Δημήτρης Παγαδάκης

Την έχουν αποκαλέσει «σιδηρά κυρία» του πολιτισμού. Από την άποψη της αντοχής, της αποτελεσματικότητας, της φιλόπονης ενέργειας και της δομικής επάρκειας, δικαίως μάλλον της αποδίδουν τις ιδιότητες του συγκεκριμένου μετάλλου. Διότι, κατά τα άλλα, είναι ένας ευαίσθητος και αλληλέγγυος άνθρωπος που νοιάζεται και φροντίζει τους άλλους. Την έχουν χαρακτηρίσει επίσης ως τη γυναίκα που έβλεπε τους υπουργούς να περνούν. Κι αυτό σωστό. Εχοντας διατελέσει η μακροβιότερη γενική γραμματέας του υπουργείου Πολιτισμού για δέκα ολόκληρα χρόνια σε δύο δόσεις, από το 1999 έως το 2004 και από τον Νοέμβριο του 2009 έως τις αρχές του 2015, έχει δει με τα μάτια της 14 διαφορετικούς υπουργούς και υφυπουργούς να έρχονται και να παρέρχονται από το κτίριο της οδού Μπουμπουλίνας. Εκεί που για την ίδια βρίσκεται το δεύτερο σπίτι της. Εγκατεστημένη πότε στον 4ο και πότε στον 5ο όροφο, απαιτητική, μεθοδική, προσηλωμένη, υπομονετική, μετά τις ατέλειωτες ώρες εξαντλητικής δουλειάς και δυναμικής παρουσίας ακόμη και τις αργίες, έχει παραδώσει με συνέπεια αξιοσημείωτο και πλούσιο έργο. Αν παρατεθούν ένα προς ένα τα επιτεύγματά της στον χώρο του πολιτισμού και η ουσιαστική συμβολή της στο ξεμπλοκάρισμα κρίσιμων επενδύσεων προς όφελος του τόπου, δεν θα χωρούσε τίποτε άλλο στο παρόν άρθρο.

Διόλου τυχαία, λοιπόν, ο πρωθυπουργός την επέλεξε ως επιτυχημένη εξωκοινοβουλευτική προσωπικότητα με μεταρρυθμιστικό προφίλ για να της εμπιστευτεί την ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού. Με αυτή την κίνησή του ο Κυριάκος Μητσοτάκης συμβόλιζε πως οι άριστοι δεν έχουν κομματική ταυτότητα. Από τη μεριά της η Λίνα (Στυλιανή) Μενδώνη, παρά τα 30 χρόνια ενεργής δραστηριοποίησής της στον χώρο του ΠΑΣΟΚ, αποδέχτηκε την τιμή να αναλάβει το αξίωμα. Κριτήριό της ότι η πολιτική σκοπιά δεν πρέπει να αποτελεί ανάχωμα για συμμετοχή στις σύγχρονες προκλήσεις υπέρ του δημόσιου συμφέροντος. Πόσο μάλλον όταν απαιτείται η συνεισφορά εμπειρίας και λειτουργικότητας για να λυθούν προβλήματα και να ξεπεραστούν παγιωμένες αγκυλώσεις και παθογένειες που συσσωρεύτηκαν από το παρελθόν και ταλανίζουν τη χώρα. Υπό αυτή την προσήλωσή της να αποστραγγίσει τον αδιήθητο βάλτο αναχρονισμού, μεροληπτικών νταραβεριών και τριτοκοσμικών όψεων στη διαχείριση των πολιτιστικών αγαθών, βρέθηκε από την πρώτη κιόλας ημέρα της στο υπουργικό πόστο στο στόχαστρο πολλαπλών, συντονισμένων πυρών προερχόμενων από ποικίλες κατευθύνσεις.

Διαδικτυακό λιντσάρισμα
Προφανώς χάλαγε τη νερόβραστη άνοστη σούπα μιας κακομαθημένης δημοσιοϋπαλληλικής γραφειοκρατίας και ενός βαθέος συνδικαλισταράδικου μηχανισμού με παρωχημένα και ετσιθελικά κεκτημένα συμφέροντα. Ενοχλούσε ακόμη με την ακλόνητη στάση της να βάλει φραγμό σε εκείνους που εργαλειοποιούν κομματικά την υποτιθέμενη προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς για να φρενάρουν ή να ματαιώσουν τα μεγάλα σύγχρονα παραγωγικά έργα. Δεν της το συγχώρησε ποτέ η ανομολόγητη συμμαχία μεταξύ μαινόμενου κομματικού λαϊκισμού και λόμπι συμφερόντων που συγκροτούν το μέτωπο τροχοπέδης στην ανάπτυξη. Υποκίνησαν μια διαδικτυακή παραφορά εντεταλμένων τρολ εναντίον της, η οποία άγγιζε τα όρια του λιντσαρίσματος με συρροή fake news, ανακρίβειες και παραπληροφόρηση. Επιχείρησαν να υπονομεύσουν και να διαστρεβλώσουν το έργο της πότε προβάλλοντας το δήθεν τσιμεντάρισμα στην Ακρόπολη και πότε με παραποιημένη φωτογραφικά την τάχα καπνισμένη Πύλη των Λεόντων στις Μυκήνες. Ειδικά στην τελευταία περίπτωση για τη φωτιά σε κάτι πέριξ ξερόχορτα, επιστρατεύτηκε τόσο χολερική παράκρουση, η οποία δρομολογήθηκε περίπου ως ρεβανσιστικό αντίβαρο -αν είναι δυνατόν!- της θανατηφόρας πυρκαγιάς στο Μάτι.

