Γαβράς σε Δανίκα: Εκανες λάθος, ο «Αστακός» του Λάνθιμου ήταν καλή ταινία

Ξαφνιάστηκα! Ηταν χτες στις πέντε το απόγευμα. Οταν στο κινητό μου βρήκα μήνυμα. Το αντιγράφω όπως το διάβασα: «Δημήτρη έκανες λάθος. Η ταινία του Λάνθιμου είναι πολύ καλή». Υπογραφή Κώστας Γαβράς!

Τα 'χασα. Για κλάσματα δευτερολέπτου. Απάντησα «Πού είσαι;»--«Στο Carlton» (σ.σ. εννοεί ένα από τα τέσσερα πεντάστερα ξενοδοχεία της Croisette (παραλίας των Καννών)—«Πόσο θα μείνεις ακόμα;»- «Για δεκαπέντε λεπτά»--«Περίμενε με, έρχομαι»- «Κάνε γρήγορα»!

Αρχισα να τρέχω. Επρεπε να διασχίσω με σλάλομ τα στίφη που χαζολογάνε στους δρόμους. Μιλάμε για χιλιάδες τουρίστες. Που καταφθάνουν εδώ από όλα τα σημεία της Ευρώπης. Ιδιαιτέρως της Γαλλίας αλλά και της διπλανής Ιταλίας. Παιδιά, γέροι, γονείς, μοναχικοί, κορίτσια, φοιτητές. Ολοι. Μια θηριώδης ανθρώπινη μάζα που ξεροσταλιάζει με μοναδικό προορισμό να απαθανατίσει κάποιον star την ώρα του red carpet. Οι αθεόφοβοι ξεροσταλιάζουν κάτω από τον ήλιο, τη βροχή, τη μπόρα, τον αέρα, τα μπουρίνια. Ανθρωποι παντός καιρού. Μόνο και μόνο για να επιστρέψουν στην παρέα τους και να πουν «να, ήμουν κι εγώ εκεί». Και τσαφ να δείχνουν στο κινητό τους μια φωτογραφία με την Κέιτ Μπλάνσετ να μοιράζει χαμόγελα στους παπαράτσι. Οι πιο τυχεροί είναι αυτοί με κάποιο αυτόγραφο. «Please Cate, δώσε μου ένα αυτόγραφο!»

Τελικά φτάνω στην είσοδο του Carlton. Και τον βλέπω απέναντί μου. Το όνομά του στα γαλλικά Costa-Gavras. Το βιογραφικό του λέει ότι γεννήθηκε στην Αρκαδία το 1933. Είναι 82. Από κοντά, ούτε εξήντα. Χωρίς ίχνος χημείας. Πώς αυτό; Επειδή το κύτταρο. Αρκάς με τα όλα του. Αλλά εδώ και πάνω από εξήντα χρόνια πολίτης της Γαλλίας. Με τιμές, τίτλους, παράσημα, διακρίσεις και πολλά βραβεία. Ακόμα και Οσκαρ. Για τον «Αγνοούμενο» το 1982 κερδίζει Χρυσό Φοίνικα. Και ένα χρόνο αργότερα κερδίζει Οσκαρ σεναρίου. Το «Z» με Οσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας!

Respect. Στον άνθρωπο, τον καλλιτέχνη, τον Ελληνα και τον άντρακλα. Με τα όλα του. Η διαφωνία του με κλόνισε.

- Πες μου λοιπόν για τον «Αστακό»...

«Πολύ καλή ταινία. Μπορεί στο δεύτερο μέρος να χάνει λιγάκι, αλλά είναι πολύ καλή ταινία. Σουρεαλιστική, με τον δικό της κόσμο. Μερικοί δεν την κατάλαβαν. Και με καλές ερμηνείες. Ιδιαιτέρως από την Αγγελική Παπούλια. Με κράτησε. Αυτό είναι και το κριτήριο για μένα».

- Σε ακούω...

«Κοίτα να δεις. Αν θυμάσαι και με τον Αγγελόπουλο στην αρχή η κριτική ήταν λιγάκι επιφυλακτική για τη διάρκεια των πλάνων του. Ομως ήταν κάτι καινούργιο. Το ίδιο συμβαίνει με το Λάνθιμο. Νομίζω έκανες λάθος».

- Να ξέρεις Κώστα, ότι δεν είμαι προκατειλημμένος με κανέναν σκηνοθέτη. Αλλωστε για τον «Κυνόδοντα» του 2009 είχα γράψει έναν ύμνο. Τώρα διαφώνησα. Ομως σ' ακούω...

«Το ξέρω. Γι' αυτό σου έστειλα το μήνυμα. Επειδή δεν είσαι προκατειλημμένος».

- Αλλωστε, καθένας με τη γνώμη του...

