Μίμης Ανδρουλάκης: Ο Μαρξ συναντά τα νόθα παιδιά της Ιστορίας

Στον Μίμη Ανδρουλάκη αρέσουν οι ημερομηνίες που σημαδεύουν τα μεγάλα γεγονότα, όπως και τα μικρά μυστικά που αλλάζουν τον ρου της Ιστορίας. Γιʼ αυτό και στο νέο του βιβλίο καταλυτικό ρόλο παίζουν τόσο μια ημερομηνία -το 2048-, αλλά και αμέτρητα μικρά μυστικά που άσκησαν συνταρακτική επίδραση στις ζωές επιφανών προσώπων - αυτά τα προσωπικά τραύματα που τους ανάγκασαν να ενεργοποιηθούν ακόμα περισσότερο για να υπεραναπληρώσουν την απώλεια. Για την απώλεια, άλλωστε, της σταθερότητας σε μια εποχή που ο πλανήτης μαστίζεται από μια επιδημία και για την άμεση σύνδεσή της με την ανυπολόγιστη καταστροφή που έχει προκληθεί στον πλανήτη, μιλάει το «Μπλε Λουλούδι» του Μίμη Ανδρουλάκη -που κυκλοφορεί σε λίγες ημέρες από τις εκδόσεις Πατάκη-, προβλέποντας όλα όσα επίκεινται να συμβούν, αφήνοντας, ωστόσο, μια χαραμάδα αισιοδοξίας για το μέλλον. Αλλωστε, τα βιβλία του Ανδρουλάκη είναι πάντα, με μια έννοια, προφητικά, αφού στόχο έχουν να δουν αυτό που θα μας απασχολεί τα επόμενα χρόνια: η βιοτεχνολογία, η υπερδύναμη της Κίνας, το περιβάλλον και τα τεράστια διλήμματα που παραμένουν στη βάση τους παρόμοια, όσοι αιώνες και αν περάσουν, αφού ο άνθρωπος δεν αλλάζει και εξακολουθεί να ζει, να ταράζεται, να επιθυμεί, να αναλύει και να ονειρεύεται.




Ραντεβού το 2048

Ο Μίμης Ανδρουλάκης ως συγγραφέας δεν ενδιαφέρεται, ωστόσο, όπως τονίζει και μία από τις ηρωίδες του, για τα σκάνδαλα, αλλά για «εκείνα τα προσωπικά μυστικά που υφαίνονται στον καμβά της Μεγάλης Ιστορίας». Και τα μυστικά αυτά έχουν να κάνουν με την παράδοξη ταυτότητα των νόθων τέκνων, αλλά και με την ετερόκλητη καταγωγή τους: μια αντίστοιχα παράδοξη, πλην όμως εντυπωσιακή παρέα από τριάντα τρεις επιφανείς άνδρες και γυναίκες -επιστήμονες με σπουδαίες ανακαλύψεις, εκφραστές της τέχνης και της επιστήμης- συνευρίσκεται κάτω από τον έντονο ήλιο που καταυγάζει λόγω μόλυνσης του περιβάλλοντος τα πάντα, σε ένα μακρινό νησί, με σκοπό να βρουν έναν τρόπο για να αλλάξουν κυριολεκτικά τον κόσμο προτού είναι αργά. Με συμβολική ημερομηνία συνάντησης το 2048 -δηλαδή διακόσια χρόνια μετά την πρώτη βιομηχανική επανάσταση από τις ευρωπαϊκές επαναστάσεις αλλά και από το Κομμουνιστικό Μανιφέστο- γράφουν ουσιαστικά το δικό τους μανιφέστο, χωρίς άτεγκτες και αδήριτες, αλλά με ανοιχτές αρχές, όπως οι συζητήσεις τους, αποσκοπώντας αποκλειστικά στη διάσωση του πλανήτη και στο άνοιγμα σε ένα διαφορετικό μέλλον. Ολοι τους παιδιά με παράξενες και πονεμένες ιστορίες και ετερόκλητη καταγωγή, εκφράζουν την αναγκαιότητα της Φυσικής και της Ιστορίας, τη διττή και καίρια συνεισφορά της τέχνης και της επιστήμης, που από κοινού θα διαμορφώσουν ένα άλλο modus vivendi και έναν διαφορετικό τρόπο σκέψης για το μέλλον. Οι τριάντα τρεις αυτοί καλλιτέχνες και επιστήμονες δεν συναντιούνται τυχαία στο μακρινό νησί των κοραλλιών που έχει αρχίσει να εκπέμπει SOS, αφού είναι το πρώτο που θα καταπιεί ο ωκεανός λόγω της μόλυνσης του περιβάλλοντος: εκεί συνευρίσκονται ο Αμερικανός με μακρινή ελληνική καταγωγή τρισέγγονος του Καρλ Μαρξ που φέρει το μικρό του όνομα, με τη γοητευτική θεωρητικό των ιδεών και βιογράφο Αννα, η οποία, όπως και ο Ανδρουλάκης, προασπίζεται πως «το μέλλον της ουτοπίας ανήκει στους ρεαλιστές του 21ου αιώνα», ο επιστήμων Αλεξ Μπάραν, «ένας γοητευτικός εξηντάρης με το μεγάλο μέτωπο και τα σαρκώδη χείλη του βιολογικού παππού του και την ασιατική πινελιά στα μάτια και το χρώμα της Καλιφορνέζας γιαγιάς του», με την πανέμορφη Κινεζο-αφρικανή επιστήμονα Κιμ Χου, τη Χαβανέζα βιολόγο της θάλασσας Αμάντα, τον εφευρέτη των rapid tests Αλεν αλλά και τον οικονομολόγο Ερικ, επίσης εγγονό του αξέχαστου ιστορικού Ερικ Χομπσμπάουμ. Εκεί θα βρεθούν επίσης και ο Ντανιέλλο, ο οποίος θα ζωγραφίσει το απόλυτο έργο για την τεράστια αυτή καταστροφή του περιβάλλοντος, ανάλογο της Γκερνίκα, καθώς και η σημαντικότερη από τους τριάντα τρεις επιφανείς στο σύνολό τους συνευρισκομένους, η πιο διάσημη βιολίστρια του κόσμου και ακτιβίστρια για τη σωτηρία της Γης Μέιλ Λιν. Μένοντας στις καλύβες τους και εξερευνώντας τη φύση, αρχίζουν να αναστοχάζονται πάνω στις μεγάλες αλλαγές που καθόρισαν τον κόσμο σε καταλυτικές ημερομηνίες, αλλά και να προσπαθούν να προβλέψουν τι είναι αυτό -η κινέζικη υπερδύναμη, η ρομποτοποίηση, η ανυπολόγιστη καταστροφή του περιβάλλοντος;- που θα κρίνει το μέλλον του πλανήτη τα επόμενα χρόνια, αν και όλα δείχνουν ότι τα περιθώρια στενεύουν και ότι πρέπει να αναλάβουν δράση προτού είναι αργά.