Ηταν μια μορφή αντιποίνων για τις ορθολογικές παρεμβάσεις της με στόχο την απρόσκοπτη εκτέλεση επενδυτικών σχεδίων αναπτυξιακής δυναμικής. Από την εποχή κιόλας της έγκρισης των ολυμπιακών έργων και του λιμανιού της COSCO στον Πειραιά μέχρι τη διασφάλιση της προστασίας των αρχαιοτήτων στο μετρό Θεσσαλονίκης και εκείνων που υφίστανται ή ενδεχομένως να αποκαλυφθούν στο Ελληνικό, ορθώνονταν κάθε τόσο απέναντί της προσχηματικά εμπόδια. Πολλές φορές διοργανώνονταν εις βάρος της σαμποτάζ με αιχμή ένα τσούρμο συμφερόντων μεταμφιεσμένο με αρχαιόπληκτες φορεσιές. Ομοίως με τον εκσυγχρονισμό των αρχαιολογικών χώρων, την έβαλαν στην μπούκα διάφοροι καταφερτζήδες, επειδή ξεβολεύτηκαν από τη μίζερη κακογουστιά και τα «τυχερά» με τις σκόπιμα χαλασμένες ταμειακές μηχανές, το ξεχαρβαλωμένο αναβατόριο και τα τριτοκοσμικά μπαξίσια για να ανεβάσουν ανήμπορους και ΑΜΕΑ επισκέπτες στην Ακρόπολη. Ανακάτεψε ακόμη τη ράθυμη βολή διάφορων τυχάρπαστων αφορολόγητων με το χαρτογραφημένο τοπίο του καλλιτεχνικού μητρώου και αναστάτωσε με τη δίκαιη και μετρημένη επιχορήγηση την νταραβερίστικη καλοπέραση εκατοντάδων κρατικοδίαιτων πολιτιστικών μονάδων.

Την ίδια στιγμή, με ομαδική δουλειά και εντατικούς ρυθμούς ενέταξε σε πράξεις ΕΣΠΑ εκατοντάδες έργα, υπερέχοντας και από παραγωγικά υπουργεία, ενώ αύξησε την απορροφητικότητα κονδυλίων σε ποσοστό 45,9% σε σχέση με την τετραετή περίοδο Ιανουαρίου 2015 - Ιουνίου 2019. Επιπλέον, αξιοποίησε σημαντικές ιδιωτικές χορηγίες και σε λιγότερο από έναν χρόνο διοχέτευσε στον κλάδο του πολιτισμού, στο πλαίσιο της αντιμετώπισης των επιπτώσεων της πανδημίας, περίπου 300 εκατ. ευρώ. Για όλες αυτές τις ενέργειές της την κατηγορούσαν από πάνω. Ανάμεσα στα άλλα, μη τυχόν θιγεί η ιεραρχία με τη μετατροπή πέντε Αρχαιολογικών Μουσείων σε ΝΠΔΔ, όπως το εμβληματικό Μουσείο Ακρόπολης, και οριστούν σε αυτά διευθυντές άλλοι πέραν των κληρονόμων των προνομιών μιας προκατακλυσμιαίας νοοτροπίας. Της ίδιας ράθυμης αντίληψης-αντίκα, που στραβοκοιτάζει την ολοκλήρωση του Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, του «Ακροπόλ», του Τατοΐου και παρατηρεί με αμήχανη νωθρότητα την επικείμενη, μέσα στον φετινό Μάρτιο, παράδοση στο κοινό της Εθνικής Πινακοθήκης, την οποία παρέλαβε πριν από 20 μήνες σε κυριολεκτικό τέλμα. Ψιθυρίζεται, άλλωστε, ως ανέκδοτο στους διαδρόμους του υπουργείου, αλλά ενδεχομένως δεν απέχει από την αλήθεια, πως όταν ο Μανόλης Κορρές ξεναγούσε στην Ακρόπολη τα στελέχη του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης Πάνο Σκουρολιάκο και Σία Αναγνωστοπούλου, οι τελευταίοι, εντυπωσιασμένοι από την επιτάχυνση των εργασιών, ρώτησαν τον αρχιτέκτονα: «Μα γιατί προχωράτε τόσο γρήγορα;».

