Αντζελα Ισμαήλου: Εκδίκηση αξίας $240 εκατ.

Η εκδίκηση είναι δική της. Η οικονομική, τα εκατομμύρια, θα πείτε βιαστικά. Η καλλιτεχνική και κινηματογραφική θα πω. Γιατί όταν διάβασα ότι η Angel, ο άγγελος όπως είναι το ψευδώνυμο, το υποκοριστικό της, διεκδικεί από τον εφοπλιστή Γιώργο Οικονόμου, τον πρώην σύντροφό της, 200 συν 40 εκατ. δολάρια, ένα πράγμα είπα σε όσους με αυθόρμητη αντίδραση, συνηθισμένη στα καφενεία, σχολίασαν χλευαστικά: «Σωστή, θα τον γδύσει η κυρία». Οτι η Αντζελα Ισμαήλου είναι ο ζωντανός ορισμός μιας πασίγνωστης μικρής σοφίας: τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται πως είναι. Αλλο πράγμα το «φαίνεσθαι» και άλλο το «είναι»!

«Αυτή η ψωνάρα, αυτή η μετρέσα»

Μπορεί η αφέλεια. Μπορεί ο ιδεαλισμός. Μπορεί η παροιμιώδης γυναικεία υποκρισία. Μπορεί, μπορεί, μπορεί. Πάντως το χρονικό και τα «ασήμαντα» γεγονότα που συνόδευσαν τη δική μας γνωριμία πάνε κάπως έτσι! Πριν από οκτώ χρόνια. Τον Απρίλιο του 2009. Μόλις 30 ημέρες πριν από την έναρξη του καθιερωμένου και ετήσιου Φεστιβάλ των Καννών. Μια φίλη και συνάδελφος ανέφερε το όνομα «Αντζελα Ισμαήλου». «Θα είναι», μου είπε, «στο φεστιβάλ για να παρουσιάσει την ταινία της». «Ποια;» ρώτησα με έκπληξη. «Πρώτη φορά ακούω το όνομά της». «Ρίξε μια ματιά. Ισως να μην είναι ψωνάρα. Να μη σε πάρω στον λαιμό μου. Για δες. Εσύ ξέρεις».


Το αποκαλυπτικό δημοσίευμα του «ΘΕΜΑτος» την περασμένη Κυριακή για την αγωγή των 240 εκατ. δολαρίων 

Από εκείνη τη στιγμή άρχισα να ρωτάω εδώ κι εκεί. Η Αντζελα για το σινάφι της κοσμικής Αθήνας ήταν μια συνηθισμένη ιστορία. Ηταν η «μετρέσα» ενός μεγαλοεφοπλιστή. Ηταν «οργανωμένο έγκλημα». Ηταν τα λεφτά, τα πολλά λεφτά. Ηταν το συμφέρον. Ηταν η «ρουφήχτρα». Ηταν όλα αυτά και πολλά άλλα. Κυρίως μια πολυχρησιμοποιημένη λέξη που αρχίζει με «π». Ευτυχώς «κουμπώθηκα», δεν έδωσα τόση σημασία! Τρεις εβδομάδες αργότερα, τρέχοντας βιαστικά να προλάβω τα αλλεπάλληλα φεστιβαλικά γεγονότα, όρμησα στην αίθουσα «Olympia» των Καννών να ρίξω κι εγώ μια ματιά σ’ αυτή την ταινία. Στο «καπρίτσιο» αυτής της «μετρέσας». Ιδέα δεν είχα τι είδους ταινία ήταν. «Αντε», είπα από μέσα μου, «μακάρι να είναι πατάτα, να την κάνω στα μουλωχτά, να γλιτώσω απ’ αυτό το “καπρίτσιο”».

Με το που έπεσαν τα γράμματα διάβασα «The Great Directors» (Σπουδαίοι Σκηνοθέτες). Με το που άρχισαν να πέφτουν οι σκηνές, η μία μετά την άλλη, κατάλαβα ότι πρόκειται για ντοκιμαντέρ. «Μπα», είπα. Με το που άρχισαν να μπαινοβγαίνουν οι πρωταγωνιστές, είδα στην οθόνη να παρελαύνουν ονόματα όπως Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, Ντέιβιντ Λιντς, Στίβεν Φρίαρς, Τοντ Χέινς (ο Αμερικανός που έχει υπογράψει το «Carol»), Λιλιάνα Καβάνι («Ο θυρωρός της νύχτας»), Ρίτσαρντ Λινκλέιτερ («Πριν τα μεσάνυχτα»), Τζον Σέιλς και Ανιές Βαρντά («Δίχως στέγη, δίχως νόμο»).


