Σταύρος Λυγερός

Μπορεί η κυβέρνηση να διαβεβαιώνει σε όλους τους τόνους ότι θα εξαντλήσει την τετραετία, αλλά στην πραγματικότητα ο χρόνος των εκλογών θα αποφασιστεί από το επιτελείο του Μαξίμου με βάση τις πολιτικές συνθήκες, και συγκεκριμένα με κριτήριο πότε ο ΣΥΡΙΖΑ θα αποσπάσει το μεγαλύτερο δυνατόν ποσοστό.

Οπως χαρακτηριστικά μας είπε υπουργός, ο χρόνος των εκλογών είναι πάντα ανοιχτό ζήτημα. Με άλλα λόγια, ισχύει το «βλέποντας και κάνοντας». Η ίδια πηγή, ωστόσο, ξεκαθαρίζει ότι ο Αλέξης Τσίπρας θέλει να εξαντλήσει την τετραετία, αλλά αυτό θα συμβεί μόνο αν πειστεί ότι δεν θα του κοστίσει ακριβά όσον αφορά το εκλογικό ποσοστό.

Στο Μαξίμου θεωρούν ότι η μάχη για την εξουσία παίζεται. Σε κατ’ ιδίαν συνομιλίες, μάλιστα, επικαλούνται μυστικές δημοσκοπήσεις, οι οποίες δείχνουν μια διαφορά της τάξεως των 5 μονάδων, η οποία μπορεί να υπερκαλυφθεί. Είναι, άλλωστε, ίδιον κάθε κυβέρνησης, η οποία δημοσκοπικά βρίσκεται στη δεύτερη θέση, να υποκύπτει στο σύνδρομο μιας υπεραισιόδοξης ανάγνωσης της εκλογικής προοπτικής. Σύνδρομο το οποίο συχνά προσλαμβάνει διαστάσεις πολιτικής τύφλωσης. Οταν βρίσκεσαι στην εξουσία, η ελπίδα παραμονής πεθαίνει τελευταία, και σε αυτό ο ΣΥΡΙΖΑ δεν αποτελεί εξαίρεση.

Η αισιοδοξία στο Μαξίμου τροφοδοτείται από το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ πληρώνει πολιτικό-εκλογικό κόστος λόγω των βαρύτατων μνημονιακών μέτρων που εφάρμοσε, αλλά δεν καταρρέει. Για την ακρίβεια, έχει σταθεροποιήσει χαμηλότερα το δημοσκοπικό ποσοστό του, αλλά έχει εδραιωθεί ως ο ένας από τους δύο πυλώνες του πολιτικού συστήματος. Πατώντας στα παραπάνω, το Μαξίμου επιδιώκει να μετατρέψει τις επόμενες εκλογές σε ντέρμπι με δύο βασικά όπλα. Το πρώτο είναι το αφήγημα της «καθαρής εξόδου» από τα μνημόνια. Ακόμα κι αν ισχύσει το πιο αισιόδοξο σενάριο όσον αφορά τις διαπραγματεύσεις για το μεταμνημονιακό καθεστώς, «καθαρή έξοδος» δεν υφίσταται. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για σύνθημα.

Το γεγονός ότι δεν θα υπάρξει προληπτική πιστωτική γραμμή δεν σημαίνει «καθαρή έξοδο». Υπενθυμίζουμε ότι η Ελλάδα έχει αναλάβει δύσκολες δεσμεύσεις για πολλά-πολλά χρόνια. Και βεβαίως θα παραμείνει σε καθεστώς εποπτείας. Αν και δεν έχουν ακόμη καθοριστεί οι λεπτομέρειες, κατά πάσα πιθανότητα θα είναι αυστηρότερη σε σύγκριση με Ιρλανδία, Πορτογαλία και Κύπρο.

Μπορεί οι εταίροι και άλλοι διεθνείς παράγοντες, με πιο πρόσφατο παράδειγμα τον Ανχελ Γκουρία του ΟΟΣΑ, να μη φείδονται καλών λόγων, αλλά όλα δείχνουν ότι η στάση των δανειστών θα παραμείνει ιδιαίτερα ανελαστική. Οπως μας είπε κυβερνητικό στέλεχος, το οικονομικό επιτελείο κρατάει μικρό καλάθι, παρότι στο Μαξίμου επιμένουν στους αισιόδοξους τόνους για προφανείς επικοινωνιακούς λόγους.

