Δημήτρης Πουλικάκος - Ο «Μήτσος» έκανε την Ανατροπή

Οσοι τον ξέρουν -πριν από την εμφάνισή του στην εκπομπή «Ανατροπή»- αμφισβητούσαν ότι θα πήγαινε καν στο στούντιο. Μετά την προβολή της εκπομπής, πολλοί από αυτούς που, λόγω νεότητας, δεν ήξεραν τι εστί Δημήτρης Πουλικάκος έγιναν αυτομάτως οπαδοί του. Και είναι αλήθεια ότι ο «Μήτσος» του ελληνικού underground είναι ένας από τους ελάχιστους, αν όχι ο μοναδικός Ελληνας, που θα μπορούσε να καθίσει στο ίδιο τραπέζι με δημοσιογράφους, βουλευτές κ.λπ., δηλαδή με το «κατεστημένο», και όχι μόνο να διατηρήσει ανέπαφη την περιθωριακή και αντισυμβατική του αξιοπρέπεια, αλλά και να ακούγεται πολύ πιο φρέσκος από ανθρώπους που έχουν τα μισά ή ακόμη και λιγότερα από τα δικά του χρόνια. Αισίως, ο Δημήτρης Πουλικάκος είναι σήμερα 70 ετών και παρέστη σε πολιτικό talk show υψηλής τηλεθέασης φορώντας ένα φθαρμένο μπλουζάκι με τον Taz, κατατροπώνοντας τους «επαγγελματίες» συνομιλητές του. Το Twitter πλημμύρισε από επιδοκιμασίες του τύπου «τα διέλυσε όλα ο Πουλικάκος», «λογικά, στο διάλειμμα ο Πουλικάκος έκανε τσιγάρο κι οι υπόλοιποι έπαιρναν υπογλώσσια», «ο Πουλικάκος κάνει την Ανατροπή!», «υπέροχος/τεράστιος κ.λπ. ο Πουλικάκος».
«Ο Πουλίκας», όπως είναι το χαϊδευτικό του (χάριν Ζωρζ Πιλαλί) στην πιάτσα του ελληνικού ροκ, δεν θα μπορούσε να είναι κάτι άλλο εκτός από πολιτικά μη ορθός, να μην εκφράσει την περιφρόνησή του προς το σύστημα. Ακόμη κι αν του έχουν χρεωθεί κατά καιρούς σφιχτοί εναγκαλισμοί με την εγχώρια «βιομηχανία του θεάματος», καθώς έχει συμμετάσχει ποικιλοτρόπως σε διαφημίσεις, κινηματογραφικές ταινίες και τηλεοπτικά σίριαλ προς μαζική κατανάλωση, κανείς δεν μπορεί να προσάψει στον Πουλικάκο ότι ξεπουλήθηκε, ότι γύρισε την πλάτη του και «έθαψε» τον δίσκο-ορόσημο «Μεταφοραί Εκδρομαί ο Μήτσος». Ο Δημήτρης Πουλικάκος εξασφάλισε το προνομιακό δικαίωμα να μιλά για κάθε φαινόμενο ολοκληρωτισμού ήδη από το 1972: σε μια περίοδο κατά την οποία η χούντα των συνταγματαρχών ήταν ακόμη παντοδύναμη, ο Πουλικάκος διακωμωδούσε τον δικτάτορα Παπαδόπουλο με στίχους όπως «Στους δρόμους σκυλιά, στο σπίτι μιλιά / κι ό,τι ορίζεις. / Σφιχτές αγκαλιές, βροχή καρπαζιές / στο γύψο νεότης. / Γιαμάχα, χοτ παντς, ασφάλεια και τανκς / πλήρης ισότης».