«Με κυνήγησε ως κάτι που, αν δεν το αποκτούσε, η ζωή του δεν θα είχε νόημα. Και 17 χρόνια μετά, ο  άνθρωπος που ερωτεύτηκα, που πίστεψα, που αγάπησα μου είπε ότι το παιδί μου δεν είναι ισάξιο με τα δικά του παιδιά»


Το πιο απίστευτο αυτής της ανατρεπτικής ιστορίας ήταν ότι αυτή η «μετρέσα» είχε κλείσει τα ραντεβού με όλα αυτά τα πρωτοκλασάτα ονόματα. Η ίδια είχε εξασφαλίσει τις συνεντεύξεις. Και η ίδια είχε επιλέξει αντιπροσωπευτικές σκηνές από το έργο τους. Οταν τέλειωσε η «ανατροπή», βρέθηκα να χάσκω με ανοιχτό το στόμα. Μόλις είχα δει και είχα απολαύσει ένα πρώτης τάξεως ντοκιμαντέρ, και μάλιστα εκπαιδευτικού περιεχομένου. Τόσο εκπαιδευτικού που μακάρι ο υπουργός Παιδείας να το συνιστούσε σε όλα τα Γυμνάσια και τα Λύκεια της χώρας!

Χωρίς χαβιάρι, αλλά με μπόλικη εσωτερική αναζήτηση 

Το καλύτερο απ’ όλα ήταν το ελάχιστο κόστος αυτής της συναρπαστικής κινηματογραφικής περιπέτειας. Γιατί αν χορηγός ήταν ο Οικονόμου, τότε εντελώς οικονομικά την έβγαλε. Λιγότερο και από ένα πανάκριβο κόσμημα. Πόσο να έκανε; Μόνο τα εισιτήρια και μόνο το υλικό. Αντε και η αμοιβή μερικών ελάχιστων συντελεστών. Σας βεβαιώ ότι οι περισσότερες ταινίες που επιδοτούνται από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου κοστίζουν τουλάχιστον τα διπλάσια!

Η συνέχεια ακόμα πιο ανατρεπτική. Οταν μας φιλοξένησε για ένα ποτό στα γρήγορα, χωρίς χαβιάρι, στο σκάφος του Οικονόμου, το μοναδικό πράγμα που είχε κατακλύσει κάθε κύτταρο του μυαλού και της καρδιάς της ήταν η επόμενη δουλειά της με τίτλο «Η πόλη των νεκρών γυναικών». Και όταν εξηγούσε τι ακριβώς θέλει να κάνει, είχες την αίσθηση ότι επρόκειτο να ριχτεί με τα μούτρα στη μεταφυσική, την πνευματική αναζήτηση, όλα αυτά τα καλλιτεχνικά και φιλοσοφικά πεδία εσωτερικής δράσης που ελάχιστοι σκηνοθέτες έχουν την ικανότητα να διαχειριστούν, ανάμεσά τους ένας Ινγκμαρ Μπέργκμαν και ασφαλώς ο Αντρέι Ταρκόφσκι. Εκεί ακριβώς παραδόθηκα! Και πράγματι. Εφτά χρόνια αργότερα, δηλαδή μόλις πέρυσι, καταφέρνει να εξασφαλίσει διανομή για τη δεύτερη κινηματογραφική της έφοδο με τίτλο «Η πόλη της σιωπής», ως πρελούδιο της «Πόλης των νεκρών γυναικών». Πάλι με επιτελείο, κυρίως αγγλόφωνο, όπως η Σάρα Μάιλς, ο Μπέρναρντ Χιλ, αλλά και οι Γιάννης Βόγλης και Ρούλα Πατεράκη. Μια ιστορία τοποθετημένη στην Πάτμο εκτός καλοκαιρινής, τουριστικής περιόδου. Μια γυναικεία ιστορία, με την ίδια να παίζει τόσο πειστικά όπως κάθε επαγγελματίας. Μια ηρωίδα που τραμπαλίζεται μεταξύ ζωής και θανάτου. Η απελπισία, το αδιέξοδο και η εσωτερική αγωνία να έχουν κατακλύσει κάθε μόριο της ύπαρξής της!

