«Μελαγχολία των γιορτών» ή μια προϋπάρχουσα δυσθυμία;

Οι περισσότεροι από μας ανυπομονούν για τις γιορτές και προσμένουν με χαρά και ενθουσιασμό τις μέρες αυτές. Υπάρχει όμως κι ένα μεγάλο ποσοστό ανθρώπων για τους οποίους οι γιορτές ερμηνεύονται μ’ ένα αρνητικό τρόπο και ταυτίζονται με μια περίοδο άγχους και συχνά θλίψης.

Το φαινόμενο αυτό ονομάζεται «μελαγχολία των γιορτών» (Holiday Blues), μας εξηγεί η ψυχολόγος υγείας Άννα Χατζηδημητρίου.

Πρόκειται για μια μορφή εποχιακής δυσθυμίας που χαρακτηρίζεται από:

• Χαμηλή διάθεση
• Χαμηλή ενεργητικότητα ή κόπωση
• Υψηλό άγχος
• Έντονο εκνευρισμό ή επιθετικότητα
• Ψυχοσωματικά συμπτώματα (π.χ πονοκεφάλους)

• Προβλήματα ύπνου (αϋπνία ή υπερυπνία)
• Προβλήματα όρεξης (ανορεξία ή υπερφαγία)
• Μειωμένη ικανότητα στις διεργασίες της σκέψης ή στη συγκέντρωση
• Μειωμένο ενδιαφέρον για δραστηριότητες που συνδέονται με ευχαρίστηση

Κάποιες από τις ενδείξεις αυτές εμφανίζονται συγκεκριμένα την περίοδο των γιορτών και για διαφορετικούς λόγους, συνηθέστερα σε ανθρώπους που δεν έχουν σύντροφο, οικογενειακό περιβάλλον να μοιραστούν τις γιορτές, σε υπερήλικες αλλά και σ’ αυτούς που προϋπήρχε μια δυσθυμία λόγω ποικίλων αιτιολογικών παραγόντων.

Γιατί οι γιορτές προκαλούν «μελαγχολία»;

Το βασικό αίτιο είναι τα αγχογόνα ερεθίσματα με τα οποία έρχεται αντιμέτωπος ο οργανισμός αυτή την περίοδο και σε ορισμένες περιπτώσεις δεν μπορεί να αντεπεξέλθει. Ακόμα και ένα ευχάριστο γεγονός μπορεί να αποτελεί συχνά ερέθισμα άγχους όταν υπάρχουν υψηλές προσδοκίες και πιθανά εμπόδια για την πραγματοποίηση του.

Οι παράγοντες άγχους που δημιουργούν συναισθηματική πίεση στις γιορτές είναι:

Ψυχοκοινωνικοί Παράγοντες

• Αίσθηση μοναξιάς, αν βιώνουμε στις γιορτές μια απώλεια (χωρισμός ή πένθος)
• Οικογενειακές διαφορές, απόσταση ή συναισθηματική απομάκρυνση από την οικογένεια
• Συναισθηματική φόρτιση μέσα στην οικογένεια, εάν τα μέλη της προσδοκούν να γιορτάσουν με διαφορετικό τρόπο και νιώθουν ότι καταπιέζονται
• Εσωτερική ή εξωτερική πίεση για κοινωνικοποίηση
• Προσμονή να βιώσουμε ακριβώς με τον ίδιο τρόπο ευχάριστες παρελθοντικές αναμνήσεις γιορτών
• Μη ρεαλιστικές προσδοκίες για το πώς θα περάσουμε τις γιορτές (θέλω VS μπορώ).
• Έντονο συναίσθημα απογοήτευσης ακόμα και για μικροπράγματα επειδή τα είχαμε φανταστεί κάπως και μας βγήκανε αλλιώς.

Οικονομικοί Παράγοντες

• Δυσκολία να αντεπεξέλθουμε στις οικονομικές απατήσεις των γιορτών
• Η εμπορικοποίηση των γιορτών ασκεί πίεση στους καταναλωτές, δημιουργώντας εσφαλμένες ανάγκες για προϊόντα που υπόσχονται ευχάριστες και αξέχαστες στιγμές.

Οργανικοί Παράγοντες

• Σωματική κούραση, άγχος και εκνευρισμός λόγω έλλειψης χρόνου και έντονης ανησυχίας να μείνουν όλοι ευχαριστημένοι
• Η απόκλιση από το συνηθισμένο πρόγραμμα διατροφής, ύπνου και δραστηριότητας σε ορισμένους ανθρώπους βιώνεται σαν μια αγχογόνα και δυσάρεστη εμπειρία.

Η κυριότερη αιτία είναι ουσιαστικά οι μη ρεαλιστικές προσδοκίες, οπότε οι γιορτές συνδέονται με ένα αρνητικό τρόπο σκέψεως, με αποτέλεσμα οι προσπάθειες να περάσουμε καλά να ερμηνεύονται ως μη επαρκείς, όχι αρκετά ικανοποιητικές και να μας αφήνουν ένα συναίσθημα απογοήτευσης.

Τι μπορούμε να κάνουμε για να μη μελαγχολήσουμε;

Το κλειδί για την έξοδο από τον φαύλο κύκλο είναι να αναγνωρίσουμε ποιοι από τους παραπάνω παράγοντες ενεργοποιούν σε μας την «μελαγχολία» και να αντιμετωπίσουμε τα συναισθήματα άγχους και θλίψης τροποποιώντας το σκεπτικό μας, θέτοντας ρεαλιστικούς
στόχους. Στόχος θα πρέπει να είναι να χαρούμε τις γιορτές γι’ αυτό που μπορούμε και όχι για αυτό που ιδανικά θα θέλαμε να ζήσουμε.

