22ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης: Μαθήματα δημοσιογραφίας από έναν μετρ του είδους

«Αν εργάζεσαι ως ανταποκριτής σε ένα επικίνδυνο περιβάλλον και αρχίσεις να φοβάσαι μήπως τα όσα γράφεις στεναχωρήσουν τον εκδότη σου, το κοινό ή κάποιον άνθρωπο με ισχύ και εξουσία, πρέπει να αγοράσεις εισιτήριο για την πρώτη διαθέσιμη πτήση και γυρίσεις σπίτι σου. Είναι γελοίο να βρίσκεσαι κάπου όπου κινδυνεύει η ζωή σου και να επιβάλεις λογοκρισία στον εαυτό σου. Όταν συμβιβαστείς για πρώτη φορά, μετά δεν υπάρχει γυρισμός»: Την παραπάνω άποψη εξέφρασε ένας από τους κορυφαίους δημοσιογράφους στον κόσμο, ο διακεκριμένος Βρετανός, επί σειρά ετών πολεμικός ανταποκριτής στη Μέση Ανατολή, Ρόμπερτ Φίσκ, κατά την διάρκεια της πρώτης ζωντανής διαδικτυακής συζήτησης του φετινού online 22ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.

Και παρά το γεγονός ότι το βασικό θέμα της συζήτησης ήταν το ντοκιμαντέρ «Αυτό δεν είναι ταινία», με την σκηνοθετική υπογραφή του Γιουνγκ Τσανγκ, το οποίο παρακολουθεί και καταγράφει την καθημερινή πραγματικότητα του επί 30 ολόκληρα χρόνια ανταποκριτή του «Independent», για όσους το παρακολούθησαν, έμοιαζε περισσότερο με ένα πολύτιμο μάθημα αληθινής, ουσιαστικής δημοσιογραφίας.

Γιατί στην εποχή των fake news και της στείρας αναπαραγωγής δελτίων τύπου, στην οποία η είδηση παρουσιάζεται, πολύ συχνά, όχι στις πραγματικές της διαστάσεις αλλά σε εκείνες που οι υπεύθυνοι του εκάστοτε μέσου επιλέγουν, παρουσίες όπως αυτή του Ρόμπερτ Φίσκ υπενθυμίζουν τον πραγματικό ρόλο του τόσο σημαντικού αλλά και τόσο παρεξηγημένου αυτού λειτουργήματος.

«Στόχος μου είναι κάθε ανταπόκριση που γράφω να μοιάζει με γράμμα που στέλνω σε κάποιον φίλο, να μην είναι σοβαροφανής ή ακαδημαϊκή. Ως ανταποκριτές, έχουμε την υποχρέωση να σκαλίζουμε πιο βαθιά, να μην αντιγράφουμε απλώς τα ανακοινωθέντα που δημοσιεύουν τα πρακτορεία ειδήσεων. Το ζητούμενο είναι να αναδεικνύεται η προσωπική μας ματιά, να αποτυπώνεται ο θυμός κι η έκπληξή μας, τα γραπτά μας να έχουν χαρακτήρα» υπογράμμισε με νόημα ο πολυβραβευμένος Βρετανός δημοσιογράφος αναδεικνύοντας την ύψιστη σημασία της προσωπικής ματιάς σε ένα δημοσιογραφικό κείμενο αλλά και την ανάγκη της συμμετοχής του ρεπόρτερ στα γεγονότα που θέλει να αποτυπώσει και στην συνέχεια να μοιραστεί με το κοινό.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, εξάλλου, παρουσιάζει και η άποψη που εξέφρασε ο Ρόμπερτ Φίσκ σχετικά το αν και κατά πόσο πρέπει να υπάρχουν όρια στην αποτύπωση ειδήσεων και γεγονότων, ειδικά δε εκείνων που σχετίζονται με εικόνες φρίκης και θανάτου. « Κάποια στιγμή, πρέπει να δώσουμε στον κόσμο να καταλάβει ότι το αληθινό πρόσωπο του πολέμου είναι πάντοτε ίδιο και απαράλλαχτο και δεν έχει να κάνει με τη νίκη ή την ήττα. Ο πόλεμος είναι συνώνυμο του θανάτου, του εκμηδενισμού της ανθρώπινης ζωής, ύπαρξης και αξιοπρέπειας και δεν πιστεύω πως πρέπει να καμουφλάρουμε την όψη του θανάτου στις εικόνες μας. Εννοείται πως ένα ντοκιμαντέρ δεν πρέπει να κάνει κατάχρηση τέτοιων εικόνων διότι κινδυνεύει να καταλήξει “πορνογραφικό”, αλλά στη δημοσιογραφική έρευνα θεωρώ πως ο θάνατος πρέπει να απεικονίζεται. Είναι πάγια πεποίθησή μου ότι αν είχαμε περισσότερη συναίσθηση του θανάτου, πιθανώς να είχαμε λιγότερους πολέμους».

Όσο για τους όρους που έθεσε στον σκηνοθέτη προκειμένου να τού επιτρέψει να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ με πρωταγωνιστή τον ίδιο; «Αυτό που εξήγησα στον Γιούνγκ και το κατάλαβε με τη μία ήταν πως δεν θα διέκοπτα ποτέ αυτό που κάνω, ακόμη κι αν η κάμερα εκείνη τη στιγμή δεν με τραβούσε ή αν το πλάνο δεν ήταν το επιθυμητό. Εγώ συνεχίζω την πορεία μου κι ο Γιούνγκ καταγράφει ό,τι προλαβαίνει και μπορεί» εξομολογήθηκε ο ίδιος.

Από την άλλη πλευρά ο Γιουνγκ Τσανγκ παραδέχτηκε πως ο Φισκ όχι μόνον δεν τον απογοήτευσε αντιθέτως ήταν πολύ πιο προσιτός και ανοιχτός απ' ότι ο ίδιος φανταζόταν: «Όταν όμως ταξίδεψα στη Βηρυτό, με περίμενε μια έκπληξη. Ο Ρόμπερτ αποδείχτηκε πνευματώδης, εξωστρεφής και πολύ προσιτός».