Ο Λοζνίτσα, η Τρεστίκοβα και οι Έλληνες που μάγεψαν

Η εβδομάδα που  πέρασε στην Θεσσαλονίκη απέδειξε οτι  ο κόσμος αγαπάει την κινούμενη εικόνα όσο λίγες μορφές τέχνης.  Αυτές τις μέρες είδαμε αρκετές συγκινητικές ταινίες αφήγησης - όπως λέγονται τα ντοκυμαντέρ - από πολλές γωνιές του κόσμου.  

Ένα από τα αφιερώματα φέτος ήταν και στον πολυβραβευμένο Ουκρανό σκηνοθέτη Σεργκεί Λοζνίτσα. Οι ταινίες που διάλεξε το Φεστιβάλ να παρουσιάσει είναι τα καλύτερα παραδείγματα της δουλειάς του. Μια διήγηση φαινομενικά απλή πολλές φορές χωρίς καμία αφήγηση όπως στο ποιητικό σχεδόν "Αρτέλ", που περιγράφει την ζωή ενός μικρού αλιευτικού συνεταιρισμού στη Λευκή Θάλασσα. Βλέπουμε τους ψαράδες από μακριά να φτιάχνουν τρύπες μέσα στον απέραντο πάγο, να κάνουν διάλειμμα καπνίζοντας, να αστειεύονται και να αφοσιώνονται στις απλές επαναλαμβανόμενες ασχολίες τους. 

Εξαιρετικό και "το Φως του Βορρά" μια εσωτερική ματιά μιας ημέρας,  στο μικρό χωριό Σούμσκοϊ Πόσαντ, χίλια χιλιόμετρα βόρεια της Αγίας Πετρούπολης, στην Καρελία, στις ακτές της Λευκής Θάλασσας. Λίγο πριν πέσει ο βαρύς χειμώνας και η ηλιοφάνεια είναι παρελθόν, παρατηρούμε μια οικογένεια που καλλιεργεί πατάτες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει. Τα δύο μικρά κοριτσάκια που αναγκάζονται να ζήσουν με την θεία τους, τον αλκοολικό της σύζυγο, τον τρυφερό παππού και τον άσωτο γιό που επιστρέφει στο τέλος της ταινίας. Κι όλα αυτά σε ένα χωριο που η σύνδεση του με την υπόλοιπη χώρα γίνεται μέσω ενός στενού, λασπερού δρόμου και μιας σιδηροδρομικής γραμμής που δεν λειτουργεί πάντα. 


Την Τετάρτη 16 Μαρτίου  ο Σέργκει Λοζνίτσα ήταν στην Θεσσαλονίκη  και παρέδωσε ένα εξαιρετικό "εργαστήρι" - ή Masterclass όπως το αποκαλεί το Φεστιβάλ - μιλώντας με πολύ σεμνό τρόπο για την δουλειά του και δίνοντας μια πραγματικά διαφωτιστική ματιά στο πως είναι να βρίσκεσαι πίσω από την κάμερα ως σκηνοθέτης μιας πραγματικής ιστορίας που δεν μπορείς να καθοδηγήσεις παρά στο ελάχιστο.



Μια μαγευτική δεκάδα!

Ιδιαίτερη μνεια δόθηκε και στην τσέχικη φιλμογραφία και την σκηνοθέτιδα Χελένα Τρεστίκοβα. Από τα 10 ντοκιμαντέρ της που είδαμε εδώ, ειλικρινά είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσουμε κάποιο μιας και όλα ήταν πραγματικά μαγευτικά. Ο τρόπος καταγραφής της Τρεστίκοβα, είναι χρονοβόρος. Ακολουθεί τους πρωταγωνιστές της σε διαστήματα πολλών ετών τις περισσότερες φορές, χρησιμοποιώντας και ιστορικά κινηματογραφικά ντοκουμέντα. Τα ντοκιμαντέρ που επιλέχθηκαν για αυτό το Φεστιβάλ είναι εκτός των άλλων και μια επικρότηση πολλών γυναικών-αφανών ηρώων που έχει επιλέξει να "νομιμοποιήσει" ως ήρωες η σκηνοθέτιδα. 

Εκτός από τις "ιστορίες γάμου" για τις οποίες μιλήσαμε σε προηγούμενο κείμενο, όλα τα υπόλοιπα ντοκιμαντέρ μας κέρδισαν και αξίζει να τα αναφέρουμε. Η Κάτκα είναι ένα συνταρακτικό φιλμ που καταγράφει δεκατέσσερα χρόνια απ’ τη ζωή μιας νεαρής ναρκομανούς και την αδιέξοδη μάχη της να νικήσει την εξάρτηση. Η Μαρτσέλα, μια συνηθισμένη γυναίκα, ακολουθείται από την σκηνοθέτιδα για ένα διάστημα 26 ετών. Τραγικά γεγονότα της ζωής της ξεδιπλώνονται μπροστά στα μάτια μας, όπως ο απρόσμενος θάνατος της κόρης της, η απόπειρα αυτοκτονίας της Μαρτσέλα, ο γιος της παιδί με ειδικές ανάγκες και οι πολιτικές εξελίξεις στην Τσεχία που τους περιβάλλουν.