Αποδεδειγμένα η Μενδώνη, με τις γνώσεις και τους ρυθμούς της, δεν ήταν ποτέ αρεστή στο συνδικαλιστικό όργανο των αρχαιολόγων του υπουργείου, το οποίο λειτουργεί ως βραχίονας πολιτικής εξυπηρέτησης της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς της ΑΝΤΑΡΣΥΑ. Το σωματείο ενοχλούνταν επειδή η ίδια γνώριζε περισσότερα από όσα της «έπρεπε», ως έμπειρη αρχαιολόγος που διετέλεσε πρόεδρος του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Κυρίως δυσαρεστούνταν σφόδρα επειδή η υπουργός έβαζε τέλος στη λειτουργία του ως συμπλήρωμα εξουσίας και συγκυβέρνησης στον πολιτισμό με την προηγούμενη διακυβέρνηση. Ερέθισε ακόμη τη μείζονα αντιπολίτευση με την επίσπευση των εργασιών «αναβίωσης» του αρχαιολογικού χώρου της Αμφίπολης. Αυτόν που είχε καταχωνιάσει εμμονικά ο ΣΥΡΙΖΑ, μη τυχόν πουν τον τάφο μακεδονικό, και σκορπίσει το περισπούδαστο αφήγημα της Συμφωνίας των Πρεσπών. Εξάλλου, το κόμμα της Κουμουνδούρου, που έπνεε μένεα εναντίον της από τότε που την κατηγορούσε ότι εκμεταλλευόταν, υποτίθεται, το ταφικό μνημείο στον βωμό του success story του πρώην πρωθυπουργού Αντώνη Σαμαρά, ξιφούλκησε για μία ακόμη φορά. Το γεγονός ότι η Μενδώνη συνεχίζει να κάνει τομές σε κακοφορμισμένα αποστήματα δεκαετιών και να παράγει αποδοτικά και επιτυχώς πολυσχιδές έργο σε τομείς στους οποίους έχει επενδύσει πολιτικά η κυβέρνηση την καθιστούσε αυτομάτως απειλή σε εκείνους που υστερόβουλα κάλυπταν αμέλειες και ελαττώματα της δικής τους δράσης στον πολιτισμό και όχι μόνο.

Αναπόδραστα η ήδη εκδηλωμένη εκδικητική κακοήθεια ανέμενε μνησίκακα οποιαδήποτε στραβή στη βάρδιά της, για να κατασκευάσει φαρισαϊκά τη θεωρία της εκ μέρους της απόπειρας «συγκάλυψης», ώστε να επιχειρηθεί με ακροβατικούς συνειρμούς και θρασύτητα χυδαίας εκστρατείας μια «δολοφονία χαρακτήρα». Το δυσώδες σκάνδαλο του κατηγορούμενου για το κακούργημα του βιασμού κατά συρροή, πρώην καλλιτεχνικού διευθυντή του Εθνικού Θεάτρου, Δημήτρη Λιγνάδη, αποτέλεσε μια βολική αφορμή για τους αντιπάλους της ώστε να ενορχηστρώσουν μια υστερική απαίτηση για την αποπομπή της από την υπουργική θέση. Από αυτό το σημείο ξεκινά το νήμα του κουβαριού μιας αφήγησης που στο ξετύλιγμά του περιλαμβάνει και την ελεεινή αθλιότητα της απόδοσης κομματικού πρόσημου σε οποιαδήποτε διαστροφή. Ωστόσο, είναι χρήσιμη μια αναγκαία διευκρίνιση προτού αρχίσει η εξιστόρηση των γεγονότων. Το υπουργείο Πολιτισμού δεν διαθέτει Τμήμα Ασφάλειας Σεξουαλικού Εγκλήματος. Ούτε στα καθήκοντα της υπουργού περιλαμβάνεται ο ρόλος του ιδιωτικού ντετέκτιβ που οφείλει να διερευνά φήμες, ανώνυμες καταγγελίες και κουτσομπολιά. Πόσο μάλλον να παρακολουθεί με κοριούς τηλέφωνα, να κατασκοπεύει μέσα από κλειδαρότρυπες και να ανιχνεύει επιβαρυντικά στοιχεία, κρυμμένη κάτω από το στρώμα της προσωπικής κρεβατοκάμαρας κάθε υπόπτου για ποινικά κολάσιμες πράξεις.

Οποιος έχει συναναστραφεί εκ του σύνεγγυς τη Λίνα Μενδώνη επιβεβαιώνει ότι είναι μια γυναίκα που έχει πορευτεί με αρχές, ήθος και μέτρο τόσο στην επιστημονική της διαδρομή όσο και κατά την ανιδιοτελή εμπλοκή της με τα κοινά. Είναι παντρεμένη με τον καθηγητή Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Παναγιώτη Ν. Δουκέλλη και μητέρα του Νικόλα, νομικού πτυχιούχου του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου, ο οποίος συνεχίζει την επαγγελματική του καριέρα στον Καναδά όπου είναι παντρεμένος. Γεννημένη πριν από 60 χρόνια στο Παγκράτι, μεγάλωσε στον Χολαργό. Οι γονείς της ήταν δημόσιοι υπάλληλοι. Ο πατέρας της με καταγωγή από τη Χίο δούλευε στη ΔΕΗ, ενώ η μητέρα της, υπάλληλος στο υπουργείο Εθνικής Αμυνας, αντλούσε τις προγονικές της ρίζες από το Ηράκλειο της Κρήτης και το Αίγιο. Και οι δύο φρόντισαν με στερήσεις να προσφέρουν με πολλή αγάπη στη μελετηρή μοναχοκόρη τους τα πάντα, ώστε να αναπτύξει τις δεξιότητές της μέσα από τη μόρφωση και την προσωπική καλλιέργεια. Η μητέρα της θυσίασε τη δουλειά της προκειμένου να δώσει προτεραιότητα στη δική της διαπαιδαγώγηση. Αποφοίτησε από το Αρσάκειο Ψυχικού και αφού προβληματίστηκε στα νεανικά της χρόνια αν θα πρέπει να σπουδάσει Ιατρική ή κλασικές επιστήμες, την κέρδισε τελικά η Αρχαιολογία, στην οποία και αφοσιώθηκε. Πήρε δύο πτυχία, Φιλολογίας καθώς και Ιστορίας και Αρχαιολογίας από τη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές και σεμινάρια με υποτροφία στα Πανεπιστήμια της Λιόν και της Οξφόρδης. Αναγορεύτηκε με άριστα διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών για τη διατριβή της στην αρχαία ελληνική επιγραφική. Εκτοτε εντάχθηκε στο ερευνητικό δυναμικό του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών.

