H ανοσο-ογκολογία φέρνει νέα δεδομένα στη μάχη κατά του καρκίνου

Τις τελευταίες δεκαετίες επιστήμονες από όλο τον κόσμο μελετούν το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει το ανοσοποιητικό σύστημα στη μάχη κατά του καρκίνου. Ωστόσο, μόλις πρόσφατα επιβεβαιώθηκε ότι οι ανοσο-ογκολογικές αγωγές παρέχουν αντικαρκινικά οφέλη που διαρκούν σε ασθενείς οι οποίοι μέχρι τώρα είχαν πολύ λίγες επιλογές.
 
Η ενημέρωση των ασθενών αλλά και του ευρύτερου κοινού στη χώρα για αυτές τις νέες θεραπείες, η κατανόηση των διαφορών τους από τις άλλες υπάρχουσες θεραπείες και του ρόλου που θα διαδραματίσουν τα επόμενα χρόνια, ήταν ο στόχος της Επιστημονικής Ημερίδας για την Ανοσο-ογκολογία, που διοργάνωσε πρόσφατα ο Σύλλογος Καρκινοπαθών – Εθελοντών – Φίλων – Ιατρών, ΚΕΦΙ.
 
Όπως εξήγησε κατά τον χαιρετισμό της, στην έναρξη της εκδήλωσης, η πρόεδρος του Συλλόγου ΚΕΦΙ κυρία Ζωή Γραμματόγλου, η ανοσο-ογκολογία ως νέος τρόπος θεραπευτικής αντιμετώπισης του καρκίνου, που στόχο έχει να βελτιώσει το προσδόκιμο ζωής και τον τρόπο με τον οποίο βιώνουν οι ασθενείς τον καρκίνο, εξελίσσεται με ταχείς ρυθμούς, «γι’ αυτό και είναι σημαντικό οι ασθενείς να έχουν ακριβή, σύγχρονη ενημέρωση και πληροφορίες που θα τους βοηθήσουν να έχουν έναν ουσιαστικό διάλογο με τους γιατρούς τους σχετικά με το ρόλο που αυτές οι θεραπείες έχουν στην αντιμετώπιση της ασθένειας τους».
 
Ο καρκίνος είναι «πόλεμος» μεταξύ καρκινικού κυττάρου και ανοσοποιητικού συστήματος
 
«Ο καρκίνος αποτελεί μια μορφή πολέμου που διαδραματίζεται στο πεδίο του ανθρώπινου σώματος, με αντιπάλους το καρκινικό κύτταρο και το αμυντικό σύστημα. Η στρατηγική της άμυνας του οργανισμού διαθέτει πολλά εναλλακτικά σενάρια, καθένα των οποίων αφορά σε διαφορετική τακτική και ελιγμούς του εχθρού» σύστησε την νόσο με τις πολλές μορφές η κυρία Κωνσταντίνα Φραγκιά-Τσίβου, Παθολογοανατόμος, Επιστημονική Διευθύντρια Παθολογοανατομικού Εργαστηρίου HistoBio Diagnosis (HBD) και πρόεδρος του Οργανισμού Πρόληψης και Αντιμετώπισης Μελανώματος ΜΕΛΑΜΠΟΥΣ.
 
Όπως εξήγησε, «η παθολογική ανατομική ιατρική επιστήμη έχει αποσαφηνίσει σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο ανάπτυξης, οργάνωσης αλλά και επέκτασης της νόσου, καθορίζοντας ταυτόχρονα, με τη βοήθεια ειδικών τεχνικών, όπως η ανοσοϊστοχημεία, τα κριτήρια που ταυτοποιούν καθένα των υποτύπων του καρκίνου αλλά και καθορίζουν την εστία αφετηρίας τους. Η μελέτη των χαρακτηριστικών του καρκινικού ιστού συνέβαλε στην αναγνώριση μετρήσιμων παραμέτρων, των βιοδεικτών, που καθορίζουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ή την παρουσία της νόσου και  που προκαθορίζουν την επιθετική συμπεριφορά ενός όγκου. Οι συγκεκριμένοι προγνωστικοί δείκτες, μπορεί να σχετίζονται με τον ίδιο τον πάσχοντα και το γενετικό του υλικό ή και με τον ίδιο τον όγκο, το ρυθμό ανάπτυξής του και την ικανότητά του για μεταστατική επέκταση. Έτσι, για παράδειγμα, το πάχος του μελανώματος, ο βαθμός  πολλαπλασιασμού του και η παρουσία ή απουσία πληγής στην επιφάνειά του, αναγνωρίσθηκαν ως παράμετροι που καθορίζουν το μέλλον του μελανοπαθούς».

