Τα δύο χελιδόνια

Τα δύο χελιδόνια … θα μπορούσαν να ήταν ένα ωραίο (και ακριβό για τα πορτοφόλια των ερωτευμένων νέων) δώρο. Η λεπτομέρεια από την περίφημη «Τοιχογραφία της Άνοιξης» ή τα «Δύο χελιδόνια (που) ερωτοτροπούν πετώντας σε τοπίο με κόκκινα κρίνα» από τις ανασκαφές στην περιοχή Ακρωτήρι της Θήρας μπορεί κανείς να την βρει και να την αγοράσει έναντι της τιμής των 200 ευρώ στο πωλητήριο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αθήνα. Άλλωστε, η τοιχογραφία ανήκει στις συλλογές του Μουσείου.

Στο site του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και στη σειρά Το αντικείμενο του μήνα βρήκα μια ανάρτηση της δρ Δρ. Bασιλική Πλιάτσικα (Ιούλιος του 2018) με τίτλο Η «τοιχογραφία της Άνοιξης» για όλους όσοι επιθυμούν να γνωρίσουν καλύτερα αυτό το ζωγραφισμένο δωμάτιο που ο χρόνος πάει πολύ πίσω, στην εποχή της προϊστορικής Θήρας - 16ος αι. π.Χ..

Διαβάζουμε, λοιπόν, στην ανάρτηση: «Στην καρδιά του ανεσκαμμένου οικισμού του Ακρωτηρίου στη Θήρα, στο ισόγειο του Συγκροτήματος Δ, διασώθηκε η περίφημη “τοιχογραφία της Άνοιξης” που εκτεινόταν στους τρεις από τους τέσσερις τοίχους του μικρού δωματίου Δ2.

Το Δ2 ήταν από τα λίγα διακοσμημένα δωμάτια του συγκροτήματος και έχει ερμηνευθεί ως χώρος με λατρευτική χρήση. Στην ενιαία παράσταση των τοίχων του έχει ζωγραφιστεί μια συναρπαστική τοπιογραφία, όπου κυριαρχούν τα πολύχρωμα ηφαιστειακά βράχια της Θήρας, στολισμένα με τριάδες από ανθισμένα κόκκινα κρίνα, ενώ στον ουρανό πετούν χελιδόνια. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι εδώ παριστάνεται ο ερχομός της Άνοιξης στη θηραϊκή γη, τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο, όταν ανθίζουν τα λουλούδια και επιστρέφουν τα αποδημητικά πτηνά.

Φυσικοί πρωταγωνιστές μέσα στο ακίνητο τοπίο που κοσμούσε το μικρό ιερό είναι ασφαλώς τα επτά χελιδόνια, τρία μεμονωμένα και δύο ζευγάρια, καθένα απεικονισμένο με μοναδικό τρόπο. Το διακοσμητικό θέμα του χελιδονιού ήταν οικείο στην κεραμική των Κυκλάδων ήδη από τη Μέση εποχή του Χαλκού (2000-1600 π.Χ.). Εδώ, στην Υστεροκυκλαδική Ι (περ. 1600 π.Χ.) περίοδο του Ακρωτηρίου, ο ζωγράφος φέρνει το θέμα στη μεγάλη τέχνη της τοιχογραφίας εκτελώντας την απεικόνιση των χελιδονιών με πρωτοφανή ζωντάνια.

Είναι βέβαιο ότι έχει παρατηρήσει προσεκτικά τη συμπεριφορά των πουλιών και επιτυγχάνει, εφαρμόζοντας ευφυείς ζωγραφικές λύσεις, να αποδώσει την αέναη δυναμική ενός πλάσματος που στη φύση ίπταται αεικίνητο.

Στην “τοιχογραφία της Άνοιξης” η ερωτοτροπία των χελιδονιών έλκει αναπόφευκτα το βλέμμα του θεατή. “Όρθια σχεδόν, τα δύο ερωτευμένα χελιδόνια τερετίζουν” γράφει χαρακτηριστικά ο ανασκαφέας Σπυρίδων Μαρινάτος. Στην εικόνα των χελιδόνων που “ανταλλάσσουν τρυφερότητας εις τον αέρα” έχουμε μια σπανιότατη απεικόνιση ερωτοτροπίας στην Αιγαιακή τέχνη, πιθανότατα συμβολική και υπαινικτική για τις ανθρώπινες σχέσεις, δεδομένου ότι στην εικονογραφία της 2ης χιλιετίας π.Χ. δεν παριστάνονται σαφώς ερωτικές σκηνές μεταξύ των ανθρώπων.