Ας γίνει μια προσπάθεια να βγάλουμε από την κάθε γιορτινή στιγμή το καλύτερο δυνατό. Η χαρά των γιορτών κρύβεται στην ευχαρίστηση μικρών απολαύσεων και στιγμών που ο καθένας μπορεί να προσπαθήσει να βιώσει ανεξάρτητα από τους ψυχοκοινωνικούς, οικονομικούς και οργανικούς παράγοντες. Είναι σημαντικό με τον τρόπο σκέψεως μας να δίνουμε αξία στα πράγματα όχι γι’ αυτό που είναι ή θα θέλαμε να είναι αντικειμενικά αλλά γι αυτό που θα
μπορούσαν να σημαίνουν συναισθηματικά για μας και τους δικούς μας ανθρώπους.

Πρακτικές λύσεις

Στοχοποίηση - Αναλάβετε τόσες υπευθυνότητες που να μην χρειάζεται να πιεστείτε για να τις πραγματοποιήσετε.
Ιεραρχήστε τις δραστηριότητες σας - Καταγράψτε όσα θέλετε να κάνετε και αφιερώστε ανάλογα τον χρόνο και την ενέργειά σας.
Μην διοχετεύεται όλη σας την ενέργεια σ ένα γιορτινό γεγονός για να βγει «τέλειο», απλά ζήστε τη στιγμή έχοντας υπόψη ότι θα υπάρξουν και άλλες όμορφες στιγμές.

Κάντε τον οικονομικό σας απολογισμό και κινηθείτε ανάλογα, μην κάνετε υπερβάσεις αν θα σας αγχώσουν στο μέλλον.
Αφιερώστε χρόνο για να κάνετε απλά καθημερινά πράγματα για τον εαυτό σας και τους δικούς σας, που οι ρυθμοί της ζωής σας τα περιόρισαν.
Αποφύγετε τις συγκρίσεις - Δεν βοηθάει να συγκρίνεται προηγούμενες γιορτές ή πώς μπορεί να περνάνε άλλοι γνωστοί σας, απολαύστε τη διαφορετικότητα της κάθε φοράς και κάντε την να αξίζει για εσάς.
Αν οι γιορτές περάσουν και η «μελαγχολία» παραμείνει, μήπως τότε το πρόβλημα είναι δυσθυμία;
Προσοχή θα πρέπει να δοθεί αν οι ενδείξεις που προαναφέρθηκαν εμφανίζονται συνδυαστικά και διαρκούν το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, ανεξάρτητα από την περίοδο των γιορτών (πριν ή μετά την έναρξή τους). Στην περίπτωση αυτή δεν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μια «μελαγχολία γιορτών» αλλά τη δυσθυμία.
Οι ενδείξεις της «μελαγχολίας των γιορτών» εύκολα μπορεί να μπερδευτούν μ’ αυτές της δυσθυμίας ακόμα και της κατάθλιψης.
Σύμφωνα με την κ. Χατζηδημητρίου «η δυσθυμία χαρακτηρίζεται από συμπτώματα ελαφρότερα από αυτά της κατάθλιψης, αλλά επίμονα, που διαρκούν για μεγάλο χρονικό διάστημα και περιορίζουν τις βασικές λειτουργίες, δραστηριότητες και τη διάθεση του ανθρώπου σε βαθμό που τον κάνει να νιώθει ότι δυσκολεύεται έντονα να αντιμετωπίσει και να βιώσει την καθημερινότητα του. Η δυσθυμία θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί «η ψυχική γρίπη της εποχής μας», αφού όλο και περισσότεροι είναι αυτοί που τη βιώνουν και συχνά χωρίς να το προσδιορίζουν».

Η έντονη αρνητική σκέψη για τον εαυτό και το μέλλον, η αίσθηση της ανημποριάς και της απελπισίας που προκύπτει από τέτοιες διεργασίες του μυαλού είναι από τα σημαντικότερα συμπτώματα. Δυστυχώς είναι κι αυτό που δημιουργεί την εσφαλμένη εντύπωση ότι δεν μπορούν να βοηθηθούν, συνεπώς τα ίδια τα συμπτώματα πολλές φορές στέκονται εμπόδιο στον προσδιορισμό του προβλήματος και στην αναζήτηση επαγγελματικής βοήθειας που είναι απαραίτητη και επιτακτική σ’ αυτές τις περιπτώσεις. Η θεραπευτική προσέγγιση στη δυσθυμία ή την κατάθλιψη έχει στόχο να τροποποιήσει τον αρνητικό τρόπο σκέψεως για τα γεγονότα και τον εαυτό, να αποκαταστήσει τις συμπεριφορές και τις δραστηριότητες του ατόμου έτσι ώστε να εξαλείψει τα συναισθήματα δυσφορίας. Επιθυμητό αποτέλεσμα που πρέπει να επιτευχθεί είναι η δυσθυμία να μην επηρεάζει τη λειτουργικότητα του άνθρωπου και να αποκατασταθεί ικανός να μπορεί να χαρεί ξανά τις απολαύσεις της ζωής του.