Η ιστορία της Λούνας

Η Λούνα – μία από τους αφανείς ήρωες του 20ου αιώνα που με την πείνα και το κρύο, τον ιδρώτα και το αίμα τους κέντησαν τον καμβά της Ιστορίας- έφυγε από τη ζωή στα 88 της χρόνια. Γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη, «πόλη της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας», το 2010 και πέθανε στη πόλη της, λίγο πριν φύγει ο αιώνας των μεγάλων προσδοκιών και διαψεύσεων… 

Η Λούνα, ένα από τα έξη παιδιά μιας φτωχής εβραϊκής οικογένειας μεγάλωσε στο συνοικισμό «151», έχοντας ως βασική γλώσσα επικοινωνίας, τα ισπανο-εβραϊκά. Από τα 15 της χρόνια και μέχρι το τέλος της ζωής της ήταν μοδίστρα. Μάλιστα, η ειδικότητα της – για την οποία ήταν και περιζήτητη τις δεκαετίες του ΄60 και του ΄70 – ήταν τα καλύμματα. Για τους καναπέδες και τις πολυθρόνες των σαλονιών της αστικής Θεσσαλονίκης.

Το 1931 η Λούνα – Λούνα Ασσαέλ- παντρεύτηκε τον Σαμ Γκατένιο που δούλευε στο Λιμάνι. Μετά το γάμο τους έμειναν στο Κέντρο της Πόλης, στο Μέγαρο Ψωμά στη τότε οδό Διοικητηρίου, σημερινή Καραολή και Δημητρίου, κοντά στην Εγνατία. Από εκεί αναγκάστηκαν να φύγουν το 1943 με προορισμό τα γκέτο που δημιούργησαν οι ναζί. Έτσι βρέθηκαν στο Ρεζή Βαρδάρ και αμέσως μετά, στο Συνοικισμό του Βαρώνου Χίρς. Εκεί συνάντησαν την μητέρα της Λούνας και τις μικρότερες αδερφές της. Από αυτό το γκέτο «έφυγαν» με τα τραίνα του θανάτου για τα στρατόπεδα… 

Η Λούνα φεύγει με την αποστολή της 27ης Μαρτίου 1943. Στο τρένο με προορισμό την Πολωνία και το φοβερό Άουσβιτς. Στο τρένο είναι μαζί με τον Σαμ – σύνολο 2.800 Εβραίοι της Θεσσαλονίκης. 

Στο Άουσβιτς ΙΙ – Μπίρκεναου η Λούνα αποκτά ένα «κόσμημα» για όλη την ζωή της. Ένα ανεξίτηλο γαλάζιο τατουάζ : το νούμερο 40077. Στα αρχεία του στρατοπέδου σημειώνεται ότι, στις 28 Απριλίου του 1943, 128 Ελληνίδες, ανάμεσα τους και η Λούνα, στέλνονται στο Μπλόκ 10. Στο Αουσβιτς Ι , μέσα στο στρατόπεδο των ανδρών, βρισκόταν το Μπλοκ 10, ένα κτίριο από κόκκινα τούβλα που έγινε ο τόπος των ιατρικών πειραμάτων σε γυναίκες. Στους 18 μήνες της παραμονής της σε αυτό το κολαστήριο η Λούνα πέφτει συχνά άρρωστη, με υψηλό πυρετό και τύφο. Παρόλα αυτά αντέχει. Κρατιέται στη ζωή.

Τα μαρτύρια της δεν έχουν τέλος. Η Λούνα μετά την εκκένωση του Άουσβιτς οδηγείται στο Μπέργκεν- Μπέλσεν. Μια πορεία θανάτου 850 χιλιομέτρων με τα πόδια μέσα στα χιόνια…

Το φθινόπωρο του 1945 η Λούνα φτάνει αεροπορικώς στην Αθήνα ερχόμενη από τις Βρυξέλλες όπου έχει οδηγηθεί με ευθύνη των Συμμάχων. Μετά από λίγες ημέρες με τρένο ανεβαίνει στη Θεσσαλονίκη. Ο Σαμ, ο άνδρας της Λούνας, δεν γύρισε … Η Λούνα θα συνεχίσει τη ζωή της μόνη από εδώ και πέρα… Είναι μια επιζήσασα των στρατοπέδων! Μια δύσκολη ταυτότητα στη μεταπολεμική κοινωνία – και όχι μόνο της τέως πολυπολιτισμικής Θεσσαλονίκης. 