 
Η κα Φραγκιά-Τσίβου τόνισε ότι «η κατά βάθος μελέτη του γενετικού υλικού του καρκινικού κυττάρου κατέδειξε διαφοροποιήσεις του από το αρχικό κύτταρο που το δημιούργησε. Οι συγκεκριμένες μεταβολές, καλούμενες μεταλλάξεις, είναι χαρακτηριστικές και διαφορετικές για τα κύτταρα διαφόρων υποτύπων καρκίνων, γεγονός που οδήγησε στη δημιουργία φαρμάκων-πυραύλων, απόλυτα εξειδικευμένων στην αναγνώριση των κυττάρων συγκεκριμένου καρκίνου και προγραμματισμένων για την καταστροφή τους με απόλυτη ακρίβεια, ανεξάρτητα της θέσης τους στο ανθρώπινο σώμα [στοχευμένη θεραπεία]. Επιπρόσθετα, μετά την καταγραφή στο μικροσκόπιο των αλληλοεπιδράσεων του καρκινικού κυττάρου με το μικροπεριβάλλον του και το αμυντικό σύστημα, κατανοήθηκαν οι μηχανισμοί διαφυγής του καρκίνου από την επιτήρηση της άμυνας. Έτσι, αναπτύχθηκε η ανοσο-ογκολογία, νέος κλάδος της ογκολογίας που στοχεύει στην ανάπτυξη θεραπευτικών εφαρμογών που βελτιώνουν εκ των έσω την αποτελεσματικότητα της ανοσιακής απάντησης στον καρκίνο».
 
Ανοσοθεραπεία στο μελάνωμα
 
Στην ενότητα για την ανοσοθεραπεία στο μελάνωμα, ο κ. Μαρίνος Τσιατάς, Παθολόγος-Ογκολόγος στο Ιατρικό Κέντρο Αθηνών, επισήμανε ότι το κακόηθες μελάνωμα του δέρματος αποτελεί την κυριότερη αιτία θανάτου από καρκίνο του δέρματος, με την επίπτωσή του να αυξάνει σταθερά τις τελευταίες δεκαετίες, προσθέτοντας ότι «παρόλο που η πλειοψηφία των ασθενών αρχικά έχει εντοπισμένη νόσο, η οποία μπορεί να ιαθεί με χειρουργική εξαίρεση, ποσοστό 2%-5% παρουσιάζεται με εξ αρχής μεταστατική νόσο, ενώ ορισμένοι άλλοι που αρχικά είχαν τοπική νόσο τελικά θα υποτροπιάσουν συστηματικά, με τον κίνδυνο να μεγιστοποιείται όσο αυξάνει το βάθος διήθησης του νεοπλάσματος ή εάν υπάρχουν διηθημένοι επιχώριοι λεμφαδένες». Σημείωσε, ωστόσο, ότι «τα τελευταία έτη, η διαλεύκανση των μοριακών μονοπατιών που διέπουν το κακόηθες μελάνωμα και η ανάπτυξη στρατηγικών άρσης της προκαλούμενης από τον όγκο ανοσοδιαφυγής και ανοσοκαταστολής έχουν δώσει ώθηση στη θεραπευτική του μεταστατικού μελανώματος, με τα αποτελέσματα να είναι ήδη απτά στην κλινική πράξη».
 