Με τον Παύλο Σιδηρόπουλο σε συναυλία στο «Ολύμπια», στα Πατήσια, το 1980

LSD στη λίμνη του Μαραθώνα

Μολονότι ο ίδιος νιώθει αφόρητη ανία να εξιστορεί τις αναμνήσεις του και σιχαίνεται ακόμη και την ιδέα ότι θα μπορούσε να συγγράψει την αυτοβιογραφία του, η ιστορία της ζωής του θα έκανε πολλά σενάρια και ακόμη περισσότερα μπεστ σέλερ μυθιστορήματα να φαίνονται απελπιστικά φτωχά. Ο Πουλικάκος υπήρξε τραγουδιστής, ηθοποιός, ποιητής, μεταφραστής, κλοσάρ στον Σηκουάνα, αναχωρητής στα Μάταλα της Κρήτης, πορτιέρης σε στριπτιζάδικο του Λονδίνου, πατέρας, παππούς, σύμβουλος έκδοσης σε ημερήσια εφημερίδα μεγάλης κυκλοφορίας, δημιουργικός διευθυντής σε διαφημιστική εταιρεία, μέλος μιας συντροφιάς διανοουμένων στην οποία ανήκαν προσωπικότητες όπως ο Ανδρέας Εμπειρίκος και ο Νάνος Βαλαωρίτης, κατηγορούμενος για χρήση ναρκωτικών αλλά και (άδικα) ως συζυγοκτόνος - διετέλεσε ακόμη και κρατούμενος σε σωφρονιστικό κατάστημα για δύο εξάμηνα. Ο ίδιος, με τη βραχνή αλλά χαρακτηριστικά μελωδική φωνή του, περιορίζει οποιοδήποτε δέος μπροστά σε αυτόν τον χείμαρρο εμπειριών που συνιστά τον βίο και την πολιτεία του σε μια φράση: «Εγώ ποτέ δεν ξεκίνησα με κάποιο σκοπό, να φτάσω κάπου. Γενικώς όταν με ρωτάνε “τι είσαι;”, απαντάω απλά “ένας περίεργος περαστικός”. Περίεργος με την έννοια εκείνου που θέλει να μάθει».