Βαθιά μυστικά

Θυμίζοντας, ενίοτε, σκηνές βγαλμένες από το «Μαγικό Βουνό» του Τόμας Μαν, όπου οι ένοικοι ενός σανατορίου επιμένουν να αναλύουν εξονυχιστικά τις κυρίαρχες ιδέες που διχάζουν την Ευρώπη, αυτές του ρομαντισμού και του ορθολογισμού, με αντίστοιχο τρόπο και οι ήρωες του Ανδρουλάκη, ουσιαστικά, συνενώνουν τα ετερόκλητα ιδεολογικά μέτωπα και τις προσωπικές τους ιστορίες στην ανάγκη τους να φέρουν κοντά τις αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στο παρελθόν και το μέλλον. Ολοι τους, όμως, γυμνοί καθώς είναι από τον εαυτό τους και έξω από τα νερά τους στο μακρινό νησί όπου συναντιούνται, μοιράζονται τα βαθιά τους μυστικά φέρνοντας στο φως άλλες αντίστοιχες ιστορίες γνωστών νόθων παιδιών της Ιστορίας: από τον νόθο γιο του Καρλ Μαρξ και τα νόθα αδέλφια του Οσκαρ Ουάιλντ μέχρι του Ισαάκ Νεύτωνα και του ΜακΑρθουρ. Οι μεγάλες προσωπικότητες, άλλωστε, όχι μόνο σημαδεύονται από ανομολόγητα μυστικά, αλλά και από δυναμικές αντιφάσεις - και αυτό είναι, εντέλει, που κάνει τα συστήματα που εκφράζουν να είναι δυναμικά, να κινούν την Ιστορία και να την εξελίσσουν, αποφεύγοντας τη μισητή στασιμότητα. Το ανοδικό σπιράλ της Ιστορίας, άλλωστε, είθισται να διακόπτεται από περιοδικές κρίσεις -μία από αυτές μοιάζει να είναι και ο κορωνοϊός-, αλλά τελικά σε καμία περίπτωση δεν την ανακόπτουν. Απόδειξη ότι τα ίδια πρόσωπα και φαινόμενα διαμορφώνουν την Ιστορία, που κάπως συναντιούνται έστω και σε διαφορετικό αιώνα. Πρόκειται για τον γνωστό αόρατο κύκλο που μοιάζει να γοητεύει τα μάλα τον συγγραφέα Ανδρουλάκη, ο οποίος τελικά ανάγεται σε ιδανικό και επαρκή διαμεσολαβητή ανάμεσα στα συγκλονιστικά γεγονότα και πρόσωπα που προκάλεσαν τις μεγάλες αλλαγές τόσο σε επιστημονικό όσο και σε θεωρητικό επίπεδο, υπερτονίζοντας όχι μόνο τις αρετές, αλλά και τα ωραία, σπουδαία ελαττώματά τους. Στο βιβλίο, για παράδειγμα, ο Αϊνστάιν δεν είναι μόνο ο επαναστάτης φυσικός που άλλαξε τον κόσμο, αλλά και ο ερωτικός άνδρας με τις μοιραίες παρασπονδίες που άγγιζαν τα όρια της αιμομιξίας, όπως αντίστοιχα και ο Μαρξ έγινε σπουδαίος επειδή απέτυχε να γίνει ποιητής και στη συνέχεια πανεπιστημιακός. Οι άνθρωποι, όπως και οι ιστορίες, κινούνται από τις αντιφάσεις τους -για την ακρίβεια από το ιδανικό «μπαστάρδεμα», από το ανακάτεμα, τις επιμειξίες της πνευματικής και προσωπικής τους υπόστασης- και αυτό φαίνεται ο Ανδρουλάκης να το κατανοεί σε βάθος.