Η επιστροφή στη γενέτειρα πόλη δεν είναι μια εύκολη υπόθεση. Κάθε άλλο. Βρίσκει στέγη στη Συναγωγή Μοναστηριωτών , στον αριθμό 37 της οδού Συγγρού. Επόμενος σταθμός, σχεδόν αναγκαστικός, το Υπνωτήριο Αλλατίνη, στην οδό Παρασκευοπούλου 3. 

Η Λούνα δεν μετανάστευσε ποτέ. Έμεινε σταθερά στη πόλη της. Εκτός από δύο – τρία ταξίδια στο Ισραήλ στις αρχές της δεκαετίας του ΄80. 

Από το Αλλατίνη η Λούνα θα φύγει στα τέλη της δεκαετίας του ΄60 για να μείνει σε ένα μικρό διαμέρισμα στην γειτονική Οδό Σπάρτης και μετά, σε ένα καινούργιο διαμέρισμα στην Οδό Σαρανταπόρου. Ιδιοκτησίες της Κοινότητας. Το τέλος του οδοιπορικού είναι το κοινοτικό Γηροκομείο, το Γηροκομείο «Σαούλ Μοδιάνο» επί της Κίμωνος Βόγα 83. Εκεί και θα καταλήξει…

Η ζωή της Λούνας έγινε βιβλίο από τις εκδόσεις Πόλις. Συγγραφέας, η καθηγήτρια Ιστορίας της Μεσαιωνικής Ευρώπης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Ρίκα Μπενβενίστε, γεννημένη το 1959 στη Θεσσαλονίκη. Ο τίτλος του βιβλίου, Λούνα και ένα υπότιλος με νόημα: Δοκίμιο Ιστορικής Βιογραφίας. Όπως επισημαίνει η συγγραφέας: «Η προσέγγιση που ακολουθώ , η ιστορική βιογραφία, εντάσσεται στην ευρύτερη προβληματική της μικροϊστορίας». 

Το βιβλίο της Μπενβενίστε είναι από μόνο του μια κατηγορία… Βιογραφία – βιογραφία των αφανών- αλλά και ιστορική καταγραφή σε λογοτεχνικό καμβά υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών.  

Η συγγραφέας γράφει στο οπισθόφυλλο του βιβλίου: «Στο βιβλίο αυτό, η βιογραφία της Λούνας ανοίγει ένα μονοπάτι για να ξανασκεφτούμε τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης στην πόλη τους, τη Shoah, τη φτώχεια και τα ανάποδα μεταπολεμικά χρόνια. Επειδή ήταν φτωχή, αγράμματη και γυναίκα, τα ίχνη της εύκολα χάνονται ανάμεσα στους αφανείς της ιστορίας. Αρχειακά τεκμήρια, καταγεγραμμένες μαρτυρίες, φωτογραφίες και προσωπικές αναμνήσεις συναρμόζονται ως ισότιμες "πηγές" που καλούν σε ίση κριτική διάθεση. Εισβάλλουμε στον κόσμο και στη σιωπή των αφανών με λέξεις που δεν είναι δικές τους, γιατί τα λόγια τους δεν ακούστηκαν, πάρα πολλές φορές αγνοήθηκαν ή λησμονήθηκαν. Ακολουθούμε τα ίχνη ενός βίου που δέθηκε με τις περιπέτειες του 20ού αιώνα, διατρέχοντας τους τόπους απ’ όπου πέρασε η Λούνα, εκείνους που κατοίκησε. Τα ίχνη της αναζητούνται σε κτίρια, οικοδομές, τοπία της πόλης. Οι ιστορίες που λέγονται είναι ιστορίες που δέθηκαν με αυτούς τους τόπους, με την κατοίκησή τους από τη Λούνα και από τους δικούς της».