«Το αόρατο χέρι», μια αλληγορία για τον εργασιακό Μεσαίωνα στις σύγχρονες κοινωνίες

Η ισπανική ταινία «Το αόρατο χέρι» του Νταβίδ Μακιάν, μία αλληγορία για την εργασιακή επισφάλεια στις σύγχρονες κοινωνίες, τις πιεστικές συνθήκες και τις σχέσεις ανταγωνισμού στο εργασιακό περιβάλλον, προβλήθηκε  τη Δευτέρα 6 Νοεμβρίου 2017, στην αίθουσα Φρίντα Λιάππα, στο πλαίσιο του 58ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Η ταινία εντάσσεται στο αφιέρωμα «Αόρατα χέρια» του 58ου ΦΚΘ, δανείζοντας μάλιστα τον τίτλο της σε αυτό. Το αφιέρωμα προσεγγίζει το φαινόμενο της ανεργίας μέσα από διαφορετικές οπτικές, παρουσιάζοντας πέντε ταινίες που προβάλλονται σε πρεμιέρα στην Ελλάδα, με ελεύθερη είσοδο για το κοινό (απαιτείται η έκδοση μηδενικού εισιτηρίου). 


Η ταινία «Το αόρατο χέρι» εκτυλίσσεται σε μια αποθήκη σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις. Εκεί, έντεκα εργαζόμενοι από διαφορετικούς τομείς εκτελούν διάφορα καθήκοντα: ένας χτίστης χτίζει έναν τοίχο κι αργότερα τον κατεδαφίζει, ένα κορίτσι τοποθετεί εξαρτήματα σε μια γραμμή συναρμολόγησης χωρίς να γνωρίζει τι ακριβώς κατασκευάζει, ένα αγόρι  μετακινεί κουτιά από ένα μέρος σε άλλο, ένας μηχανικός επισκευάζει ένα αυτοκίνητο. Στο μεταξύ ένα ακροατήριο παρακολουθεί στο σκοτάδι όλη αυτή τη διαδικασία. Πρόκειται για έργο τέχνης, πραγματικότητα ή ένα ψυχολογικό πείραμα;  

Την προβολή ακολούθησε διαδικασία ερωτήσεων και απαντήσεων, κατά την οποία ο Ισπανός σκηνοθέτης συνομίλησε με τους θεατές. 

Σχετικά με την πηγή της έμπνευσής του, ο Νταβίδ Μακιάν εξήγησε ότι η ταινία βασίστηκε στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Ισπανού συγγραφέα Isaac Rosa. «Όλα όσα εκτυλίσσονται  στο φιλμ δεν είναι καθαρή μυθοπλασία», διευκρίνισε. «Υπάρχουν πολλά κοινά στοιχεία με γεγονότα που συνέβησαν στη ζωή μου όσο και στις ζωές πολλών γνωστών μου ανθρώπων. Κι έτσι συνδύασα τα γεγονότα αυτά με το μυθιστόρημα για να φτάσω στο τελικό σενάριο».

Πρόκειται για την πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του ισπανού σκηνοθέτη, ο οποίος είχε γυρίσει στο παρελθόν αρκετές ταινίες μικρού μήκους. Αποτέλεσε ένα συνεταιριστικό και αυτοδιαχειριζόμενο πρότζεκτ, που επιδίωξε να βρει εναλλακτικές λύσεις σε σχέση με το παραδοσιακό μοντέλο παραγωγής. «Δημιουργήσαμε μία κοοπερατίβα, μία συνεργατική παραγωγή», εξήγησε ο Νταβίδ Μακιάν και πρόσθεσε: «Δεν είχαμε πόρους για να κάνουμε τα γυρίσματα που να προέρχονται από την τηλεόραση ή από διαφημίσεις. Μοιράστηκα τις πιο σημαντικές επιλογές και αποφάσεις με τουλάχιστον 50 άτομα, ηθοποιούς και τεχνικούς του συνεργείου. Γυρίσαμε το φιλμ με ελάχιστα χρήματα. Ήδη έχει προβληθεί στην Ισπανία, σε φεστιβάλ όπως αυτό της Σεβίλλης και γνώρισε θετική ανταπόκριση. Εδώ στη Θεσσαλονίκη, εκπρόσωποι εργαζομένων στο Λιμάνι μου ζήτησαν να προβάλουν την ταινία στο συνδικάτο τους. Ο κόσμος δείχνει ενδιαφέρον, συνδέεται με την ταινία».