Ο ειδικός εκτίμησε ότι «στο άμεσο μέλλον αναμένεται να βελτιστοποιηθεί η κλινική εφαρμογή των καινοτόμων θεραπειών, με αποτέλεσμα το μελάνωμα να αποτελέσει πράγματι το πρότυπο της εξατομικευμένης ογκολογικής θεραπείας, όπως είχαν προβλέψει πριν από 4 έτη οι Smalley και Sondak52 σε άρθρο σύνταξης στο New England Journal of Medicine, και το μεταστατικό μελάνωμα από ταχέως θανατηφόρο πιθανόν να μετατραπεί σε χρόνιο νόσημα».
 
Ένα νέο θεραπευτικό standard
 
Ο κ. Ιωάννης Μούντζιος, Παθολόγος-Ογκολόγος στο 251 Γενικό Νοσοκομείο Αεροπορίας, αναφέρθηκε στην κατοχύρωση ενός νέου θεραπευτικού standard στη θεραπεία δεύτερης γραμμής του μη μικροκυτταρικού καρκίνου του πνεύμονα. Όπως είπε, «το φετινό συνέδριο Κλινικής Ογκολογίας της Αμερικανικής Ογκολογίας σηματοδοτήθηκε από δυο σημαντικές μελέτες  ανοσοθεραπείας στον καρκίνο του πνεύμονα, και ειδικότερα στη δεύτερη γραμμή θεραπείας στον προχωρημένο μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, όπου οι θεραπευτικές επιλογές είναι περιορισμένες και το προσδόκιμο επιβίωσης των ασθενών περιορισμένο. Οι ασθενείς που έλαβαν ανοσοθεραπεία εμφάνισαν σημαντικά υψηλότερη διάμεση επιβίωση της τάξης των 12,2 μηνών, ενώ οι ασθενείς στο σκέλος της χημειοθεραπείας είχαν διάμεση επιβίωση 9,4 μήνες. H  ανοσοθεραπεία υπερείχε και σε ό,τι αφορά  το διάστημα μέχρι την πρόοδο της νόσου (4,2 έναντι 2,3 μήνες), την επιβίωση ενός έτους (50,5% έναντι 39%)  και τις αντικειμενικές ανταποκρίσεις (19,2% έναντι 12,4%)».
 
Ανοσοθεραπεία στον καρκίνο του πνεύμονα
 
Ο κ. Πάρις Α. Κοσμίδης, Παθολόγος-Ογκολόγος και Διευθυντής Β’ Παθολογικής-Ογκολογικής Κλινικής «ΥΓΕΙΑ», μίλησε για την ανοσοθεραπεία στον καρκίνο του πνεύμονα, τονίζοντας ότι «ο καρκίνος του πνεύμονος θεωρείται η πρώτη αιτία θανάτου από κακοήθειες στους άνδρες και η δεύτερη στις γυναίκες σε όλο τον πλανήτη».
 
Όπως είπε, «η ανοσοθεραπεία έχει μπει πλέον στην κλινική πράξη, αν και διανύει τα πρώτα της βήματα. Έχει ορισμένα χαρακτηριστικά τόσο στην δράση όσο και στις παρενέργειες της. Κατ’αρχήν είναι πιο αποτελεσματική στους καρκίνους που έχουν πολλές μεταλλάξεις, όπως συχνά προκαλεί το κάπνισμα. Είναι ενδιαφέρον ότι στην αρχή της θεραπείας μπορεί να υπάρξει αύξηση του όγκου (ψευδοεπιδείνωση), που θα βελτιωθεί στην πορεία. Όσον αφορά τις παρενέργειες, συνήθως προκαλεί φλεγμονώδεις αντιδράσεις όπως πνευμονίτιδα, δερματίτιδα, κολίτιδα κ.λπ.»
 
Όσον αφορά τη δυνατότητα επιλογής ασθενών με βάση βιολογικούς δείκτες για πιο στοχευμένη αντιμετώπιση, ο κ. Κοσμίδης ξεκαθάρισε ότι «δεν έχει υπάρξει ξεκάθαρη απάντηση».