Ο Μαρξ και η Κρήτη

Αναζητώντας την ιδανική αυτή έκφραση των μικρών «επιμειξιών» που κινούν την Ιστορία, ο Μίμης Ανδρουλάκης μέσω του πρωταγωνιστή του, Καρλ, απόγονου και συνονόματου του Καρλ Μαρξ, μας αφηγείται το συναρπαστικό πραγματικό περιστατικό που συνδέει τον Καρλ Μαρξ με το κρητικό ζήτημα - και δικαιολογεί την προσωπική αντίρρηση του μεγάλου θεωρητικού για το επαναστατικό πνεύμα της Κρήτης, αλλά και τη μετέπειτα μεταστροφή του:
«Ο Καρλ ξεκινά με χαμηλή φωνή, σαν να μιλά στον εαυτό του: Ο Φλοράνς άλλαξε γνώμη για το Κρητικό ζήτημα το 1870 όταν πέρασε από το Λονδίνο, σʼ ένα πάρτι Γάλλων προσφύγων γνώρισε τη Γέννυ, τη μία από τις τρεις κόρες του Μαρξ. Κι οι τρεις, βλέπεις, ερωτεύτηκαν Γάλλους πρόσφυγες, οι δυο τους παντρεύτηκαν. Στην τρίτη το απαγόρευσε ο Μαρξ: “Οχι άλλος Γάλλος στην οικογένεια”. Η Γέννυ συνδέθηκε με θερμή φιλία με τον Φλοράνς και τον πήγε στον πατέρα της.

Ο Μαρξ έβλεπε τη σύζυγό του Τζένη και τις κόρες του, Γέννυ και Ελινορ, να βουρκώνουν καθώς ο Φλοράνς εξιστορούσε τον μαρτυρικό θάνατο του εικοσιεπτάχρονου Γαριβαλδινού φίλου του (Αχιλλέα ντε Γκράντι), καθώς και εξήντα δύο Γαριβαλδινών μαχητών που έπεσαν μαζί με τον αρχηγό των Ελλήνων Μανιατών (Δημήτρη Πετροπουλάκη). Ντράπηκε καθώς περίμενε νʼ ακούσει για τους πράκτορες της Ρωσίας που υποκινούσαν τις Κρητικές Επαναστάσεις. Αντί γιʼ αυτούς ο Μαρξ μαθαίνει ότι ένας φίλος και αλληλογράφος του Φλοράνς -που πολέμησε γενναία στην Κρήτη επί έναν χρόνο- πέρασε, επί πληρωμή, στις μυστικές υπηρεσίες της Γαλλίας και ανέλαβε την αντικρητική προπαγάνδα για λογαριασμό της Υψηλής Πύλης.
Η Γέννυ ξανασυνάντησε τον Φλοράνς την επόμενη χρονιά, όταν πήγε στη Γαλλία με την αδελφή της Ελινορ να επισκεφθούν την τρίτη αδελφή τους Λώρα, σύζυγο του Πωλ Λαφάργκ. Επεσαν στις μέρες της Παρισινής Κομμούνας όπου ο Γουσταύος Φλοράνς ήταν ηγετική μορφή της, διοικητής τάγματος της επαναστατικής Εθνοφρουράς. Την επομένη συνελήφθηκε κι εκτελέστηκε. Ωστόσο πρόφτασε πριν από τη σύλληψή του να δώσει στη Γέννυ μια μακροσκελή επιστολή του πατέρα της. Η Γέννυ συνελήφθηκε κι αυτή, κι ανακρίθηκε, αλλά η επιστολή, δεμένη στην κοιλιά της, διασώθηκε. Ποτέ δεν δημοσιεύθηκε, όπως και μερικές άλλες».