Σε ερώτηση θεατή για το αν η ταινία είναι απαισιόδοξη σε σχέση με τη δυνατότητα των εργαζόμενων να αντιδράσουν στους πιεστικούς όρους εργασίας, ο σκηνοθέτης απάντησε: «Τα προβλήματα προκύπτουν όταν οι εργαζόμενοι δεν μπορούν να συνεργαστούν μεταξύ τους και να πάρουν αποφάσεις από κοινού. Ίσως λόγω της ανεργίας γενικότερα να φοβόμαστε να αντιδράσουμε, αναγκαζόμαστε να κάνουμε δουλειές που δεν θέλουμε, διστάζουμε να πούμε όχι. Εντέλει πιστεύω ότι αυτή η ταινία πάει πακέτο με την πραγματική ζωή. Είμαστε οργισμένοι, ανικανοποίητοι, αλλά πρέπει να δουλέψουμε. Δυστυχώς ο κόσμος υπό συνθήκες πίεσης και φόβου κάνει λάθη, ψηφίζει για παράδειγμα Τραμπ και Λεπέν, όπως λάθη κάνει και το κοινό που παρακολουθεί τους εργαζόμενους στην ταινία».

Αναφερόμενος στον τίτλο της ταινίας, ο Νταβίδ Μακιάν εξήγησε ότι είναι αλληγορικός κι έχει διπλό νόημα: «Από τη μια καταδεικνύει την απουσία λόγου που έφερε τους ανθρώπους σε αυτό το περιβάλλον εργασίας κι από την άλλη οι εργαζόμενοι καταλήγουν να γίνονται αόρατοι οι ίδιοι, χάνουν την αξιοπρέπειά τους, δεν χαίρουν εκτίμησης στην κοινωνία». 

Σε ερώτηση για το αν η ταινία έχει φεμινιστικά στοιχεία, καθώς η απόπειρα των εργαζόμενων να αντιδράσουν ξεκινά από τις γυναίκες της ομάδας, ο ισπανός σκηνοθέτης είπε ότι πράγματι ήθελε να δώσει ένα φεμινιστικό τόνο. «Παρόμοιες πράξεις εξέγερσης σε άλλα φιλμ γίνονται από άντρες. Εμείς θέλαμε να διαφοροποιηθούμε», εξήγησε.  

Όλοι οι χώροι προβολής του αφιερώματος «Αόρατα Χέρια» είναι προσβάσιμοι σε άτομα με αναπηρία.

Το αφιέρωμα «Αόρατα χέρια» υλοποιείται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» και συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο) και από εθνικούς πόρους. Πρόκειται ουσιαστικά για το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα του ΕΣΠΑ που ασχολείται με την εκπαίδευση και την απασχόληση. Μερικοί από τους στόχους της προσπάθειας αφορούν: 

Στην ανάπτυξη και αξιοποίηση των ικανοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας, 
Στη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης, της Δια Βίου Μάθησης, της ευαισθητοποίησης για την περιβαλλοντική εκπαίδευση, 
Στη σύνδεση της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας και 
Στην ενδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής και της κοινωνικής ένταξης ευάλωτων κοινωνικά ομάδων (ΕΚΟ). 

Το κινηματογραφικό αφιέρωμα «Αόρατα χέρια» πραγματοποιείται στο πλαίσιο των επετειακών εκδηλώσεων για τα 60 χρόνια του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου.

Πρόκειται για τη δεύτερη φορά που το συγκεκριμένο πρόγραμμα ΕΣΠΑ χρηματοδοτεί αφιέρωμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.