Το πιο εξωφρενικό, το πιο σουρεαλιστικό, το πιο σχεδόν ακατανόητο ήταν το αφόρητο βάρος αυτής της ταινίας. Οι αφόρητοι αργοί ρυθμοί και οι αβάσταχτες φιλοσοφικές αναζητήσεις. Που πάει να πει ότι αυτή η «μετρέσα» όχι μόνο τα έπαιξε όλα για όλα. Οχι μόνο ρίσκαρε και εκτέθηκε. Αλλά κυρίως όλα αυτά τα «βαριά και ασήκωτα φιλοσοφικά και υπαρξιακά» προέκυψαν από μέσα της με αυθεντικό, βασανιστικό πόνο. Ολα αυτά για τον θάνατο, την αλήθεια, την αναζήτηση του θείου και τον προορισμό του κάθε ανθρώπου. Χτυπάω το κεφάλι μου επειδή όλα αυτά τα χρόνια δεν τόλμησα, προκατειλημμένος από τις διαδόσεις, να πάρω μια συνέντευξη απ’ αυτό το ανατρεπτικό πλάσμα. Ετσι, μόλις ξέσπασε η διαμάχη με τα 240 εκατ. το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα ήταν: «Να δεις που τα περισσότερα απ’ αυτά θα τα επενδύσει στον κινηματογράφο». Ομως η ίδια, προφανώς μετά από συμβουλές των δικηγόρων της, απέφυγε να μου μιλήσει πρόσωπο με πρόσωπο. Η μοναδική εξομολόγηση που μου έκανε ήταν ένα μακροσκελές SMS με δέκα χαρακτηριστικά σημεία:

Σημείο 1 
«Η διαμάχη είναι ηθική»

«Ενώ στον αμερικανικό Τύπο διέρρευσε άλλη μια οικονομική διαμάχη δύο ανθρώπων (partners που έζησαν, δημιούργησαν και απέκτησαν μαζί πολλά αγαθά), η διαμάχη δεν είναι οικονομική αλλά καθαρά ηθική».

Σημείο 2 
«Είναι το παιδί μου και δικό σου παιδί;»

«Κάποτε έκανα ίσως την πιο απλή και επικίνδυνη ερώτηση. Μια ερώτηση που λίγοι τολμούν να κάνουν: “Το παιδί μου (από μια πρωτύτερη σχέση, μόλις δύο ετών ήταν η κόρη μου όταν χώρισα) για να ζήσουμε πλέον και να πορευτούμε μαζί το θεωρείς δικό σου παιδί; Θα μοιράζεις κάτι διά του έξι;”. Γιατί πέντε τα παιδιά του Οικονόμου από δύο γάμους και ένα το δικό μου. Και τότε μου απάντησε χωρίς να μου απαντήσει για άλλη μια φορά»!


Το μόνο πράγμα που είχε κατακλύσει κάθε κύτταρο του μυαλού και της καρδιάς της ήταν η ταινία της «Η πόλη της σιωπής», γυρισμένη στην Πάτμο. Το ελληνικό στοιχείο δεν φεύγει ποτέ από μέσα της


Σημείο 3 
«Με κυνήγησε για να με αποκτήσει»

«Δεκαεπτά χρόνια γνώριζα τον Οικονόμου. Από την ημέρα που με γνώρισε σε αυτή την πτήση από Αθήνα για Νέα Υόρκη. Τότε ήμουν έγκυος. Με κυνήγησε ως κάτι που, αν δεν το αποκτούσε, η ζωή του δεν θα είχε νόημα. Και 17 χρόνια μετά, ένας άνθρωπος που ερωτεύτηκα, που πίστεψα, που αγάπησα, μου είπε ότι το παιδί μου δεν είναι ισάξιο με τα δικά του παιδιά».

Σημείο 4
«Δεν ήθελε να ζήσει με μια γυναίκα που είχε παιδί»

«Το δίλημμα είναι ηθικό και όχι οικονομικό. Μια αγαπημένη φίλη που ηράσθη παράφορα κάποιον, εκείνη χωρισμένη με έναν γιο 11 χρόνων, εκείνος χωρισμένος χωρίς παιδιά, ήταν σε σχέση πέντε χρόνια, δεν ήθελε ποτέ να γνωρίσει τον γιο της, δεν ήθελε ποτέ να ζήσει με μια γυναίκα που είχε παιδί από πρωτύτερη σχέση. Και αυτά εν έτει 2017»!