Με ήθος και αρχές
Με προοδευτικές ιδέες με σοσιαλδημοκρατική σφραγίδα, είχε τα κότσια να ενταχθεί στο ΠΑΣΟΚ, την περίοδο του λεγόμενου «βρώμικου ’89», όταν αρκετά μέλη του Κινήματος έπαιρναν αποστάσεις από τον Ανδρέα Παπανδρέου. Η ίδια προσανατολίστηκε ιδεολογικά προς το εκσυγχρονιστικό ρεύμα που εξέφραζε ο Κώστας Σημίτης. Συνδέθηκε με φιλικούς δεσμούς με τους διανοούμενους, πολιτικούς και στενούς συνεργάτες του πρώην πρωθυπουργού, τον πανεπιστημιακό Γιώργο Παπαδημητρίου και τον συγγραφέα Νίκο Θέμελη. Μετείχε ως μέλος σε όλα τα συνέδρια του ΠΑΣΟΚ από το 2005 και διετέλεσε στέλεχός του στις υπεύθυνες θέσεις του Τομέα Πολιτισμού, αλλά και της Επιτροπής Προγράμματος του Κινήματος. Με την ενεργή πολιτική δράση ήρθε σε επαφή για πρώτη φορά το 1994, όταν διετέλεσε ειδική επιστημονική σύμβουλος στο υπουργείο ΠΕΧΩΔΕ επί υπουργίας Κώστα Λαλιώτη και υφυπουργίας Ελισάβετ Παπαζώη. Ακολούθησε τη δεύτερη στο υπουργείο Αιγαίου και όταν εκείνη ανέλαβε το υπουργείο Πολιτισμού, η Μενδώνη έγινε γενική γραμματέας του.

Με τις σπουδές και τα ενδιαφέροντά της βρέθηκε στον ιδανικό χώρο για να προσφέρει με όλες τις δυνάμεις της για το κοινό καλό και να κάνει τα όνειρά της για τον πολιτισμό πραγματικότητα. Το 2000 γνωρίστηκε και συνεργάστηκε με τον Ευάγγελο Βενιζέλο, όταν εκείνος ανέλαβε το υπουργείο. Ανέπτυξαν ειλικρινή σχέση υπό κοινά προτάγματα, έγινε συνομιλητής και άνθρωπος της απόλυτης εμπιστοσύνης του. Συνεργάστηκε, ακόμη, άψογα με τον Κυριάκο Μητσοτάκη την περίοδο των μνημονίων, όταν αυτός ήταν υπουργός Διοικητικής Μεταρρύθμισης, καλλιέργησαν σχέση αλληλοσεβασμού και αμοιβαίας εκτίμησης. Η παλιότερη καλλιεργημένη γνωριμία της με τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη δεν έπαιξε κανέναν ρόλο όταν ο Κυριακός αξιολογώντας τα προσόντα της, το πολιτικό αισθητήριο και την τεχνοκρατική μεταρρυθμιστική προσέγγισή της στα επείγοντα ζητήματα,επισφράγισε τη θετική του γνώμη γι’ αυτήν με την υπουργοποίησή της. Εικάζεται, άλλωστε, ότι από την πρώτη στιγμή η ίδια ήταν η απόλυτη επιλογή του για τη θέση. Την επόμενη μέρα η Μενδώνη διαγράφτηκε από το ΠΑΣΟΚ. Ούτως ή άλλως, όμως, είχε αποστασιοποιηθεί από τις κινήσεις της κομματικής ηγεσίας του, από τη στιγμή που ο Βενιζέλος δεν τοποθετήθηκε επικεφαλής στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας του ΚΙΝ.ΑΛ. Φέρεται μάλιστα να είπε τότε στη Φώφη Γεννηματά: «Με απάλλαξες».

