Μπάμπης Κούτρας

Το σκηνικό το είδαμε αρχικά με την πανδημία, από τις φαρμακευτικές εταιρείες παρασκευής εμβολίων. Δυο-τρεις βιομηχανίες φαρμάκων αξιοποίησαν την επιστήμη προς όφελος της κοινωνίας και της προστασίας της υγείας στην ανθρωπότητα. Προφανώς αποκόμισαν κολοσσιαία κέρδη, όμως ουδείς μπορεί να αμφισβητήσει με σοβαρά επιχειρήματα ότι προσέφεραν μια ουσιαστική, κρίσιμης σημασίας υπηρεσία, σώζοντας εκατοντάδες εκατομμύρια ζωές με τα εμβόλια και τα φάρμακα κατά της COVID-19. Ωστόσο θα έπρεπε ένα μέρος από αυτά τα υπερκέρδη να τα επιστρέψουν ή να υποχρεωθούν να τα επιστρέψουν στο κοινωνικό σύνολο με δωρεάν διάθεση εμβολίων ή γενικότερα φαρμακευτικού υλικού. Εκτός από τα έσοδα και τους μετόχους, υπάρχει και η ανάγκη των ανθρώπων για αξιοπρεπή διαβίωση.

Αλλά αυτό που συνέβη με τις φαρμακευτικές και την πανδημία δεν έχει την παραμικρή σχέση και σε κανένα επίπεδο με τις πρακτικές που εφαρμόζουν οι εταιρείες ενέργειας, τις οποίες και καυτηριάζει δημόσια ο Αντόνιο Γκουτέρες. Κυρίως, διότι οι ενεργειακοί πάροχοι εκμεταλλεύτηκαν τον πόλεμο της Ουκρανίας, επιλέγοντας να γίνουν μέρος του προβλήματος και όχι της λύσης.

Επειδή πολύ σπάνια ο γ.γ. του ΟΗΕ χρησιμοποιεί τόσο σκληρές εκφράσεις, θα πρέπει να δοθεί περισσότερη προσοχή στην πρόσφατη τοποθέτησή του για την κατάσταση στον ενεργειακό κλάδο. Οπως είπε, οι εταιρείες πετρελαίου και φυσικού αερίου κερδοσκοπούν στην πλάτη των φτωχών επιβαρύνοντας επιπλέον το περιβάλλον. Τα υπερκέρδη των μεγαλύτερων εταιρειών του κλάδου για το πρώτο τρίμηνο του 2022 αγγίζουν τα 100 δισ. δολάρια. Οι εθνικές κυβερνήσεις οφείλουν, πάντα κατά τον Αντόνιο Γκουτέρες, να φορολογήσουν αυστηρά αυτή την «ανήθικη» υπερβάλλουσα κερδοφορία και να διοχετεύσουν τα έσοδα στην ενίσχυση των πιο ευάλωτων τμημάτων του πληθυσμού τους.

Αν δούμε, για παράδειγμα, τα μέτρα της ελληνικής κυβέρνησης, κινούνται στη σωστή κατεύθυνση. Με την επιβολή περιορισμού στην ανώτατη χρέωση του καταναλωτή, το μηνιαίο πάγιο στα 5 ευρώ, τη φορολόγηση με 90% στα υπερέσοδα των εταιρειών ενέργειας, τις επιδοτήσεις με τα προγράμματα Power και Fuel Pass, την ενθάρρυνση του ανταγωνισμού στην αγορά με τη θέσπιση ενός νέου πλαισίου κανόνων δημιουργούν ένα σημαντικό πλέγμα προστασίας του καταναλωτή. Ταυτόχρονα, όμως, οι εταιρείες του κλάδου (εκτός από μία-δύο σημαντικές εξαιρέσεις) επιχειρούν να επωφεληθούν - και να παρουσιάσουν σαν δικές τους ακόμη και τις κυβερνητικές πρωτοβουλίες. Ηταν εξαρχής δεδομένο και αυτονόητο ότι οι επιχειρήσεις ενέργειας δεν θα υπέμεναν παθητικά και απλώς θα συμμορφώνονταν στην κρατική πολιτική για την αντιμετώπιση της κρίσης. Ωστόσο, ο τρόπος που αντιδρούν οι εν λόγω εταιρείες και οι μέθοδοι που χρησιμοποιούν μαρτυρούν ότι, παράλληλα με αυτόν της Ουκρανίας, διεξάγεται ένας αναίμακτος αλλά εξίσου σκληρός πόλεμος συμφερόντων. Στον οποίο οι σύγχρονες κυβερνήσεις δεν έχουν το δικαίωμα να επικαλούνται τις αρχές του ελεύθερου εμπορίου, της αυτορύθμισης της αγοράς κ.λπ. Αντιθέτως, όταν ο πληθωρισμός καλπάζει με ρυθμό 12% σε χώρες όπως η Ελλάδα, το καθήκον της εκάστοτε κυβέρνησης είναι να οριοθετεί το περιθώριο κέρδους των εταιρειών ενέργειας, καυσίμων κ.ο.κ., ενισχύοντας απευθείας τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά που ήδη δοκιμάζονται από τις επιπτώσεις του πολέμου. Και να το κάνει αυτό ουσιαστικά και στην πράξη, όχι μόνο με εξαγγελίες και αγαθές προθέσεις. Οσο για τους σκληροπυρηνικούς υποστηρικτές του φιλελευθερισμού, μπορούν να αναβάλουν την αντίθεσή τους στον κρατικό παρεμβατισμό για αργότερα, όταν θα έχει λήξει ο συναγερμός. Εκτός αν προτιμούμε να θυσιάσουμε τους ανθρώπους για την ιδέα της ελεύθερης αγοράς, η οποία -όπως αποδεικνύεται καθημερινά- μόνο ελεύθερη δεν είναι.