Πάνος Σταθόπουλος

Είναι μεν εκλογές «δεύτερης τάξης» (όπως αναφέρονται στην πολιτική επιστήμη), συγκρίνοντας με τις βουλευτικές εκλογές που καθορίζουν τη διακυβέρνηση, αλλά ο ρόλος τους δεν περιορίζεται στην καταγραφή και μόνο των πολιτικών δυνάμεων στη χρονική συγκυρία της διεξαγωγής τους, περίπου ως μια «μεγάλη δημοσκόπηση».

Σκοπός τους είναι να διαμορφώσουν τη δομή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου το οποίο με τη σειρά του θα πάρει αποφάσεις που διαμορφώνουν τις ζωές μας ως Ευρωπαίων πολιτών. Προσφέρονται επομένως, αν μη τι άλλο, για ουσιαστικές συζητήσεις και προτάσεις που δίνουν μια ευρύτερη προοπτική στο μεμονωμένο πολιτικό πλαίσιο της κάθε χώρας που μετέχει στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Οπως έχει αποδειχθεί όμως εμπειρικά, η συζήτηση για τα ευρωπαϊκά θέματα συνήθως δεν διαδραματίζει τον ρόλο που θα έπρεπε, με αποτέλεσμα και η συμμετοχή των ψηφοφόρων να περιορίζεται σημαντικά στην πορεία του χρόνου. Είναι χαρακτηριστικό, δηλαδή, ότι στα 45 μέχρι σήμερα χρόνια κατά τη διάρκεια των οποίων έχουν διεξαχθεί εννέα ευρωεκλογές, η συμμετοχή το 1979 ήταν 63% κατά μέσο όρο των εγγεγραμμένων ψηφοφόρων στις τότε εννέα πρώτες χώρες-μέλη και έκτοτε, ακολουθώντας σαφή φθίνουσα πορεία, έφτασε μέχρι και πολύ πιο κάτω από το 50% (44% το 2004, 43% το 2009 και το 2014).

Παρ’ όλα αυτά, στις τελευταίες ευρωεκλογές του 2019 η μέση ευρωπαϊκή συμμετοχή επανήλθε οριακά πάνω από το 50%. Γεγονός που δεν προέκυψε απρόοπτα, όπως έχει ήδη αναλυθεί από σχετικές έρευνες (Ευρωβαρόμετρο και άλλες), στις οποίες επισημαίνεται μια διαρκώς αυξανόμενη πλέον αίσθηση των πληθυσμών ότι, εντέλει, τα θέματα που διαμορφώνονται στο Ευρωκοινοβούλιο αφορούν τις ζωές τους, και μάλιστα σημαντικά. Ειδικά στον ολοένα πιο αβέβαιο σύγχρονο κόσμο.

Στην Ελλάδα τα αντίστοιχα ποσοστά συμμετοχής ακολούθησαν επίσης φθίνουσα πορεία, από το 82% του 1981 έως το 59% του 2019, με χαρακτηριστικό όμως ότι το 2019 δεν σημειώθηκε άνοδος (το 2014 η συμμετοχή ήταν 60%), αλλά και με δεδομένο επίσης ότι ειδικά στις ευρωεκλογές του 2009 σημειώθηκε απόλυτα χαμηλό ποσοστό συμμετοχής που καταγράφηκε μόλις στο 52,5%.

Εντοπίζοντας επομένως μία διαφοροποίηση της Ελλάδας σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη στα τελευταία χρόνια και εν όψει των επικείμενων ευρωεκλογών θα πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι, ενώ στην Ευρώπη υπάρχουν ήδη εκτιμήσεις περαιτέρω αυξητικής συμμετοχής, στην Ελλάδα δεν έχουμε καμία ένδειξη για κάτι αντίστοιχο. Το μονόπλευρο πλαίσιο «εσωτερικής κατανάλωσης» στο οποίο επικεντρώνονται τα κόμματα, την ίδια ώρα που το ευρωπαϊκό πλαίσιο εκπέμπει πλέον σαφή ζητήματα αναγκαίου επανακαθορισμού, απογοητεύει και δεν κινητοποιεί τους πολίτες.

Πάνος Σταθόπουλος, Διευθυντής Επιστημονικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Δημοκρατίας «Κωνσταντίνος Καραμανλής»