«Μα πάντα συμβαίνει αυτό. Κάθε ταινία, ακόμα και τα κλασικά αριστουργήματα έχουν τους υποστηρικτές και αυτούς που διαφωνούν. Αυτή άλλωστε είναι και η γοητεία του Σινεμά. Επειδή δεν υπάρχει ομοφωνία. Πάντα δημοκρατία».

- Τον ξέρεις τον Λάνθιμο;

«Τον έχω συναντήσει, αλλά δεν είναι φίλος μου. Για μένα σημασία έχει ότι έκανε μια πολύ καλή ταινία».

- Οι κριτικές διχάστηκαν.

«Συμβαίνει. Αλλά ποιες είναι εναντίον του;»

- Ας πούμε η Liberation.

«Α, αυτή η εφημερίδα είναι σε φθίνουσα πορεία. Και οι κριτικοί της έχουν τις εμμονές τους με τη Νουβέλ βαγκ».

- Πρέπει να τα πούμε πιο αναλυτικά.

«Βιάζομαι. Αλλά την Τρίτη σου υπόσχομαι να σε δω να μιλήσουμε πιο διεξοδικά»

Η κωλοτούμπα, το «Ζ» και ο Ξυδάκης

Μετά απ αυτή την σύντομη κουβέντα ολίγον κλονίστηκα. Μπας και είδα την ταινία επιπόλαια; Μπας και παρασύρθηκα; Στα φεστιβάλ συμβαίνει μερικές φορές. Η πρώτη εντύπωση να καταλήγει σε λάθος. Γι αυτό τις φεστιβαλικές ταινίες τις ξαναβλέπω, πιο ψύχραιμα, στην Αθήνα. Εννιά φορές στις δέκα πέφτω μέσα. Με τον εαυτό μου. Κλονίστηκα και για το γεγονός ότι ο «Αστακός» ως αισθητική γραφή, είναι εντελώς έξω από τις ταινίες του Γαβρά. Ομως αυτό δεν τον εμπόδισε να τοποθετηθεί θετικά. Αυτός είναι ο Costa. Εφηβος. Πάντα ανοικτός σε κάθε «ρεύμα».

Επειδή λοιπόν ο Κώστας είναι για μένα η κλίμακα σοβαρότητας, ανησυχίας και αντικειμενικότητας, μέσα μου «κλώτσησα». Θα ξαναδώ «Αστακό» στην Αθήνα. Μακάρι να έχω πέσει έξω. Θα πείτε ότι είμαι έτοιμος για κωλοτούμπα. Λάθος. Βιαστική εκτίμηση. Οποιος αναθεωρεί με ανιδιοτελείς προθέσεις, αυτός και ο πιο ανοικτός άνθρωπος στον κόσμο. Αλλωστε πρέπει «ν' αγαπάμε τα λάθη μας». Αυτή και η ανθρώπινη πορεία!

Ο Κώστας παρέα με την γυναίκα του και παραγωγό του Μισέλ, έχει έρθει στις Κάννες για την αποψινή τιμητική βραδιά. Οπου θα προβληθεί το «Ζ» στην αίθουσα Bunuel. Στος 19.15 (ώρα Γαλλίας). Πρόκειται μάλιστα να παραβρεθεί και ο Ελληνας υπουργός Πολιτισμού Νίκος Ξυδάκης.

Το «Z» προβάλλεται επειδή είναι πια κλασική ταινία και οι Γάλλοι την έχουν μετατρέψει σε digital (ψηφιοποίηση).

Το «Ζ» λοιπόν προβλήθηκε στο φεστιβάλ των Καννών του 1968 και απέσπασε το δεύτερο μεγάλο βραβείο. Μετά κατέληξε στην Αμερική. Και κέρδισε το Οσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης παραγωγής. Εκείνη την εποχή ήταν ένα από τα κορυφαία καλλιτεχνικά «επιχειρήματα» εναντίον της Χούντας. Επειδή αναφέρεται και περιγράφει, σε στυλ αστυνομικού ρεπορτάζ, το τραγικό περιστατικό με την δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη (27 Μαίου του 1963 στην Θεσσαλονίκη)

Ο Ιβ Μοντάν υποδύεται τον Λαμπράκη, ο Ζαν Λουί Τρεντινιάν τον Σαρτζετάκη και ο Ζακ Περέν τον ρεπόρτερ, η Ειρήνη Παππά υποδύεται την σύζυγο του Λαμπράκη. Κοντά τους και πλήθος πασίγνωστων (εκείνη την εποχή) Γάλλων ηθοποιών

Το ιστορικό της ταινίας μοιάζει με «μυθιστόρημα». Οπως μου είπε αφηγηθεί ο ίδιος ο Γαβράς, αλλά και ο Βασίλης Βασιλικός, συγγραφέας του ομότιτλου βιβλίου.

