Ανοχύρωτη πόλη η Αθήνα – Γιατί «πνιγόμαστε» σε κάθε νεροποντή

Από το 1880 μέχρι και σήμερα 187 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους από πλημμύρες στην Αττική. Τι πρέπει να γίνει ώστε να μη θρηνήσουμε άλλα θύματα; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα βρίσκεται στις λέξεις «οριοθέτηση» και «διευθέτηση» ρεμάτων. Γιατί τόσα χρόνια δεν έχει γίνει κάτι ουσιαστικό και με την πρώτη βροχή οι δρόμοι μετατρέπονται σε ορμητικά ποτάμια; Αυτό συμβαίνει καθώς η θεωρία από την πράξη στην Ελλάδα απέχουν... έτη φωτός και στην περίπτωση της αντιπλημμυρικής προστασίας τα έργα αυτά δεν υπολογίζονται μόνο σε πολλά εκατομμύρια ευρώ, αλλά και σε πολιτικό κόστος. 

Ποιος φταίει για τους νεκρούς; Η απάντηση είναι όλες οι κυβερνήσεις διαχρονικά και διαπαραταξιακά εδώ και πενήντα και πλέον χρόνια, όποτε και άρχισε να γίνεται εμφανής η αστικοποίηση κι η τσιμεντοποίηση του κλεινού άστεως χωρίς σχεδιασμό τόσο στην πολεοδομική όσο και στην αντιπλημμυρική πολιτική. Ενδεικτικό των τραγικών συνεπειών των ανωτέρω είναι το γεγονός ότι από το 1961 (σ.σ.: Το έτος αυτό κατά την τελευταία πεντηκονταετία σημειώθηκε η μεγαλύτερη τραγωδία με 33 θύματα από πλημμύρες) μέχρι σήμερα οι νεκροί ανέρχονται στους 87!

Η αντιπαροχή και το αυτοκίνητο «μπάζωσαν» χωρίς σχέδιο τα ρέματα στην Αττική 

Πιο αναλυτικά, οι λόγοι της όξυνσης πλημμυρικών φαινομένων τις τελευταίες δεκαετίες στην Αττική συνοψίζονται σε τρεις παράγοντες. Πρώτον στην αποψίλωση ορεινών όγκων της Αττικής (Πάρνηθα, Αιγάλεω, Υμμητός κ.λπ.), δεύτερον στη μεγάλη αστικοποίηση των τελευταίων δεκαετιών στο λεκανοπέδιο που αύξησε τον συντελεστή πλημμύρας (δηλαδή το νερό δεν απορροφάται από το έδαφος στο βαθμό που απορροφιόταν παλαιότερα) και τρίτον και κυριότερο στη μείωση των ρεμάτων σε αριθμό και μέγεθος. 

Με βάση επίσημα στοιχεία, στα τέλη του 19ου αιώνα 700 χείμαρροι, ποτάμια και ρυάκια διέσχιζαν το λεκανοπέδιο. Το 1999 ο αριθμός τους ήταν μικρότερος των 70 (κάτω, δηλαδή και από το 10%) και σήμερα, δεν υπερβαίνουν τα 50. Σύμφωνα με μελέτη του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου (ΕΜΠ) τα ανοιχτά ρέματα το 1945 είχαν μήκος 1.280 χιλιόμετρα και σήμερα μόλις 434 χιλιόμετρα. Μειώθηκαν, δηλαδή, σε ποσοστό 66,4%! 



Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ακόμη, οι δομημένες επιφάνειες στην Αθήνα κάλυπταν το 25% του λεκανοπεδίου. Μετά το 1975 το 75%  της πόλης καλύφθηκε από δομημένες επιφάνειες και οδικά δίκτυα, ενώ οι ελεύθεροι χώροι αποτελούν μόλις το 4%! Σε πολλά κτήρια κατά μήκος του δρόμου αντλούνται και σήμερα νερά με υδραυλικά συστήματα, ενώ γεωτρήσεις του Ινστιτούτου Γεωλογικών και Μεταλλευτικών Ερευνών (ΙΓΜΕ) έδειξαν ότι οι περισσότεροι δρόμοι της Αθήνας κρύβουν ένα μπαζωμένο ρέμα ή ένα υπόγειο ποτάμι. Ο Ιλισός, ο Ηριδανός, ο Κυκλόβορος, το Λυκόρεμα, ο Βουρλοπόταμος, ο Βοϊδοπνίχτης, ο Αλασσώνας είναι μερικά από αυτά.





Ποια είναι τα βασικά ρέματα που χρήζουν διευθέτησης

Ο σχεδιασμός αντιπλημμυρικής προστασίας για μία πόλη απαιτεί τα ρέματα να είναι διευθετημένα (δηλαδή να μπορούν να δεχτούν το νερό της βροχής που τους αναλογεί), εσωτερικό δίκτυο όμβριων υδάτων (δηλαδή να υπάρχουν μεγάλοι αγωγοί κάτω από τους δρόμους της πόλης εφοδιασμένοι με τα απαραίτητα φρεάτια) και έργα ορεινής υδρονομίας (για παράδειγμα φράγματα ανασχέσεων που θα καθυστερούν τη ροή του νερού από το βουνό προς την πόλη). Όλα τα ανωτέρω θα πρέπει να γίνουν στις κάτωθι περιοχές, όπου συναντάμε τα εξής ρέματα:

Ανατολική Αττική: Παλλήνης, Γέρακα, Πηγάδια, Καλίσια, Ραφήνας (και τα συμβαλλόμενα μικρά ρέματα Πικερμίου), Νέας Μάκρης, Αναβύσσου, Παλαιάς Φώκαιας, Σαρωνίδας, Σκόρπιο Ποτάμι (στην περιοχή Μαραθώνα), Πυθαγόρα (στον Διόνυσο).

Δυτική Αττική: Σαρανταπόταμος (στην Χαλυβουργική), Μαύρη Ώρα, Αγίας Αικατερίνης, Αγίου Γεωργίου (στον Ασπρόπυργο), Νέας Περάμου, Μαυραντζάς (στα Μέγαρα), Εσχατιάς (στο Μενίδι), Καναπίτσας, Χαϊδαρόρεμα και το ρέμα Περιστερίου.

Κεντρική Αττική: Κηφισός (αποτελεί τον τελικό αποδέκτη των ομβρίων του λεκανοπεδίου και εκκρεμούν τα έργα διευθέτησης της κοίτης στο «ανοικτό» τμήμα του), Ευρυπίδων, Σφακίων, Ποδονίφτη, Μιχελή, Λιοσίων, Χαλανδρίου, Πρ. Δανιήλ, Θεσσαλονίκης, Κυκλοβόρου, Πύρνας και Αμαρουσίου.

Το πακέτο μέτρων «Αθήνα SOS» επί Λαλιώτη το 1994 και η κατάσταση σήμερα

Μία αξιόλογη προσέγγιση του ζητήματος οριοθέτησης και διευθέτησης ρεμάτων στην Αττική έγινε το 1994 με υπουργό Περιβάλλοντος τον Κώστα Λαλιώτη με το πρόγραμμα «Αττική SOS» που αφορούσε γενικά στην πιο φιλική προς το περιβάλλον διαμόρφωση της πόλης με περισσότερους χώρους πρασίνου και λιγότερα αυτοκίνητα στο κέντρο. Τη χρονιά εκείνη από τις πλημμύρες στην Αττική έχασαν τη ζωή τους σε δύο περιπτώσεις επτά άτομα, όμως, από τότε μέχρι σήμερα τα έργα αντιπλημμυρικής προστασίας παραμένουν ευχολόγιο, όπως κι οι περισσότερες πολιτικές εξαγγελίες.