Είναι μια γυναίκα που λατρεύει την Αθήνα και δραστηριοποιείται μεθοδικά ώστε να ξαναβρεί το κέντρο της την παλιά του αίγλη. Γοητευμένη ανέκαθεν από την αρχαία γραμματεία, διαβάζει κλασική λογοτεχνία, αλλά και ελληνική μυθιστοριογραφία, ενώ αγαπάει τις παλιές ασπρόμαυρες ελληνικές ταινίες. Οταν κάποτε παραδέχτηκε δημοσίως την τελευταία της προτίμηση, έπεσαν να την κατασπαράξουν οι οπαδοί μιας μάλλον θολής νεωτερικότητας. Της αρέσουν οι περίπατοι, προτιμά το βουνό για πνευματική αποφόρτιση, τις περιηγήσεις στα σοκάκια και τις πεζοπορίες στα μονοπάτια των αιγαιοπελαγίτικων νησιών για αισθητική απόλαυση. Σε κάθε ευκαιρία, μοιράζει τη χαρά που της έχει προσφέρει ο ζήλος της για την αρχαιολογία. Ο ενθουσιασμός της δεν έχει κοπάσει γι’ αυτήν από τότε που, φοιτήτρια, στα 23 της χρόνια, έφτασε από το Λαύριο στην Κέα, σκαρφάλωσε στην άκρη ενός δυσπρόσιτου βραχώδους λόφου που καταλήγει στη θάλασσα, για να δουλέψει στις ανασκαφές των ερειπίων της αρχαίας Καρθαίας. Αυτής της πόλης-κράτους για την οποία ο Πίνδαρος λέει στον 4ο Παιάνα του ότι «δεν θα την άλλαζα ούτε με την ίδια τη Βαβυλώνα». Με παρόμοια συναισθήματα και η Μενδώνη δεν θα άλλαζε με τίποτα το δημιουργικό της πάθος για τον πολιτισμό στο σύνολό του. Οχι μόνο το καθαυτό υπουργείο που με συνέπεια υπηρετεί. Για τη θέση της σε αυτό ο Αλέξης Τσίπρας αφήνει υπονοούμενα, χωρίς να αναφέρει στοιχεία, περί «ένοχου μυστικού» που τη συνδέει με τον πρωθυπουργό ώστε να διατηρείται στον υπουργικό θώκο. Προφανώς, αναφέρεται στην υπόθεση Λιγνάδη.

Η κολοκυθιά των ερωτημάτων

Επί του προκειμένου. Ηξερε η Μενδώνη από παλιά τον ήδη προφυλακισμένο ηθοποιό ώστε, χάριν μιας δήθεν θεμελιωμένης στο παρελθόν σχέσης, να προσπαθήσει να τον ευνοήσει αδιαφανώς για να κουκουλώσει τα άπλυτά του; Ούτε κατά διάνοια, διαβεβαιώνει ο περίγυρος της υπουργού. Ασφαλώς τον γνώριζε, όπως κάθε καθημερινός θεατής του ποιοτικού θεατρικού ρεπερτορίου. Ούτε παρέα έκαναν, ούτε κολλητιλίκια είχαν, ούτε καν κοινωνική συναναστροφή. Τον είχε απλώς παρακολουθήσει σε παραστάσεις του Εθνικού επί καλλιτεχνικής διεύθυνσης του Στάθη Λιβαθινού, κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝ.ΕΛ. Θεωρείται ότι τον είδε στην παράσταση «Ριχάρδος Γ’» και ως Κρέοντα στην «Αντιγόνη», στην Επίδαυρο, σίγουρα όμως τον συνεχάρη και για την ερμηνευτική δεινότητα και τις σκηνοθετικές επιδόσεις στο έργο «Πέερ Γκιντ» του Ιψεν. Ακόμη κι αν τον χειροκρότησε, ουδέν το μεμπτόν. Αλλά η κολοκυθιά των ερωτημάτων συνεχίζεται. Γιατί, όμως, επέλεξε αυτόν ως νέο διευθυντή, δεν υπήρχαν άλλοι; Κατ’ αρχάς, δεν είχε μπροστά της τη λίστα μιας μεραρχίας υποψηφίων για να εξετάσει εξονυχιστικά τα προσόντα και να επιλέξει τον ιδανικό καλλιτεχνικό διευθυντή. Μικρή η πιάτσα και μετρημένοι στα δάχτυλα οι αφοσιωμένοι στην παγκόσμια δραματουργία, που συγκεντρώνουν με αμιγώς καλλιτεχνικά κριτήρια όλες τις προϋποθέσεις για το πόστο. Ο Λιγνάδης εκτιμήθηκε ότι τις κάλυπτε ως στέλεχος του Εθνικού Θεάτρου στο οποίο έδινε το «παρών» από διάφορες θέσεις στις καλλιτεχνικές του δράσεις από το 1986.

Τους λόγους για τους οποίους τον διόρισε τους έχει εξηγήσει επαρκώς η υπουργός στη Βουλή. Η θητεία του προηγούμενου διευθυντή στο Κτίριο Τσίλλερ της Αγίου Κωνσταντίνου είχε λήξει. Η προκάτοχός της υπουργός Μυρσίνη Ζορμπά είχε δρομολογήσει στο τέλος Μαΐου του 2019 την προκήρυξη της θέσης, η οποία κρίθηκε ότι έβριθε νομικών ατελειών, λαθών και φωτογραφικών σημείων. Γεγονός που την καθιστούσε ιδιαίτερα ευάλωτη σε προσφυγές. Χώρια που η προθεσμία για την υποβολή εκδήλωσης ενδιαφέροντος είχε μετατεθεί λόγω των εθνικών εκλογών της 7ης Ιουλίου. Με το που ανέλαβε υπουργός η Μενδώνη, προκειμένου να μη μείνουν αδιοίκητα τόσο το Εθνικό και το Κρατικό Βορείου Ελλάδος όσο και το Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου, προχώρησε στην πλήρωση των θέσεων των καλλιτεχνικών διευθυντών τους. Υπό την προϋπόθεση, πάντα, ότι στο μέσον περίπου της θητείας τους θα ξεκινήσει η διαδικασία των προκηρύξεων με σωστή διαδικασία. Ως εδώ τίποτε το αβυσσαλέα σκοτεινό που συναρθρώνεται με υπόγειες συναλλαγές και συνωμοσιολογικές δοσοληψίες. Η ευπρέπεια, η αξιοπιστία και το ήθος της υπουργού, λένε όσοι τη γνωρίζουν από κοντά, δεν επέτρεπαν καν την υποψία οποιασδήποτε παρατυπίας.

