Γκάζι, μια επέτειος

"Ακριβώς απέναντι, κάπου τριάντα στρέμματα τοιχισμένα, βρισκόταν το Γκάζι. Μέσα από τους λέβητες και τις καμινάδες οι ατμοί ανέβαιναν τυλίγοντας το τετράγωνο σε ομίχλη, και το συρματόπλεγμα , γύρω, θύμιζε Κατοχή. Από τότε μάλιστα που στην πύλη φύλαγε βάρδια με τους πολίτες και ένας φαντάρος, της φαινόταν πως από ώρα σε ώρα ένα κύμα βίας θα ξεσπούσε στην πόλη". 

Το παραπάνω απόσπασμα προέρχεται από το βιβλίο «Βιοτεχνία Υλικών» του Μένη Κουμανταρέα. Ο συγγραφέας – γέννημα θρέμα Αθηναίος- βάζει στο βιβλίο του εκδόθηκε το 1976, να πρωταγωνιστεί το Γκάζι στην ιστορία της Μπέμπας και του Βλάση Ταντή, που διατηρούν ένα μαγαζί –βιοτεχνία με γυαλικά στη γωνία της Ιεράς Οδού και Πειραιώς. Εκείνη θεληματική και ανήσυχη με τους άλλους άντρες. Εκείνος καταθλιπτικός κι αιώνια ερωτευμένος με τη γυναίκα του. Τους πλαισιώνουν ο Βάσος και ο Σπύρος, δύο φίλοι κωμικοτραγικοί…

Το Γκάζι εδώ και 160 χρόνια δεσπόζει με τη μία ή την άλλη μορφή του – βιομηχανικό συγκρότημα αλλά και πολυχώρος πολιτισμού- στη ζωή της πόλης. Την επέτειο ετοιμάζεται να γιορτάσει ο δήμος Αθηναίων με μια σειρά εκδηλώσεων που θα έχουν ως βάση (που αλλού;) την Τεχνόπολη, την κληρονόμο του «Αεριόφωτος» του 19 ου και του 20 ου αιώνος. 

Για την ιστορία, οι πρώτες εγκαταστάσεις του εργοστασίου παραγωγής φωταερίου, που έδωσε το όνομά του στην περιοχή "Γκάζι" των Αθηνών, οικοδομήθηκαν περί το έτος 1860, βάσει γαλλικής μελέτης, για λογαριασμό του επιχειρηματία Φραγκίσκου Φεράλδη, που το 1857 είχε αποκτήσει το σχετικό αποκλειστικό προνόμιο εκμετάλλευσης για πενήντα χρόνια, το οποίο στη συνέχεια μεταβιβάστηκε στην "Εταιρεία Αεριόφωτος" και ανανεώθηκε διαδοχικά μέχρι το 1938, οπότε και περιήλθε στον Δήμο Αθηναίων. 

Παράλληλα, το εργοστάσιο συνέχισε να επεκτείνεται, με βασικές οικοδομικές φάσεις χρονολογούμενες μεταξύ των ετών 1862-1887, 1896-1914 και (δευτερευόντως) 1952-1960, εξελισσόμενο σε ένα βιομηχανικό συγκρότημα που περιλάμβανε ξυλουργεία, σιδηρουργεία, μηχανουργεία, επισκευαστικά συνεργεία, αεροφυλάκια, φούρνους, κτίρια υπηρεσιών και διοικήσεως, κ.τ.λ. Αρχιτεκτονικά οι εγκαταστάσεις ακολούθησαν την αντίστοιχη ευρωπαϊκή "ωφελιμιστική" τυπολογία, προσαρμόζοντας τους όγκους στις ανάγκες των μηχανολογικών εγκαταστάσεων και του κύκλου παραγωγής, σε συνδυασμό με μια αξιοσημείωτη αισθητική που ίχνη της ανιχνεύονται στις μεταλλικές κατασκευές, αλλά και στη μορφολογική λιτότητα των κτιρίων. 

Η ανάπτυξη της πόλης που αντίκειτο στην παρουσία μιας ρυπογόνας δραστηριότητας στην περιοχή (και μάλιστα σε άμεση γειτνίαση με σημαντικούς αρχαιολογικούς χώρους), αλλά και η αντιμετώπιση της μορφής ενέργειας που παρήγε ως "ξεπερασμένης", οδήγησε στην παύση της λειτουργίας του το 1984. 

Από το 1988 και εξής, ο Δήμος πραγματοποίησε μια ευρύτατη ανάπλαση του συγκροτήματος, με τη διατήρηση και ανακαίνιση χαρακτηριστικών τμημάτων του, υπό την επωνυμία "Τεχνόπολις-Γκάζι", που λειτουργεί από το 1999, φιλοξενώντας ποικίλες πολιτιστικές εκδηλώσεις.

Info
Tο υλικό αντλήθηκε από την έκδοση Αθήνα, Ιχνηλατώντας την Πόλη με οδηγό την Ιστορία και τη Λογοτεχνία των Θανάση Γιοχάλα και Τόνιας Καφετζάκη – Βιβλιοπωλείον της Εστίας, την δεξαμενή του ΕΙΕ αλλά και το site της Τεχνόπολης.