Υπενθυμίζουμε ότι λόγω της επίμονης άρνησης του Βερολίνου η κυβέρνηση απέτυχε να προσεγγίσει τους δύο αλληλένδετους και μείζονος σημασίας στόχους της: την ανακοίνωση των μεσοπρόθεσμων μέτρων για την ελάφρυνση του χρέους και ως εκ τούτου τη συμμετοχή στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Οπως το ίδιο στέλεχος ομολογεί, στο Μαξίμου είχαν την τάση να θεωρούν ότι το εμπόδιο ήταν ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Γι’ αυτό και προσγειώθηκαν ανώμαλα όταν αποδείχθηκε ότι ο σοσιαλδημοκράτης υπουργός Οικονομικών Ολαφ Σολτς βαδίζει στα χνάρια του προκατόχου του. Παρ’ όλα αυτά, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, το καλοκαίρι θα κλείσει ένας κύκλος και θα έχει απήχηση το αφήγημα του Τσίπρα ότι βγάζει την Ελλάδα από τα μνημόνια, ότι τα πολύ δύσκολα θα περάσουν και ότι εφεξής τα νοικοκυριά θα δουν καλύτερες μέρες. Οι πολίτες έχουν ζωτική ανάγκη να ελπίσουν.

Το δεύτερο όπλο, με το οποίο ο Τσίπρας θα δώσει τη μάχη των εκλογών, είναι ότι κάνει πράξη την επαγγελία του για πάταξη της διαφθοράς στο πολιτικό σύστημα και ευρύτερα στον δημόσιο βίο. Σύμφωνα με κυβερνητική πηγή, το Μαξίμου είναι αποφασισμένο να πάει μέχρι τελικής πτώσεως. Αυτό φαίνεται και από την πυροδότηση της υπόθεσης Novartis, αλλά και από τη ρητορική που έχει υιοθετήσει στην υπόθεση Μαρινάκη.Οπως μας επιβεβαιώνει κυβερνητική πηγή, στόχος της επικοινωνιακής στρατηγικής του Μαξίμου είναι να ταυτίσει τον Κυριάκο Μητσοτάκη με τη διαπλοκή προκειμένου να τον εξουδετερώσει ηθικά και κατ’ επέκταση πολιτικά και εκλογικά. Με τις διαρκείς επιθέσεις επιχειρεί να θέσει την ηγεσία της Ν.Δ. σε θέση αμυνόμενου και απολογούμενου.

Η Ν.Δ. δεν βρίσκεται στη φάση που επιδιώκει να πάρει προβάδισμα έναντι του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό έχει συμβεί εδώ και καιρό και όλα δείχνουν ότι δεν είναι αντιστρέψιμο. Ως εκ τούτου, δεν έχει συμφέρον να μετατρέπει σε κεντρικό άξονα της πολιτικής της την ηθική αποδόμηση του ΣΥΡΙΖΑ. Αυτό που λείπει από τον Μητσοτάκη είναι να πείσει ότι ως ο επόμενος πρωθυπουργός μπορεί να οδηγήσει την Ελλάδα σε καλύτερες μέρες.

Κατά την ίδια πηγή, ο ΣΥΡΙΖΑ επιδιώκει η μπάλα να παραμείνει στο γήπεδο της διαπλοκής-διαφθοράς, επειδή θεωρεί ότι σε αυτό έχει πλεονέκτημα. Το σημαντικό είναι ότι αυτό το πιστεύουν και πολίτες που δεν έχουν ψηφίσει ΣΥΡΙΖΑ. Γι’ αυτό και -σύμφωνα με αξιόπιστες πληροφορίες- κατ’ εντολή του Μαξίμου συγκεντρώνονται με εντατικό ρυθμό στοιχεία για άλλες υποθέσεις. Ο σχεδιασμός του προβλέπει βομβαρδισμό της κοινής γνώμης με τέτοιου τύπου αποκαλύψεις.