Η παράσταση πτηνών ή ζώων σε ζεύγη που ερωτοτροπούν ήταν ένας εύσχημος τρόπος να δηλωθεί το αίσθημα του έρωτα, η αναπόφευκτη έλξη των φύλων, το προοίμιο της ορμέμφυτης διάθεσης αναπαραγωγής που οδηγεί στη δημιουργία οικογένειας. Είναι χαρακτηριστικό ότι σε άλλη τοιχογραφία από το Ακρωτήρι της Θήρας, στο Δωμάτιο 4 της Ξεστής 3, τα χελιδόνια έχουν ήδη φτιάξει τις φωλιές τους και φροντίζουν τους νεοσσούς τους.

Παρόμοιες παραστάσεις ερωτοτροπίας πτηνών απαντούν στην κρητομυκηναϊκή σφραγιδογλυφία, ενώ στο ένα από τα δύο χρυσά κύπελλα του Βαφειού, ένας ταύρος δίπλα σε μια αγελάδα στρέφει τρυφερά το κεφάλι του σε εκείνη. Το ενδιαφέρον στην “τοιχογραφία της Άνοιξης” είναι ότι εδώ το ερωτικό στοιχείο δηλώνεται σε ένα περιβάλλον θρησκευτικό, σε μια παράσταση που συμβολίζει την αναγέννηση της φύσης. Ο έρωτας δηλώνεται ως ελπιδοφόρο μήνυμα, ως φυσική εκδήλωση, ως κινητήριος δύναμη για τη συνέχιση της ζωής».

Η δρ Βασιλική Πλιάτσικα αναφέρει και την σχετική βιβλιογραφία:

- Harte K.J., «»Birds of the Thera Wall Paintings»», στο Sherratt S. (επιμ.), The Wall Paintings of Thera τ. ΙΙ, Athens 2000, 681-697.
- Immerwahr, S.A., «»Swallows and Dolphins at Akrotiri: Some Thoughts on the Relationship of Vase-Painting to Wall-Painting»», D.A. Hardy, C.G. Doumas, J.A. Sakellarakis, P.M. Warren (επιμ.), Thera and the Aegean World III, London 1990, 237-244.
- Marinatos, N., Art and Religion in Thera. Reconstructing a Bronze Age Society, Athens 1984.
- Marinatos, S., Excavations at Thera IV, Athens 1971.
- Μαρινάτος, Σ., Θησαυροί της Θήρας, Αθήναι 1972.
- Ντούμας Χ., Οι τοιχογραφίες της Θήρας, Αθήνα 1999.

Δεν θα ήθελα να γκρινιάξω αλλά τα δεδομένα δεν μου το επιτρέπουν. Έχετε επισκεφθεί το site του Ταμείου Αρχαιολογικών Πόρων και Απαλλοτριώσεων – το γνωστό ΤΑΠ- για βρείτε που και πως καταχωρούνται και παρουσιάζονται τα προϊόντα προς πώληση στους ειδικούς χώρους – πωλητήρια των Μουσείων και Αρχαιολογικών Χώρων.

Εν έτει 2019 μια από τις πιο σημαντικές οικονομικές δραστηριότητες του τόπου συνωστίζεται κάτω από τον τίτλο της ενότητας Πωλητέα Είδη. Με άλλα λόγια, επιστροφή στη δεκαετία του ΄70 δίχως ενδιάμεσους σταθμούς…

Μα δεν είναι καθόλου δύσκολο το υπουργείο Πολιτισμού κλπ που ελέγχει το ΤΑΠ να μιμηθεί τα μουσεία όλου του κόσμου ( έστω ας μείνει στην Ευρώπη μην πάει στον παράδεισο της Λατινικής Αμερικής) και να οργανώσει ένα e-shop της προκοπής που να λειτουργεί με όρους αγοράς από την αρχή έως το τέλος.

Αλλά, αυτά θα πει κανείς δεν γίνονται στην Ελλάδα. Λάθος αλλά το λάθος ξεκινά από το πολιτικό προσωπικό και το κομματικό- συντεχνιακό κράτος. Αν βρείτε το χρόνο και τη διάθεση διαβάστε για το προφίλ των μελών της διοίκησης του ΤΑΠ και θα καταλάβετε γιατί σε αυτόν τον ευλογημένο τόπο μια από τις καλύτερες βιομηχανίες μας – η δημιουργική βιομηχανία / creative industries- δεν μπορεί να βρει χώρο (έστω και χαραμάδα) για να ανθίσει και να μεγαλουργήσει …

Η ευχή είναι μία. Να μπορώ – μαζί με χιλιάδες πολίτες από όλο τον κόσμο- να αγοράζω από το e-shop του ΤΑΠ τα χελιδόνια της Άνοιξης. Όταν αυτό επιτέλους δημιουργηθεί και δουλέψει!