και ακολούθως η χρήση drones καμικάζι κατά αμάχων συνιστούν κατεξοχήν πράξεις απόγνωσης, με το Κρεμλίνο να κοπιάρει, όπως επισημαίνει η εφημερίδα, τον «Πόλεμο των Πόλεων» του Σαντάμ Χουσεΐν το 1984, όταν δηλαδή ο Ιρακινός δικτάτορας στράφηκε στους βομβαρδισμούς πόλεων με την ελπίδα να σπάσει τη βούληση του Ιράν να πολεμήσει, χάνοντας πανηγυρικά λόγω της γενικευμένης κατακραυγής.

Τα Ιρανικά Drones

Η Μέση Ανατολή αποτελεί, άλλωστε, αποδεδειγμένα πηγή έμπνευσης για το Ρώσο πρόεδρο, καθώς προτίμησε την προμήθεια τεράστιου αριθμού drones-καμικάζι (δηλαδή που εκρήγνυνται σε προκαθορισμένο στόχο) από το Ιράν, παρότι σε επίπεδο προδιαγραφών υπολείπονται σημαντικά εκδόσεων άλλων χωρών, ενώ είναι εξαιρετικά αργά στην κίνηση, σύμφωνα με αρκετούς αναλυτές.

Μάλιστα, πηγές των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών αναλύουν την παρουσία ιρανικών drones από τον περασμένο Αύγουστο και κατόπιν των Ιρανών αξιωματικών που εκπαιδεύουν τους Ρώσους χειριστές τους ως «σήμα αυξανόμενης εγγύτητας μεταξύ Τεχεράνης και Μόσχας», γεγονός που το State Department έχει χαρακτηρίσει ως «μια βαθιά απειλή». Πληροφορίες θέλουν την Τεχεράνη να έχει προμηθεύσει τον ρωσικό στρατό με δύο τύπους μη επανδρωμένων αεροσκαφών, τα Shaheds, τα οποία εκρήγνυνται κατά την πρόσκρουση και έχουν βεληνεκές άνω των 1.000 μιλίων και τα Mohajer-6, που μπορούν να μεταφέρουν πυραύλους, αλλά και να χρησιμοποιηθούν για επιτήρηση.

Αμφότερα αποτελούν τον βασικό εξοπλισμό της ιρανικής «Δύναμης Κουντς», αρμόδιας για τη διεξαγωγή επιχειρήσεων στο εξωτερικό των Φρουρών της Επανάστασης, δηλαδή του ιδεολογικού στρατού της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν. Ορμητήριο της ρωσοϊρανικής συνεργασίας αποτελεί η βάση στην Κριμαία, από όπου προγραμματίζονται τα πλήγματα κατά αμάχων, αλλά και στρατηγικών υποδομών της Ουκρανίας, εξοργίζοντας τη διεθνή κοινότητα, με την Ε.Ε. να οδεύει προς νέο πακέτο κυρώσεων κατά της Τεχεράνης, έχοντας πλέον συλλέξει «επαρκή στοιχεία».

Ελλείψει στρατηγικού βάθους σε επίπεδο λήψης αποφάσεων, στα νέα, αμφιλεγόμενα αποκτήματα του ρωσικού στρατού, τα οποία προορίζονται για τη «μάχη της Χερσώνας», εντάσσονται, κατά πληροφορίες, και τα «περιφερόμενα πυρομαχικά» (loitering munitions) τύπου lancet, τα οποία εκτοξεύονται και ψάχνουν μόνα τους στη συνέχεια στόχο (π.χ. τεθωρακισμένα οχήματα ή συγκεντρώσεις προσωπικού), ενώ μπορούν παράλληλα να στέλνουν και εικόνα του πεδίου στον χειριστή τους, ο οποίος μπορεί να επέμβει στη διαδικασία επιλογής στόχου, θυμίζοντας βιντεοπαιχνίδι.

Ειδήσεις σήμερα:

«Καλάθι του νοικοκυριού»: Η κυβέρνηση «ξορκίζει» την ακρίβεια και δρομολογεί νέες παρεμβάσεις

Επίθεση με οξύ: «Είχαμε καψούρα μεταξύ μας αλλά δεν με ήθελε η οικογένεια του», λέει η 38χρονη