Ουδείς, άλλωστε, διατύπωσε αντιρρήσεις για την τοποθέτηση του Λιγνάδη στο Εθνικό τον Αύγουστο του 2019. Αντιθέτως, σχεδόν άπαντες τον υποδέχτηκαν με σχεδόν διθυραμβικά σχόλια και ενθουσιώδεις επαίνους. Η δε «έξωθεν καλή μαρτυρία» του τεκμαιρόταν από τις θετικές αντιδράσεις στο πρόσωπό του από το ίδιο του το στενό ή ευρύτερο επαγγελματικό σινάφι. Ο καταξιωμένος κριτικός Κώστας Γεωργουσόπουλος, ο οποίος προσφάτως θυμήθηκε ότι, ως άλλοτε πρόεδρος του Δ.Σ. του Εθνικού, δεν είχε ανανεώσει τη σύμβαση του Λιγνάδη ως καθηγητή στο ίδιο θέατρο, γιατί η συμπεριφορά του δεν ήταν η αρμόζουσα απέναντι στους σπουδαστές, στην επιφυλλίδα του σε καθημερινή εφημερίδα διατύπωνε το πιστεύω του ότι «θα είναι ο ανανεωτής του θεσμού». Ωσαύτως η αενάως καυστική δημοσιογράφος Ελενα Ακρίτα, με την ενίοτε ξινισμένη πένα, όταν τον Ιούλιο του 2019 ο ηθοποιός υποδυόταν τον Οιδίποδα στην Επίδαυρο, του απέδιδε εύσημα περιγράφοντάς τον ως άοκνο εργάτη του θεάτρου. Επιπροσθέτως, σημείωνε στην κριτική της ότι «έχει στο ενεργητικό του αξιόλογες παραστάσεις ως ηθοποιός και σκηνοθέτης προτού αναλάβει τα ηνία του Εθνικού Θεάτρου. Εν ολίγοις, τον ξέραμε και από χθες». Δεδομένου ότι οι καλοί, έμπειροι και εξόχως παρατηρητικοί γνώστες του θεατρικού προσκηνίου τον γνώριζαν εν ολίγοις από χθες ή εν πολλοίς από προχθές και του έπλεκαν το εγκώμιο, αδιευκρίνιστο παραμένει γιατί θα έπρεπε η υπουργός να είχε προκαταβολικά ειδικότερη γνώση για το τι σόι μάρκα ήταν ο Λιγνάδης στην ιδιωτική του ζωή. Και γιατί να είναι υποχρεωμένη να την «ξεψαχνίσει», όταν εκείνα τα φεγγάρια ουδείς είχε υποβάλει ένσταση ως προς τον διορισμό του ή ως προς το ήθος του.

Έξωθεν καλή μαρτυρία
Αλλωστε ο ηθοποιός και σκηνοθέτης έχαιρε ευρύτερης αναγνωρισιμότητας και συνακόλουθου σεβασμού με γαρνιτούρα θαυμασμού. Τον Νοέμβριο του 2018 είχε επισήμως προσκληθεί από τον τότε πρόεδρο της Βουλής, Νίκο Βούτση, να μιλήσει σε εκδήλωση της εθνικής αντιπροσωπείας για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Νέλσον Μαντέλα. Παρόντων υφυπουργών της τότε κυβέρνησης καθώς και βουλευτών του ΣΥΡΙΖΑ, ο ηθοποιός διάβασε αποσπάσματα επιστολών του εμβληματικού αγωνιστή του κινήματος κατά του Απαρτχάιντ όταν ήταν στη φυλακή. Παρομοίως με πρωτοβουλία του ευρωβουλευτή του ΣΥΡΙΖΑ, ηθοποιού Αλέξη Γεωργούλη, όντας ήδη καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού, ο Δημήτρης Λιγνάδης ήταν προσκεκλημένος σε εκδήλωση του κόμματος στο Ευρωκοινοβούλιο, τον Δεκέμβριο του 2019, όπου μίλησε για τη βιωματική διδασκαλία και την εκπαίδευση μέσω του θεάτρου. Οταν μάλιστα ο ίδιος παρουσίασε το κουτσουρεμένο, εξαιτίας της πανδημίας, πρόγραμμα του Εθνικού για το 2020 και έκρινε ότι έπρεπε να συνεργαστεί στην παράσταση «Πέρσες» με τη Λυδία Κονιόρδου, πρώην υπουργό Πολιτισμού επί ΣΥΡΙΖΑ, γνωστή και για την εναλλακτική θεραπεία της αρνητικής αύρας των τσάκρα, η ηγεσία του υπουργείου δεν έφερε αντίρρηση στην καλλιτεχνική επιλογή του. Ούτε, φυσικά, διανοήθηκε κανείς πιθανή σύμπλευσή του με τον ΣΥΡΙΖΑ εξαιτίας της. Η φωτογραφία της τελευταίας, μάλιστα, στο αναμνηστικό ενσταντανέ που την απεικόνιζε δίπλα στο ζεύγος Μητσοτάκη και τον συμπρωταγωνιστή της μετά την παράσταση πέρυσι το καλοκαίρι στην Επίδαυρο αφαιρέθηκε χειρουργικά στο site της «Αυγής» μόλις ξέσπασε ο σάλος με τις σεξουαλικές κακοποιήσεις σε ανηλίκους του Λιγνάδη. Η λαθροχειρία της εφημερίδας με την εξαφάνισή της από το κάδρο αποσκοπούσε στο να συνδεθεί ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Εθνικού αποκλειστικά με τη Ν.Δ. και να αποσιωπηθούν οι σχέσεις που διατηρούσε με στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ.