Σημείο 5 
«Οι Αμερικανοί υιοθετούν παιδιά από άλλες χώρες»

«Στην περίφημη χώρα των ΗΠΑ οι άνθρωποι υιοθετούν παιδιά από άλλες χώρες και μοιράζουν τη ζωή τους με αυτή των βιολογικών παιδιών τους. Ισάξια σε αγάπη και σε ό,τι αυτό συνεπάγεται. Δεν επιθυμώ με την αλήθεια να κατεδαφίσω έναν άνθρωπο που πέρασα μαζί του τόσα χρόνια. Και που μεγαλώσαμε τα παιδιά μας. Αυτά θα ειπωθούν δικαστικά, κεκλεισμένων των θυρών. Δυστυχώς οι αγωγές στην Αμερική είναι δημόσιες».

Σημείο 6 
«Ο λόγος με τα χέρια είναι ο υπέρτατος νόμος»

«Το τονίζω. Η αντιπαράθεσή μας είναι καθαρά ηθική. Δεν θα ήθελα να επεκταθώ δημοσίως. Οποιος φέρεται άδικα θα αντιμετωπίσει τη Δικαιοσύνη. Δεν ανησυχώ. Εχω απόλυτη εμπιστοσύνη στο δικαστικό σύστημα των ΗΠΑ. “Η υπόσχεση, ο λόγος μου”, έλεγε ο αείμνηστος πατέρας μου, όταν δίνεις τα χέρια είναι η υπέρτατη ανθρώπινη συναλλαγή, ο πιο σημαντικός ίσως νόμος είναι ο λόγος».


Με μακροσκελές sms επέλεξε να απαντήσει στις ερωτήσεις μας η Αντζελα Ισμαήλου



Σημείο 7 
«Οι άνδρες οφείλουν να τιμούν τα παντελόνια τους»

«Είχα την τύχη να διδαχθώ από την οικογένειά μου αυτές τις απαράμιλλες αρχές. Οι άνδρες, πάνω απ’ όλα, οφείλουν να τιμούν τα παντελόνια τους. Και όχι να κοροϊδεύουν. Ούτε τα παιδιά τους, ούτε τις γυναίκες που πέρασαν από τη ζωή τους, ούτε τους επενδυτές τους».

Σημείο 8 
«Εχει παιδί από τη φίλη της κόρης του»

«Ποιος μπορεί να διανοηθεί ότι ένας άνθρωπος, ένας άνδρας ετών 64 έχει παιδί από τη φίλη της κόρης του; Και ταυτόχρονα να δηλώνει πόσο του λείπω ερωτικά; Εξι χρόνια εγκατέλειψα την κοινή μας κατοικία και έξι χρόνια βιώνω ένα χάος που πλέον θα λάβει τέλος».

Σημείο 9 
«Καταξιώνεσαι ανάλογα με το ήθος σου»

«Ενα καράβι χωρίς πυξίδα έτοιμο για ναυάγιο. Δεν θα με παρασύρει στη δίνη του. Εγώ τόλμησα να πηδήξω για να σωθώ. Δεν έχει καμία σημασία αν κάνω ταινίες, αν κάνω τέχνη. Και δεν την αγοράζω για να καταξιωθώ. Την καταξίωση ο καθένας τη γυρεύει ανάλογα με το ήθος του».

Σημείο 10 
«Ακατόρθωτος για μια γυναίκα ο ανεξάρτητος κινηματογράφος»

«Είμαι πολύ στεναχωρημένη. Δεν θέλω να επεκταθώ δημόσια, δεν το έχω ανάγκη, δεν με ενδιαφέρει η δημόσια γνώμη, μα μόνο η αλήθεια. Γι’ αυτό κατέφυγα στο δικαστικό σύστημα της Αμερικής. Επειδή αυτή τη χώρα την πιστεύω. Ξέρεις πόσο ακατόρθωτο είναι να δραστηριοποιείται κάποιας στον ανεξάρτητο κινηματογράφο - και δη γυναίκα;».