Ο Δημήτρης Πουλικάκος με τον Τόνυ Σφήνο

Το τι ακριβώς ήθελε να μάθει ο Δημήτρης Πουλικάκος δεν κατέστη ποτέ απολύτως σαφές, καθώς η πρώτη εικόνα που τον συντάραξε και καθόρισε τις αναζητήσεις του, ήδη από την εφηβική του ηλικία, ήταν ένα «Ιπτάμενο Γαϊδούρι», το φορτηγό μιας ομάδας παράξενων ανθρώπων στην Αθήνα της δεκαετίας του ’50. «Αν και ήμουν μόλις 10-11 χρονών τότε, δεν θα το ξεχάσω ποτέ. Γυρίζαμε από τη Βάρκιζα με τους δικούς μου και στην Πύλη του Αδριανού βλέπω ένα φορτηγό ανοιχτό από πίσω. Στην καρότσα υπήρχαν πάνινες πολυθρονίτσες, σαν του θερινού σινεμά, όπου κάθονταν άτομα που έπαιζαν ακορντεόν, κιθάρες - περίεργοι τύποι. Εβλεπα π.χ. έναν που φορούσε δύο διαφορετικές κάλτσες στα πόδια του. Χόρευαν και τραγουδούσαν. Ηταν η παρέα του Σίμου Τσαπνίδη, του πρώτου Ελληνα “υπαρξιστή”, μιας απίθανης προσωπικότητας των 50s, ενός λαϊκού ειρηνικού επαναστάτη. Μου έκανε τρομερή εντύπωση. Ρώτησα τον πατέρα μου και μου είπε ότι “αυτοί είναι οι υπαρξισταί”. Αυτόματα σκέφτηκα ότι θα ήθελα να είμαι μαζί τους». Με αυτή την προ-χίπικη εικόνα στο μυαλό του, ο Πουλικάκος άρχισε μια περιπλάνηση όχι μόνο στην υδρόγειο, αλλά και στον κόσμο των εμπειριών, ενίοτε χημικώς υποβοηθούμενων. Η στιγμή που εμφανίστηκε στη συναυλία των Rolling Stones το 1967 στην Αθήνα διαδίδεται από γενιά σε γενιά σαν ένας από τους θρύλους μιας ελληνικής κουλτούρας εντελώς διαφορετικής από αυτήν που καταγράφει η επίσημη ιστορία. «Είχα έρθει από την Αγγλία, στις 14 Απριλίου του ’67, μαζί με έναν φίλο Ουαλό και τον μηχανικό του. Είχαμε σκοπό να κάνουμε ένα μεγάλο ταξίδι με αυτοκίνητο σε Τουρκία, Περσία, Αφγανιστάν, Πακιστάν, Ινδίες και από εκεί και πέρα κανείς δεν ήξερε πού. Την πατήσαμε, όμως, γιατί έκλεισαν τα σύνορα λόγω του πραξικοπήματος. Πήγα και κάθισα γύρω στους τέσσερις-τεσσερισήμισι μήνες στα Μάταλα, την άραξα σε μια σπηλιά και μετά γυρνώντας δεν υπήρχε μία. Αλλά έτσι ασχολήθηκα με τη μουσική. Οπότε, έγινα μπασίστας στους MGC, παρόλο που δεν σκάμπαζα πολλά από μουσική τότε, απλώς έπαιζα λίγο κιθάρα. Μόλις έσκασα μύτη στο πέταλο του γηπέδου, άρχισαν κάποιοι να φωνάζουν εν χορώ “LSD, LSD”. Ακόμα δεν έχω καταλάβει γιατί συνέβη αυτό, γιατί τότε δεν με ήξερε κανένας. Ημουν ντυμένος λίγο περίεργα για την εποχή, κάπως ψυχεδελικά, με μούσια, ξασμένο μαλλί, πορτοκαλί γυαλιά, παντελόνι καμπάνα και καουμπόικες μπότες. Δεν ήθελα να δώσω κανένα μήνυμα. Ξεχώριζα, αυτό είναι αλήθεια, αλλά έτσι ήμουν εγώ, έτσι ντυνόμουν».

Ο Δημήτρης Πουλικάκος ήταν ένας από τους κύριους εκφραστές μιας τολμηρής τάσης πρωτοπορίας. Εισήγαγε στην Ελλάδα -μια χώρα που ετοιμαζόταν για το μακροβούτι στον γύψο της Επταετίας- τάσεις avant garde για την εποχή, τόσο στη μουσική, όσο και στον τρόπο ζωής και σκέψης, προφανώς της ανήσυχης νεολαίας. Μαζί με το ροκ, όμως, του χρεώθηκε και η εισαγωγή του LSD, του δημοφιλούς παραισθησιογόνου, υπεύθυνου μεταξύ άλλων για το ρεύμα της ψυχεδέλειας στη μουσική και την κουλτούρα. Η φράση «θα ρίξω LSD στη λίμνη του Μαραθώνα να την ακούσει όλη η Αθήνα» συνήθως αναφέρεται ως σήμα κατατεθέν του Πουλικάκου. Οπως, μάλιστα, παραδέχεται ο ίδιος, «όντως το έχω πει. Τις πρώτες ημέρες της χούντας το συζητούσαμε σοβαρά με κάτι φίλους, αλλά εάν ρίχναμε κάτι στη λίμνη, ειδικά με τις καταστάσεις που επικρατούσαν τότε, το πιο πιθανό ήταν ότι θα γινόταν κόλαση. Ή και τίποτα, εφόσον η ποσότητα δεν θα ήταν αρκετή για να τριπάρει κανονικά όλος ο κόσμος. Φαντάσου όμως να συνέβαινε κάτι τέτοιο. Δεν θα ήταν καθόλου απλό, γιατί, όταν έχεις να κάνεις με ακραίες καταστάσεις, με όπλα, τανκς κ.λπ., δεν αστειεύεσαι. Με τα φαντάρια που κρατούσαν τα τουφέκια στα χέρια, σκέψου να άρχιζαν να βλέπουν διαβόλους-τριβόλους μπροστά τους. Αν πάντως δεν υπήρχε το ενδεχόμενο να γίνουν άσχημα πράγματα, το LSD στον Μαραθώνα θα είχε πολλή πλάκα - εάν το δεις σαν επιστημονικό πείραμα».