Οι αμαρτίες

Η συγκεκριμένη αποκάλυψη που αφορά τον Καρλ Μαρξ συνοδεύεται από ακριβέστατες αναλύσεις των παρεξηγημένων θεωριών του, οι οποίες έχουν, ως επί το πλείστον, παρερμηνευθεί, αφού ο γνωστός θεωρητικός δεν έγραφε συνταγές για τις κουζίνες του μέλλοντος και, κατά τον συγγραφέα Μίμη Ανδρουλάκη, αποτελεί το ιδανικό συμπλήρωμα του επόμενου θεωρητικού που αναλύει στο βιβλίο του, φιλελεύθερου Ανταμ Σμιθ. Είχε, άλλωστε, και ο Μαρξ τις αντιφάσεις και τις «αμαρτίες» του, όπως τον νόθο γιο που μεγάλωσε ο Ενγκελς, για τον οποίο γίνεται εκτενής λόγος, όπως και τόσα ερωτικά μυστικά. Μεταπηδώντας, άλλωστε, με ευκολία ανάμεσα στους αιώνες, τις σκοτεινές κάμαρες της Ιστορίας, και τα ξέστρωτα κρεβάτια, ο Μίμης Ανδρουλάκης μπορεί και μεταφέρει με άνεση τους αγαπημένους του επαναστατικούς ήρωες και προσωπικότητες όπως ο Καρλ Μαρξ, ο Τζων Στιούαρτ Μιλ, ο Βίκτωρ Ουγκό, ο Τζουζέμπε Γκαριμπάλντι, ο Λουί Μπλανκί στο μελλοντικό 2048, βάζοντάς τους δίπλα-δίπλα με τους μεγάλους εφευρέτες, τους διαδόχους του Τέσλα και τους φίλους του δικού μας Ελληνα Δασκαλάκη. Του αρέσει αυτή η παρέα και θέλγεται από τα νόθα -κυριολεκτικά και μεταφορικά- παιδιά της Ιστορίας, όπως του αρέσουν και τα ποιήματα που βγαίνουν από τα ανεξερεύνητα βάθη της ψυχής και μοιάζουν εξίσου ικανά, όπως οι μικρές ελάχιστες λεπτομέρειες, για να ταρακουνήσουν την πορεία της Ιστορίας και τον κόσμο κάνοντας τη μεγάλη διαφορά. Δεν είναι τυχαίο ότι στο βιβλίο του μιλάει για εκείνον τον μοναχικό άνθρωπο με το καπέλο, ο οποίος τολμάει και χαιρετά με σεβασμό τον Οσκαρ Γουάιλντ μπροστά στο αλαλάζον πλήθος που φτύνει και λοιδορεί τον Ιρλανδό καθώς κατευθύνεται στο δικαστήριο κερδίζοντας τον σεβασμό τους - αυτός είναι που θα κάνει τη διαφορά και θα μείνει να παρατηρεί την εξαίρεση από τον κανόνα. Αντίστοιχα και ο Ανδρουλάκης, ως ένας μοναχικός παρατηρητής σε ένα ευμετάβλητο και χτυπημένο από την πανδημία σύμπαν -λέει πολλά για τον Covid, όπως για όλες τις τεράστιες κρίσεις-, μπορεί και κορφολογεί όλα αυτά τα άγνωστα, συναρπαστικά, αμαρτωλά, ανατρεπτικά περιστατικά που διαμόρφωσαν τις μεγάλες αφηγήσεις και έπλασαν την Ιστορία, την ίδια στιγμή που επιτρέπει στις επιστήμες να την περιγράψει και ως ένα βαθμό να την εξηγήσει. Εχει κανείς μάλιστα την αίσθηση ότι αν όλοι αυτοί οι λαμπροί επιστήμονες-πρωταγωνιστές του στο απόμακρο νησί, νόθα τέκνα νόθων γονέων, δεν ήταν υπέροχοι αφηγητές όπως εκείνος, αν δεν είχαν ζήσει αντίστοιχα συναρπαστικές ιστορίες, δεν θα ήταν ικανοί να αναζητήσουν το «Μπλε Λουλούδι». Αλλωστε, όπως λέει και σε ένα απόσπασμα του βιβλίου του: «Τέχνη και ζωή, αν αποκόψεις την πρώτη από τη δεύτερη, είναι σαν νʼ ανάβεις μια φλόγα που δεν καίει».


Ειδήσεις σήμερα: 

Επιστρέφουν στα θρανία οι μαθητές - Πώς θα ανοίξουν τα σχολεία τη Δευτέρα

Μέχρι τη Δευτέρα οι αιτήσεις για το επίδομα θέρμανσης - Τα SOS για τη διαδικασία

Το twitter «κατέβασε» μόνιμα τον λογαριασμό του Τραμπ