Χωρίς υπεκφυγές
Πάμε τώρα στο χρονικό της εκδήλωσης των σοκαριστικών γεγονότων. Το όργιο διαδόσεων που μαστίγωνε τον Λιγνάδη ξεκίνησε στις 29 Ιανουαρίου. Αυτοστιγμεί οι φήμες αναπαράγονταν από εκατοντάδες δικτυακά, ηλεκτρονικά και έντυπα Μέσα δίχως να τον κατονομάζουν, αλλά φωτογραφίζοντάς τον. Ενα τοξικό κλίμα άπλωνε δηλητηριώδεις λεκέδες στον δημόσιο χώρο και σαν να καλούσε σπεκουλαδόρους παραλήπτες να εκμεταλλευτούν τη λοιμογόνα διασπορά του. Ηδη το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης έσπευσε να καπελώσει για μικροκομματικούς λόγους το ελληνικό κίνημα τoυ #ΜeToo, επιχειρώντας να μετατρέψει τον πολιτικό διάλογο σε κοχλάζουσα διχαστική αρένα. Στις 5 Φεβρουαρίου κατατίθεται η πρώτη μηνυτήρια αναφορά στον εισαγγελέα από μάρτυρα που καταγγέλλει ότι βιάστηκε από τον ηθοποιό σε ηλικία 15 ετών. Την επομένη, απόγευμα Σαββάτου, ο ηθοποιός υπέβαλε την παραίτησή του γύρω στις 7.30 και στις 8 παρά έγινε δεκτή.

Η Μενδώνη έχει γαλουχηθεί να μη λέει ψέματα. Η ίδια έχει εκμυστηρευτεί ότι τις σπάνιες φορές που το επιχείρησε ντράπηκε μόλις το εκστόμισε τόσο έκδηλα που αυτό έγινε ακαριαία αντιληπτό. Εμαθε από νωρίς το τολμηρό όσο και ανθρωπιστικό ρητό «εθνικόν είναι το αληθές». Στη ζωή της αντιπροσωπεύεται από την πεποίθησή της να λέει την αλήθεια με οποιοδήποτε κόστος. Και με αυτή την ειλικρινή αποσκευή που αποκλείει υπεκφυγές και προσχηματικά τεχνάσματα προσήλθε ανάγλυφα αγχωμένη σε συνέντευξη Τύπου στις 19 Φεβρουαρίου. Ηδη το πρωί της ίδιας ημέρας είχε καταθέσει μηνυτήρια αναφορά-υπόμνημα στην Εισαγγελία του Αρείου Πάγου. Συνήθως ψύχραιμη στον δημόσιο διάλογο, αυτή τη φορά πρόσθεσε στον αυστηρό, ουδέτερο και σχετικά αποστασιοποιημένα ρητορικό τόνο της στοιχεία προσωπικά, εξομολογητικά και συναισθηματικά. Ανθρώπινο υπό τέτοια ασφυκτική πίεση που δεχόταν. Εκφράζοντας με ένταση προσωπική πικρία και απογοήτευση, έδωσε εν μέρει στη δημόσια λογοδοσία της υποκειμενική διάσταση. Ενώ τοποθετήθηκε θεσμικά δηλώνοντας ότι «είμαστε κράτος δικαίου, οτιδήποτε άλλο θίγει τη δημοκρατία και το κύρος των θεσμών», ο προσωπικός της χαρακτηρισμός που έκρινε τον μέχρι πρότινος καλλιτεχνικό διευθυντή του Εθνικού, νυν τρόφιμο των Φυλακών Τρίπολης, ως «επικίνδυνο άνθρωπο» ξεσήκωσε ντόρο. Σαφώς και ήταν μια ατυχής έκφραση, ένα λεκτικό ολίσθημα, ένας άστοχος χειρισμός, αλλά όχι τόσο προκλητικός και μάλιστα αποσπασμένος από τα συμφραζόμενα ώστε να διεγείρει την ευθιξία περί υποτίμησης του τεκμηρίου αθωότητας του κατηγορουμένου. Εξάλλου, οι «επικοινωνιακές» ευθύνες της υπουργού δεν φρέναραν τη Δικαιοσύνη, η οποία έδρασε ταχύτατα αφότου κατατέθηκε μήνυση κατά του Λιγνάδη για μη παραγεγραμμένο αδίκημα.