Είναι ενδεικτικό ότι ο Τσίπρας και οι υπουργοί του όχι μόνο δεν τήρησαν αποστάσεις από την ενέργεια της Δικαιοσύνης να στείλει στη Βουλή την υπόθεση Novartis, αλλά και φρόντισαν με διάφορους τρόπους να δείξουν στην κοινή γνώμη ότι το βήμα αυτό κατέστη δυνατόν επειδή αυτοί ακριβώς βρίσκονται στην κυβέρνηση και όχι η Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ. Την ίδια τακτική ακολουθούν και στην υπόθεση Μαρινάκη. Οπως μας είπε κυβερνητικός παράγοντας, το πολιτικό μήνυμα που στέλνει το Μαξίμου στην κοινή γνώμη είναι ότι με άλλη κυβέρνηση τα σκάνδαλα θα είχαν κουκουλωθεί. Ο ίδιος αναγνωρίζει ότι η τακτική είναι αντιθεσμική, αλλά επελέγη επειδή έχει πολιτική εμβέλεια. Ο ΣΥΡΙΖΑ, άλλωστε, έχει επιλέξει το κοινωνικό ακροατήριο στο οποίο ποντάρει εκλογικά. Είναι κυρίως φτωχά στρώματα που αναζητούν προστασία και δεν δίνουν μεγάλη σημασία σε ζητήματα θεσμικής λειτουργίας.

Το πολιτικά ζητούμενο -πάντα κατά την ίδια πηγή- είναι οι επόμενες εκλογές να μετατραπούν σε ντέρμπι ή τουλάχιστον να εδραιωθεί ο ΣΥΡΙΖΑ ως ο αναμφισβήτητος δεύτερος πόλος-πυλώνας του πολιτικού συστήματος. Και ως εκ τούτου να εγγραφεί στη συνείδηση των κάθε είδους μηχανισμών και κέντρων ισχύος εντός και εκτός Ελλάδας, αλλά και των ψηφοφόρων ότι αν χάσει τις εκλογές θα είναι αυτός που θα επανέλθει στον επόμενο εκλογικό γύρο. Οπως μάλιστα τόνισε, εδώ κολλάει και η ψήφιση της απλής αναλογικής.

Ο Τσίπρας έχει πρόσθετο ειδικό λόγο να επιδιώκει το μεγαλύτερο δυνατό ποσοστό. Ετσι, όπως πυροδοτήθηκε η υπόθεση Novartis, αλλά και τα όσα ακολούθησαν, έχουν διαμορφώσει κλίμα οξύτατης πόλωσης, το οποίο προσλαμβάνει εμφυλιοπολεμικά χαρακτηριστικά. Οι διώξεις εναντίον ανώτατων στελεχών της αντιπολίτευσης έχουν με τη σειρά τους τροφοδοτήσει και παροξύνει προϋπάρχουσες ρεβανσιστικές τάσεις στους κόλπους της Ν.Δ. και σε μια πτέρυγα του ΚΙΝ.ΑΛ. Με άλλα λόγια, στο Μαξίμου πιστεύουν ότι ο Μητσοτάκης, αν έχει τα πολιτικά περιθώρια, θα επιχειρήσει να στήσει ειδικά δικαστήρια εναντίον τους. Γι’ αυτό και θεωρούν ότι ένα υψηλό ποσοστό θα λειτουργήσει μετεκλογικά ως ασπίδα.

Ο στόχος του υψηλότερου δυνατού ποσοστού, όμως, επηρεάζει την επιλογή του χρόνου διεξαγωγής των εκλογών. Προφανώς και ο Τσίπρας και οι υπουργοί του θα προτιμούσαν να εξαντλήσουν την τετραετία. Από την άλλη πλευρά, όμως, δεν θα το διακινδυνεύσουν αν εκτιμήσουν ότι εξάντληση της τετραετίας ισοδυναμεί με βαριά εκλογική ήττα.

Στο τραπέζι του πρωθυπουργού βρίσκονται τρία σενάρια:

Το πρώτο είναι οι εκλογές να γίνουν τον Οκτώβριο του 2019 μαζί με τις τοπικές, όπως προανήγγειλε ο Πάνος Σκουρλέτης. Τα υπέρ είναι η μέγιστη δυνατή παραμονή στην εξουσία. Πρόκειται για ισχυρό κίνητρο, δεδομένου ότι, όπως και οι προηγούμενοι, έτσι και αυτοί αγαπούν πολύ τις καρέκλες τους.