«Το βιβλίο μου το έδωσε ο αδελφός μου και το διάβασα το αεροπλάνο. Αμέσως αποφάσισα να το μεταφέρω στην οθόνη. Το πρόβλημα που αντιμετώπισα είχε να κάνει με τους χώρους Ηταν αδύνατο να το γυρίσω στην Ελλάδα. Λόγω Χούντας. Ετσι αποφασίσαμε να το μεταφέρουμε στην Αλγερία».

Από την πρώτη στιγμή οι αρχές της Αλγερίας υποδέχτηκαν με ενθουσιασμό το συνεργείο του Κώστα Γαβρά. Και μάλιστα συμμετείχαν στην παραγωγή. Γι αυτό άλλωστε το Οσκαρ «καλύτερης ξενόγλωσσης παραγωγής» απονεμήθηκε στην Αλγερία. Οχι στην Ελλάδα. Οχι στην Γαλλία. Αλλά στην Αλγερία.

Στο σενάριο συμμετείχε, μαζί με τον Γαβρά ο Ισπανός συγγραφέας και σεναριογράφος Χόρχε Σεμπρούν.

Το αποτέλεσμα ξεπέρασε κάθε προσδοκία.

«Στην αρχή» μου είχε πει ο Γαβράς, «η προσέλευση θεατών ήταν μετρημένη. Κάθε εβδομάδα όμως τα εισιτήρια σκαρφάλωναν με πολλαπλασιαστική μανία. Εσπασε όλα τα ταμεία. Ρεκόρ. Φαντάσου ότι μετά από χρόνια πολλοί θεατές είχαν μπερδέψει τον Τρεντινιάν με τον αληθινό Σαρτζετάκη»

Η Κάρολ οδηγεί την κούρσα

Μέχρι στιγμής η ταινία του αμερικανού Τοντ Χέινς «Κάρολ» οδηγεί την κούρσα των εντυπώσεων και των κριτικών. Μια ταινία που αισθητικά μοιάζει με κόσμημα. Ευαισθησίας, βλεμμάτων, κοστουμιών και ερμηνειών. Η Κέιτ Μπλάνσετ ο ζωντανός ορισμός αξιοπρέπειας, κομψότητας, φινέτσας και ταλέντου. Το ίδιο και η τριαντάχρονη Ρούνι Μάρα. Οπως είχα γράψει, το ερωτικό, λεσβιακό ειδύλλιο ανάμεσα στην ώριμη και ευκατάστατη Κάρολ και την νεαρή πωλήτρια Τερέζ, διαδραματίζεται στη Νέα Υόρκη του 1952. Ο πουριτανισμός στο φόρτε του. Πρόκειται, άλλωστε, για αυτοβιαγραφικό περιστατικό που το μετέφερε σε μυθιστόρημα η Πατρίτσια Χάισμιθ το 1952 με τίτλο « The Price of the Salt». Μάλιστα το υπέγραψε με το ψευδώνυμο Κλερ Μόργκαν. Η ομοφυλοφιλία στην παρανομία.

«Εκείνη την εποχή» λέει η Κέιτ Μπλάνσετ «οι ταμπέλες «λεσβία» και «γκέι» δεν υπήρχαν στο λεξικό των αμερικανών. Ολοι αυτοί οι άνθρωποι ήταν «απόβλητοι», «παράνομοι», «παρίες».

- Είχατε πει ότι έχετε πάει με γυναίκες, είναι αλήθεια;

Κέιτ Μπλάνσετ: «το ζήτημα δεν είναι αν εγώ έχω ή δεν έχω πάει με γυναίκες. Το ζήτημα είναι ότι εν έτει 2015 ακόμα μας απασχολεί η προσωπική ιδιατερότητα καθενός».

Στο πάνελ του επαγγελματικού «Screen» η Κάρολ λαμβάνει μέσο όρο 3. 5 από δέκα κριτικούς. Οταν ο «Αστακός» του Λάνθιμου λαμβάνει μέσο όρο 2.4.

Ομως αυτές οι βαθμολογίες δεν καθορίζουν πάντα την ετυμηγορία των μελών της Κριτικής Επιτροπής. Η φετινή με προέδρους (δύο) τον Τζόελ και Ιθαν Κόεν.

Δεύτερη ταινία με καλό μέσο όρο είναι «Ο γιος του Σάουλ» του πρωτοεμφανιζόμενου Ούγγρου Λάζλο Νέμες.

Ομως για να μην βιαζόμαστε. Συντόμως πρόκειται να μπουν στην κούρσα των μνηστήρων του Χρυσού Φοίνικα ο εξαρετικός Γαλλο-καναδός Ντενί Βιλενέβ (σκηνοθέτης του «Prisoners»), ο Ιταλός Πάολο Σορεντίνο (σκηνοθέτης της ταινίας «Τέλεια ομορφιά»), ο Γάλλος Ζακ Οντιάρ καθώς και δύο Κινέζοι, ικανοί για όλα!