Γρ. Νικολόπουλος

Η Δύση δεν μοιάζει ψυχολογικά έτοιμη να μπει σε ύφεση, αλλά ίσως να μην μπορεί να την αποφύγει. Σε τόσο χαμηλά επίπεδα επιτοκίων, σε αρνητικά επίπεδα, το χρήμα χάνει την αξία του. Ο έχων αποταμιεύσεις δεν εισπράττει τόκους, ο μη έχων μπορεί να δανειστεί σχεδόν δωρεάν. Το επιτόκιο είναι ο δείκτης αξίας του χρήματος και όταν είναι μηδενικό, αυτό σημαίνει ότι το χρήμα δεν έχει αξία. Οταν το χρήμα δεν έχει αξία, τροφοδοτείται ο πληθωρισμός, οι τιμές δηλαδή προϊόντων και υπηρεσιών ανεβαίνουν, και αυτό είναι μία από τις αγωνίες των κεντρικών τραπεζών των οποίων καταστατικός σκοπός είναι η διατήρηση του πληθωρισμού σε χαμηλά επίπεδα.

Ο Ντράγκι καθώς και όλοι οι κεντρικοί τραπεζίτες προσπαθούν να πετύχουν αντιφατικούς μεταξύ τους στόχους. Χαμηλά επιτόκια και ανάπτυξη χωρίς πληθωρισμό, σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες, προσπαθούν να υποβοηθήσουν τη δημοσιονομική πολιτική για να μην υπάρχουν ελλείμματα και να μη μειωθούν η απασχόληση και το κοινωνικό κράτος, προσπαθούν να τα κάνουν όλα μαζί, και αυτό συνήθως είναι ανέφικτο. Ιδιαίτερα αν όλοι οι δείκτες βρίσκονται σε ακραία σημεία. Δηλαδή αν δεν έχουν άνετα περιθώρια παρέμβασης. Για παράδειγμα, πόσο διευκολύνει η μείωση ενός ήδη αρνητικού επιτοκίου; Πόσο μπορείς να αυξήσεις την κυκλοφορία χρήματος χωρίς να τροφοδοτήσεις τον πληθωρισμό για να αγοράζεις όλα τα ομόλογα των χωρών και να μη χάσουν την αξιοπιστία τους; Πόσο μπορείς να συγκρατήσεις τις τιμές των μετοχών αν ήδη βρίσκονται επί χρόνια σε επίπεδα-ρεκόρ;

Και τελικά, μπορείς να τα κάνεις όλα αυτά αν ο κόσμος είναι γεμάτος λαϊκιστές ηγέτες που θέλουν με μανία να πάρουν μεγάλα πολιτικά, εθνικά και κοινωνικά ρίσκα, όπως ο Ντόναλντ Τραμπ ή ο Μπόρις Τζόνσον;

Μια διεθνής οικονομική κρίση μοιάζει αναπόφευκτη λόγω των συνθηκών.

Αν, λοιπόν, μπούμε σε συνθήκες ύφεσης διεθνώς, τα πράγματα για την Ελλάδα δεν θα είναι τόσο θετικά όσο ελπίζουμε. Το ενδιαφέρον των ξένων για επενδύσεις στη χώρα μας θα περιοριστεί, αφού θα προσπαθήσουν να ελαττώσουν την έκθεσή τους σε όλες τις αγορές, αναπτυγμένες και αναπτυσσόμενες. Πάρτε για παράδειγμα το ελληνικό χρηματιστήριο. Οι μερισματικές αποδόσεις πολλών καλών και μεγάλων εταιρειών ξεπερνούν το 4%. Αυτό συγκρινόμενο με τις σχεδόν μηδενικές ή μοναδιαίες αποδόσεις των ομολόγων θα έπρεπε να στέλνει ορδές επενδυτών στο ελληνικό χρηματιστήριο. Ωστόσο, αυτό δεν συμβαίνει. Ενώ θα έπρεπε όσο πέφτουν οι αποδόσεις των ομολόγων τόσο να ανεβαίνουν οι τιμές των μετοχών, βλέπουμε τις αποδόσεις των ομολόγων να καταρρέουν και τις τιμές των μετοχών να υποχωρούν. Πιθανή αιτία είναι ότι οι τιμές των μετοχών είχαν ανέβει τους προηγούμενους μήνες και τώρα διορθώνουν. Μπορεί να υπάρχουν όμως και άλλες αιτίες, όπως ότι η Ελλάδα δεν διαθέτει εγχώριους επενδυτές για να στηρίξουν το ελληνικό χρηματιστήριο, ότι οι ξένοι που έχουν επενδύσει επί χρόνια προτιμούν να εισπράξουν τα κέρδη τους βγαίνοντας παρά να διακινδυνεύσουν την παραμονή τους σε μια ρηχή αγορά όταν υπάρχει κίνδυνος ύφεσης, ότι διαπιστώνουν πως με διαλυμένο τραπεζικό σύστημα δεν υπάρχει προοπτική χρηματοδότησης των επιχειρήσεων και συνεπώς ταχείας οικονομικής ανάπτυξης. Οι αιτίες μπορεί να είναι πολλές και διάφορες. Ωστόσο, το ελληνικό Ελ Ντοράντο δεν είναι τόσο ελκυστικό όσο νομίζουμε. Και το βασικότερο οικονομικό πρόβλημά του είναι η ανυπαρξία τραπεζικής χρηματοδότησης.

Τι μπορούμε να κάνουμε, λοιπόν, εδώ για να αντιμετωπίσουμε την προοπτική μιας διεθνούς ύφεσης;

Τα ίδια που θα έπρεπε να κάνουμε ακόμη κι αν δεν υπήρχε ύφεση. Να εκσυγχρονίσουμε με μεταρρυθμίσεις τη Δημόσια Διοίκηση, τη Δικαιοσύνη, την οικονομία μας, να προσπαθήσουμε να βελτιώσουμε και να αυξήσουμε την παραγωγή μας, μπας και καταφέρουμε να εξαγάγουμε, και να συμμαζέψουμε το ασυμμάζευτο κράτος μας, το οποίο πάσχει σε όλους τους τομείς. Οχι μόνο σε διαφθορά και διαπλοκή ή σε ασφάλεια του πολίτη, αλλά και στην Παιδεία, της οποίας το τραγικό αποτέλεσμα είναι ότι οι μισοί Ελληνες μαθητές Λυκείου εμφανίζονται «λειτουργικά αναλφάβητοι» στις τελευταίες έρευνες, κάτι που σημαίνει ότι δεν ξέρουν αρκετά καλά ούτε Γλώσσα, ούτε Μαθηματικά, ούτε Φυσική κ.λπ. ώστε να μπορούν να χρησιμοποιήσουν αυτές τις γνώσεις για να επιβιώσουν αξιοπρεπώς στην κοινωνία.

Η χώρα μας, λοιπόν, έχει τόσο μεγάλα προβλήματα εσωτερικά να λύσει, που δεν μπορεί να μεμψιμοιρεί αν τύχει κι έρθει η παγκόσμια ύφεση. Θα είναι απλώς το κερασάκι στην τούρτα...