Ιδιαίτερα συναισθηματικά όμως είναι και τα "Ο Χίτλερ, ο Στάλιν και Εγώ" και το "Ο  γλυκός αιώνας" που εξυμνούν την  τρίτη ηλικία και τους αγώνες που έδωσε στο παρελθόν. Στο πρώτο ξετυλίγεται η ζωή της Χέντα Μαργκόλιους-Κόβαλι που γεννήθηκε στην Πράγα, σε μια πλούσια εβραϊκής οικογένειας. Παντρεύτηκε και λίγο μετά το γάμο, το νεαρό ζευγάρι κι ολόκληρη η οικογένεια Μαργκόλιους μεταφέρθηκαν στο γκέτο του Λοτζ κι ύστερα από δυο χρόνια στο Άουσβιτς. Εκεί η οικογένεια χωρίστηκε. Η Χέντα είχε την τύχη να μεταφερθεί σ’ ένα στρατόπεδο εργασίας, αλλά όταν τα στρατόπεδα εκκενώθηκαν εν όψει της ήττας της Γερμανίας, η Χέντα βρέθηκε στην Πορεία του Θανάτου. Κι ενώ κατάφερε να αποδράσει από κει, η μάχη για την επιβίωση συνεχίστηκε.  

Στον "Γλυκό  Αιώνα" ακολουθούμε την πορεία κάποιων γυναικών που δεν είχαν  φυσιολογική ζωή επειδή φυλακίστηκαν γιατί ήταν ενάντια στον κομμουνισμό. Τα έντεκα, δεκαέξι ή εννιά χρόνια φυλάκισης καθόρισαν τις ζωές και τις προσωπικότητες τους.

 


Ξεχώρισαν

Από τις ελληνικές  ταινίες, ξεχώρισαν αρκετές συμμετοχές και εκτός από το ντοκιμαντέρ  με την ζωή της Ρόζας Εσκενάζι, πρέπει να αναφέρουμε το ντοκιμαντέρ  του Λευτέρη Φυλακτού ¨The road to here". Ο σκηνοθέτης, θέλοντας να μιλήσει για την υπέρβαση που μπορεί να κάνει ο καθένας από εμάς, έψαξε τις ιστορίες των μαραθονοδρόμων του Κλασσικού Μαραθωνίου της Αθήνας το 2009 και βρήκε την Mπέκυ. Η Μπέκυ είναι 50 ετών, έχει διδακτορικό στην ψυχολογία, είναι αθλήτρια, μαραθωνοδρόμος και θύμα παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης. Πιθανότατα λόγω της κακοποίησης και της βιαιότητας του πατριού της, η Μπέκυ στην εφηβεία της έχασε την ακοή της και την επανέκτησε μόλις το 2008, οπότε και τοποθέτησε με επιτυχία κοχλιακά εμφυτεύματα. Ο μαραθώνιος συμβολίζει πολλά για την Μπέκυ που θα ταξιδέψει ως την Αθήνα για να καταφέρει να τον τελειώσει, νικώντας έτσι έστω και στιγμιαία τους δαίμονες του παρελθόντος.

Μια ακόμα απολαυστική  ταινία ήταν και η "Μόνο οι λέξεις συνεχίζουν" της Καλλιόπης Λεγάκη. Το ντοκιμαντέρ αφηγείται την πρωτοβουλία του Άλκη Γούναρη ιδιοκτήτη του μπαρ «Dasein», στα Εξάρχεια, να διοργανώσει το πρότζεκτ The Confession Session. 52 θαμώνες του μπαρ εξομολογήθηκαν προσωπικές τους ιστορίες, οι οποίες αργότερα ανέβηκαν στο ίντερνετ και τώρα έγιναν υλικό γι’ αυτό το ντοκιμαντέρ. Η Λεγάκη εξετάζει την έννοια της εξομολόγησης με τον πιο ανθρώπινο τρόπο, δίνοντας στο τέλος του ντοκιμαντέρ και μια δική της προσωπική εξομολόγηση/αφήγηση.

Όσοι βρεθείτε στην Θεσσαλονίκη αυτό το Σαββατοκύριακο πραγματικά θα δυσκολευτείτε να διαλέξετε πιο ντοκιμαντέρ να πρωτοδείτε. Μια πολύ καλή οργάνωση και μια εξαιρετική επιλογή για τους σινεφιλ από την διοίκηση του Φεστιβάλ.