Το δεύτερο σενάριο είναι οι εκλογές να γίνουν μαζί με τις ευρωεκλογές (και ίσως και με τις τοπικές) σε έναν χρόνο και κάτι από τώρα. Το βασικό επιχείρημα είναι ότι ο ψηφοφόρος θα διοχετεύσει την πολιτική δυσαρέσκειά του κυρίως στις ευρωκάλπες, με αποτέλεσμα οι απώλειες στις εθνικές κάλπες να είναι συγκριτικά μικρότερες. Η πολιτική ιστορία της Μεταπολίτευσης επιβεβαιώνει αυτή την τάση. Το επικουρικό επιχείρημα είναι ότι ναι μεν δεν εξαντλείται η τετραετία, αλλά η απώλεια από την παραμονή στην εξουσία θα είναι λίγοι μήνες.

Το τρίτο σενάριο είναι οι εκλογές να γίνουν στα τέλη του ερχόμενου Σεπτεμβρίου ή στις αρχές του Οκτωβρίου. Οι υποστηρικτές του αναγνωρίζουν, βεβαίως, ότι έτσι χάνεται ένας χρόνος εξουσίας, αλλά αντιτείνουν ότι είναι ο καταλληλότερος χρόνος για να αποσπάσει ο ΣΥΡΙΖΑ το μέγιστο δυνατό ποσοστό. Η Ελλάδα θα έχει μόλις εξέλθει από τα μνημόνια, θα επικρατεί κλίμα ελπίδας για το αύριο, το οποίο θα ενισχύεται από το γεγονός ότι θα έχουν ήδη διοχετευθεί στην οικονομία οι πόροι από τον τουρισμό με όλα τα θετικά που αυτό συνεπάγεται.

Αντιθέτως, εάν οι εκλογές γίνουν το 2019, ο ΣΥΡΙΖΑ θα υποστεί μεγάλη φθορά. Η κυβέρνηση θα δυσκολευτεί πολύ να δώσει τον Δεκέμβριο τον γνωστό ετήσιο μποναμά στα φτωχότερα στρώματα, όπως έπραξε το 2017 και το 2016. Για το 2018 ο στόχος είναι πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ και όχι 1,75% που ήταν το 2017. Αυτό σημαίνει ότι για να δοθεί ο μποναμάς πρέπει να συγκεντρωθεί γιγαντιαίο υπερπλεόνασμα, δηλαδή να γίνει ακόμα μεγαλύτερη αφαίμαξη από την πραγματική οικονομία.

Επειδή οι αποδέκτες του μποναμά θεωρούν δεδομένο ότι θα πάρουν τα ίδια και φέτος, ακόμα κι αν τους δοθεί μικρότερο ποσό θα δυσανασχετήσουν. Δεδομένου ότι όλα δείχνουν πως θα ναυαγήσει η προσπάθεια της κυβέρνησης να μετατεθεί η περικοπή των συντάξεων από το 2019 στο 2020, από την αρχή της φετινής χρονιάς οι συνταξιούχοι και όσα άνεργα παιδιά και εγγόνια ζουν από τις συντάξεις θα υποστούν σημαντική πίεση, γεγονός το οποίο θα έχει τις δικές του πρόσθετες αρνητικές για τον ΣΥΡΙΖΑ συνέπειες στο πολιτικό-εκλογικό επίπεδο.

Οπως χαρακτηριστικά μας είπε ανώτατο στέλεχος του κυβερνώντος κόμματος, μόνο οι αθεράπευτα αισιόδοξοι και οι κολλημένοι με την εξουσία δεν βλέπουν ότι ο καταλληλότερος χρόνος για κάλπες είναι προτού αρχίσουν οι πολίτες να βιώνουν τη μεταμνημονιακή εποχή. Ο ίδιος, όμως, πρόσθεσε με νόημα ότι στον ΣΥΡΙΖΑ υπάρχουν αρκετοί τέτοιοι, και μάλιστα κάποιοι από αυτούς βρίσκονται στο Μαξίμου.