Ποια είναι η Αντζελα Ισμαήλου;

Από τις ελάχιστες φορές που την έχω συναντήσει, αλλά που πάντα μου έχει μιλήσει για τον εσωτερικό της κόσμο, σας βεβαιώ ότι όλα αυτά που έχει πει στη «LIFO» και που αποσπάσματα αντιγράφω απ’ αυτή την εξομολόγησή της, είναι ακριβώς έτσι που τα λέει:
Οι «μόνιμα στοιχειωμένοι» σύντροφοί της: «Από παιδί αγαπούσα τα δέντρα, γι’ αυτό πηγαίνω συνέχεια στον Εθνικό Kήπο. Οταν ήμουν μικρή, πίστευα ότι ήταν ψυχές ανθρώπων που δεν είχαν χαθεί, αλλά είχαν αναδυθεί ξανά από το χώμα για να είναι μαζί μας. Πάντα τα έβλεπα όλα αλληγορικά και από πολύ μικρή ηλικία είχα τη δική μου θεατρική ομάδα, τον δάσκαλο, τον ιερέα, τον έμπορο, τον καλλιτέχνη - ήταν οι μόνιμοι στοιχειωμένοι σύντροφοί μου. Και γι' αυτούς έγραφα. Η πρώτη μου επαφή με την τέχνη ήταν ο χορός και στον χορό προσποιείσαι ότι έχεις ισορροπία, ότι είσαι κύκνος και διάφορα άλλα».


Εντυπωσιακή στο κόκκινο χαλί του φετινού Φεστιβάλ Καννών, με δημιουργία Celia Kritharioti και σκουλαρίκια Chopard


Ινγκμαρ Μπέργκμαν, ο μέντοράς της: «Ο κινηματογράφος που με ενέπνευσε και με έκανε να ταυτιστώ μαζί του ήταν αυτός του Μπέργκμαν, η “Περσόνα”. Κι όταν στο Φεστιβάλ της Πολωνίας, όπου βρέθηκα πρόσφατα με την “Πόλη της σιωπής”, ένας δημοσιογράφος μού είπε “η ταινία σας κινείται μεταξύ Μπέργκμαν και Αγγελόπουλου”, αισθάνθηκα ότι δεν υπήρχε μεγαλύτερο κομπλιμέντο από αυτό. Ενιωσα πάρα πολύ ωραία, γιατί ο Μπέργκμαν ήταν ένας από τους μέντορές μου στον κινηματογράφο».

Μήνυμα ελπίδας σε όσους έχουν υποστεί βία: «Δύναμη μου δίνουν τα μεγαλόπνοα σχέδιά μου, η επόμενη ταινία μου, η απόφασή μου να ασχοληθώ με φιλανθρωπικούς σκοπούς που έχουν ως αποδέκτη τον άνθρωπο και η συμμετοχή μου στη βελτίωση ενός κόσμου που είναι άδικος. Κάνω ό,τι μπορώ. Δύναμη μου δίνει να στέλνω ένα μήνυμα ελπίδας σε ανθρώπους που έχουν υποστεί οποιαδήποτε μορφή βίας. Οταν σε στριμώχνει κάποιος σε μια φυλακή, μπορείς και να μεγαλουργήσεις».

Στην Ελλάδα βιώνουμε διαρκώς οικονομική καταστροφή: «Υπάρχει ευτυχία. Υπάρχει η ψευδαίσθηση ενός χωροχρόνου όπου όλα είναι τέλεια και ιδανικά. Αν μπορούσα να σκηνοθετήσω εικαστικά, θα έδειχνα έναν πίνακα που να απεικονίζει τι είναι για μένα ευτυχία. Μπορώ να τη βρω πάνω σε έναν βράχο παρατηρώντας τα καβουράκια που πηγαινοέρχονται, τη βρίσκω σε αλληγορικά πράγματα, σε μια ωραία συζήτηση, σε μια καινούρια φιλία. Δεν αλλάζει πολύ η ποιότητα αν ζεις με λίγα. Το να αγωνίζεσαι για τα βασικά και να μην τα έχεις είναι βασανιστικό, τα πολλά δεν χρειάζονται σίγουρα. Τα πιο πολλά από τα λίγα δεν χρειάζονται, είναι μια πλάνη. Αλλά στην Ελλάδα είμαστε συνέχεια σε ένα φρεάτιο πολύ βαθύ και δεν μπορούμε να βγούμε. Είμαστε συνέχεια σε μια οικονομική καταστροφή».

Το ’χω ξαναγράψει. Η αθάνατη ρήση του Οσκαρ Ουάιλντ με έχει στοιχειώσει. Οταν είχε πει «όλοι κολυμπάμε στον υπόνομο, όμως μερικοί κοιτάνε τ’ αστέρια». Δεν ξέρω πώς μου έχει συμβεί. Πες ότι είμαι αφελής. Πάντως έχω πειστεί ότι η Αντζελα ρίχνει κι αυτή μερικές κλεφτές ματιές στ’ αστέρια!