Τα αγέραστα μπλουζ

Ανάμεσα στις πάμπολλες ιδιότητες και δραστηριότητές του, ο Πουλικάκος δεν έλειψε ποτέ από την μπλουζ-ροκ σκηνή. Δημιούργησε ορισμένα θρυλικά σχήματα, όπως τους Εξαδάκτυλος, τους Αχ Βαχ και τα Αδέσποτα Σκυλιά, συνεργάστηκε με τον Παύλο Σιδηρόπουλο αλλά και τον Λάκη Παπαδόπουλο - μεταξύ πολλών άλλων. Ζωντανή απόδειξη ότι ο χρόνος κάποτε μπορεί να χαρίζεται σε κάποιους, ο «Μήτσος» εξακολουθεί να κάνει live στο «Κύτταρο» σαν να μην έχει περάσει ούτε μια μέρα από τα 70s. Σαρκάζει και αυτοσαρκάζεται διαρκώς, κάτι που αποθαρρύνει οποιαδήποτε κριτική στις επιλογές του - εξάλλου έχει παίξει σε ταινία του Θεόδωρου Αγγελόπουλου αλλά και στο «Μίλα μου Βρώμικα», παριστάνοντας λίγο πολύ τον εαυτό του, ως «Μιστόκλας», που σφράγισε αυτή την τηλεοπτική του εμφάνιση με μια ατάκα που θα μπορούσε να είναι το απόσταγμα ολόκληρης της φιλοσοφίας ζωής του: «Στα ωραία πάντα μέσα είμαι». Στα 70 του χρόνια ο Δημήτρης Πουλικάκος διατηρεί ακέραιη την ορμή που τον ωθούσε να χαράζει το δικό του μονοπάτι, αδιαφορώντας αν θα αποτελούσε πρόκληση για οποιαδήποτε μορφή καθεστηκυίας τάξης. Αν και ήταν μοναχογιός ζεύγους γιατρών με μεγάλη υπόληψη -ο «ανιψιός του Παναγιώτη Κανελλόπουλου» (η αδελφή του πατέρα του ήταν σύζυγος του πολιτικού)-, δεν δίστασε να εξεγερθεί και να δοκιμάσει την εντελώς ανάποδη από την αστική γεύση της ζωής. Μπροστά σε αυτά που πέρασε σε όλη τη διάρκεια της περιπλάνησής του σε κάθε είδους μονοπάτια, το να ειρωνευτεί και να φέρει σε αμηχανία μερικούς πολιτικούς σε ένα τηλεοπτικό πάνελ ήταν παιχνιδάκι. Ο ίδιος απεχθάνεται την εικόνα του ως ενός γκρινιάρη γερο-παρατατικού: «Δεν είμαι της ανάλυσης. Αν με ρωτήσεις ποια ήταν η καλύτερη, η πιο συναρπαστική περίοδος που έχω ζήσει και τα ρέστα, δεν ξέρω να σου πω. Η καλύτερη είναι το τώρα, εννοώ αυτό που νιώθεις κάθε φορά, τη στιγμή που το ζεις. Τι νόημα έχουν οι αναμνήσεις; Οι αναμνήσεις είναι σαν τις μετοχές σε μια εταιρεία. Αν έχεις από 51% και άνω, έχεις τον έλεγχο. Οταν οι αναμνήσεις ξεπερνούν το 51% της ζωής σου, το παρόν χάνεται, αρχίζει και σβήνει. Και τότε γίνεσαι σαν κι αυτούς που τους λένε “κολλημένους”».