Παρ’ όλα αυτά, το λαϊκιστικό συνονθύλευμα προσποιούμενο φρίκη για τη δήθεν σιωπηρή εμπλοκή της στα εγχώρια καλλιτεχνικά «Σόδομα και Γόμορρα», τα οποία χυδαία και ανυπόστατα συνδέει με το κυβερνών κόμμα, επιχείρησε να κεντρίσει τα ανακλαστικά μερίδας των συντηρητικότερων στελεχών της Ν.Δ. Στόχος του, πλασάροντας χολερικούς ισχυρισμούς και τροφοδοτώντας με λάσπη τον ανεμιστήρα, αφενός να επιτύχει την αποπομπή της Μενδώνη από το υπουργείο, αφετέρου να δημιουργήσει αναστάτωση στην κυβερνητική πλειοψηφία. Το στριμωγμένο και δημοσκοπικά κόμμα της Κουμουνδούρου, γνωρίζοντας καλά ότι η υπουργός δεν ανήκει εξ απαλών ονύχων στη «γαλάζια» παράταξη και δεν διαθέτει κομματικά ερείσματα και προσωπικό μηχανισμό στη Ν.Δ., επιχείρησε, με υπονομευτικές συκοφαντίες κατά της «μουσαφίρισσας» στο κυβερνητικό σχήμα, να πυροδοτήσει τριγμούς στη συμπαγή συνοχή της Ν.Δ. Προτού ο πρωθυπουργός εκπέμψει ξεκάθαρο μήνυμα στήριξης της Μενδώνη στο Υπουργικό Συμβούλιο, διάφορα «γαλάζια» στελέχη τσίμπησαν μάλλον άγαρμπα στο ύπουλο δόλωμα. Πότε πιθανόν λόγω μύχιων προσωπικών φιλοδοξιών υπουργοποίησης, άλλοτε προβάλλοντας έναν αυτοσχέδιο κομματικό πατριωτισμό και αποδεχόμενοι την επίρριψη πολιτικών ευθυνών στην υπουργό ή, τέλος, αποδίδοντάς της ελλιπή πολιτική στόφα, προχώρησαν σε αιχμές εναντίον της.

Οι επιθέσεις απο Ν.Δ.
Οι βουλευτές Θανάσης Πλεύρης, Κωνσταντίνος Μπογδάνος, Μπάμπης Παπαδημητρίου εξέφρασαν μάλλον βιαστικά τη δυσπιστία τους στο πρόσωπο της υπουργού και, το χειρότερο, οι τοποθετήσεις τους αξιοποιήθηκαν από τα αντιπολιτευόμενα ΜΜΕ. Σάστισμα στα «γαλάζια» στέκια προκάλεσε και η ευρωβουλευτής της Ν.Δ. Ελίζα Βόζεμπεργκ, η οποία έθεσε δημοσίως ζήτημα παραίτησης της υπουργού Πολιτισμού, ενώ έκπληξη προκάλεσε και η καλή της φίλη Ολγα Κεφαλογιάννη, η οποία εντόπισε ύπαρξη πολιτικής ευθύνης στην υπουργό και διατύπωσε ενστάσεις επειδή δεν ζήτησε συγγνώμη για τους χειρισμούς της. Η αλήθεια είναι ότι η Ολγα Κεφαλογιάννη, την περίοδο της αξιωματικής αντιπολίτευσης, όταν διατελούσε τομεάρχης Πολιτισμού και Αθλητισμού της Ν.Δ., συνεργαζόταν με τη Μενδώνη σε θέματα της αρμοδιότητάς της και τη συμβουλευόταν. Ανθρώπινο και κατανοητό είναι ότι, αφότου η Μενδώνη έγινε υπουργός Πολιτισμού, θέση για την οποία προαλειφόταν η βουλευτής Α’ Αθηνών, να διατηρήσουν έκτοτε κάποια απόσταση. Γνωστό είναι ακόμη ότι ο σύντροφος της Ολγας Κεφαλογιάννη, συνθέτης Μίνως Μάτσας, υπήρξε καλός φίλος του Λιγνάδη, υπέγραψε τη μουσική για τις παραστάσεις του «Μακμπέθ» και «Οιδίποδας Τύραννος», ενώ είχε δηλώσει ότι με την ανάληψη του Εθνικού θα δημιουργούσε «ένα θέατρο ανοιχτό, με καλό ρεπερτόριο και φρέσκο αέρα». Επί όλων αυτών η Μενδώνη μάλλον δεν έχει να απαντήσει τίποτα. Σε όσα ανεύθυνα, σκόπιμα και τυχάρπαστα της προσάπτουν, από το να εμπλακεί σε γρανάζια κομματικής μουρμούρας, αντιτάσσει μόνο τη συνεπή δουλειά της και την επιθυμία της να φέρει σε πέρας τα πρότζεκτ που έχει αναλάβει. Σαφώς και ικανοποιήθηκε από τη στήριξη στο πρόσωπό της από 56 προσωπικότητες του πολιτισμού, αλλά ποτέ δεν θεώρησε τον εαυτό της γαντζωμένο σε οποιαδήποτε καρέκλα. Απλώς στρέφεται στον αγαπημένο της ποιητή του γένους Διονύσιο Σολωμό για να συντονιστεί με τον στίχο του από το «Εις τον θάνατον του Λόρδου Μπάυρον»: «Χαίρου ανάμεσα στα άλλα πράγματα που σε τιμούν».