Δημήτρης Παγαδάκης

Με την ανοιχτή επιστολή τους, πάντως,  η οποία δημοσιεύτηκε σε μια σειρά καθημερινών ευρωπαϊκών εφημερίδων οι ίδιοι οικονομολόγοι τόνισαν στη έκκληση τους ότι:  «Σχεδόν το 25% του ευρωπαϊκού δημόσιου χρέους ανήκει πλέον στην κεντρική τράπεζα. Οφείλουμε το 25% του χρέους μας στους εαυτούς μας. Η πρότασή μας είναι απλή: ας υπογράψουμε μια συμφωνία μεταξύ των ευρωπαϊκών κρατών και της ΕΚΤ. Η τελευταία θα δεσμευτεί να διαγράψει το δημόσιο χρέος που κατέχει (ή θα το μετατρέψει σε διαρκές άτοκο χρέος), ενώ τα κράτη θα δεσμευτούν να επενδύσουν το ίδιο ποσό στην οικολογική και κοινωνική ανασυγκρότηση». 

Διευκρίνισαν ότι αν τα κράτη αποπληρώσουν το ποσό αυτό, σχεδόν 2,5 τρισεκατομμύρια ευρώ, θα πρέπει να το βρουν αλλού, είτε δανειζόμενα για να το αναχρηματοδοτήσουν αντί να επενδύουν, είτε αυξάνοντας τους φόρους, ή μειώνοντας τις δαπάνες. Αποσαφήνισαν ακόμη, για να μην παρεξηγηθούν, πως η ακύρωση του χρέους που κατέχει η ΕΚΤ, ακόμη και υπό την προϋπόθεση της επανεπένδυσης, δεν μπορεί να θεωρηθεί η μόνη αποφασιστική λύση σε θέματα μακροοικονομικής πολιτικής. Δεν ξεκαθάρισαν, ωστόσο,  σε ποιους μελλοντικούς τομείς θα κατευθυνθούν οι συγκεκριμένες επενδύσεις.

Για  αρκετούς συνάδελφους τους τα αιτήματα τους συνιστούν μια καθαρά λαϊκιστική προσέγγιση, απότοκο  άγονων ακαδημαϊκών ανιχνεύσεων.  Ας μη προστρέξει όμως κανείς  προς κατανόηση του θέματος σε στενά οικονομικούς ορούς, με τοκοχρεολύσια, κατά τόπους κεντρικές τράπεζες, ομόλογα που λήγουν  και επανεπενδύονται σε νέα κρατικά ομόλογα, εμπιστοσύνη των χρηματαγορών κλπ. Το σίγουρο είναι ότι η πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης και των χαμηλών έως αρνητικών  επιτοκίων της ΕΚΤ διατηρούν  το κόστος δανεισμού και εξυπηρέτησης του χρέους σε χαμηλά  επίπεδα. Σε κάθε περίπτωση προφανώς δεν χρειάζεται κάθε ευρωπαίος πολίτης να εντρυφήσει και στις ερμηνείες των κανόνων λειτουργίας των θεσμικών οργάνων και των δεσμευτικών συνθηκών της ΕΕ ή να ερευνήσει τα πρωτόκολλο του ευρωπαϊκού  συστήματος των κεντρικών τραπεζών. ‘Όσο και αν όλα σχετίζονται μεταξύ τους, αλλού εντοπίζονται τα επείγοντα ερωτήματα.

Υπάρχει  κίνδυνος μιας ενδεχόμενης επιστροφής  σε πολιτικές λιτότητας; Διέρχεται η Ευρώπη μια κρίση εξαιρετικών διαστάσεων που θα δικαιολογούσε εξίσου έκτακτα  μέτρα; Αρκεί το ευρωπαϊκό σχέδιο ανάκαμψης που βασίζεται σε κατανομή 300 δισεκατομμυρίων ευρώ για τρία χρόνια, ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ζήτησε 2 τρισεκατομμύρια ευρώ; Χρειάζεται άραγε πολιτική βούληση η οποία μέσω συμφωνιών θα παρακάμψει   νομικές δυσκολίες που αυτοακυρώνουν συστηματικά την Ευρώπη εξαιτίας της προσήλωσής στους δικούς της κανόνες; Ή, μήπως, φτάνει ο μαζικός εμβολιασμός των πολιτών- όπου η Κομισιόν τα ‘κανε μπάχαλο- ώστε να επανέλθει η σταθερότητα κι η ευημερία στη ΕΕ; 

Αναπόφευκτα με τεχνικούς όρους και ευχολόγια του τύπου « το  2021 θα είναι χρονιά ανάκαμψης» δεν στεγανοποιούνται οι συλλογικοί -σωστοί ή λάθος αδιάφορο- προβληματισμοί για τη διασφάλιση του γενικότερου ευρωπαϊκού συμφέροντος. Έτσι κι αλλιώς δεν υπάρχει λεπτομέρεια στην Ιστορία η οποία να στερείται σημασίας. Εν προκειμένω η Ευρώπη δεν βρίσκεται μπροστά σε μια άγνωστη ή καινούργια διανοητική κατάσταση, έναν ξεχωριστό  «τρόπο σκέψης» που να αποκλείει το δημόσιο διάλογο. 

Το έργο έχει ξαναπαιχτεί, σε άλλες, βέβαια, συνθήκες. Όπως στη διάσκεψης του Λονδίνου του 1953, όταν η Γερμανία επωφελήθηκε από την διαγραφή των δύο τρίτων του δημόσιου χρέους της για να ανακάμψει στον ευρωπαϊκό χώρο. Ακόμη κι αν πρόκειται να επαναληφθεί ως δημοσιονομική φάρσα, δεν αφαιρεί στο γεγονός το δικαίωμα να ξανασυζητηθεί. Πόσο μάλλον σήμερα που οι αναθεωρήσεις δογμάτων φαντάζουν αναγκαίες όταν οι περισσότερες χώρες της ευρωζώνης εισέρχονται σε κούρσα οικονομικής συρρίκνωσης και υπερχρέωσης. 

¨Όπως και να χει, εν μέσω πανδημίας η κουβέντα έχει ανοίξει από τα χαμηλά. Τον απόηχο της τον αφουγκράζονται τα ψηλά πατώματα του Μπερλεμόντ στις Βρυξέλες και του ουρανοξύστη της ΕΚΤ στη Φραγκφούρτη. Το κρίσιμο ζήτημα είναι τι θέλει πίσω από τις κουρτίνες των νευρώσεων του  το Βερολίνο. Και φυσικά αν η Λαγκάρντ θα συνεχίζει στη δική της πίστα να τραγουδάει κάτι παρόμοιο με το «δεν είναι σωστό, αδιανόητο. Μου κάνεις κακό κι είναι ασυγχώρητο» που έλεγε πριν καμιά  20αρια χρόνια σε πυρπολημένο πάλκο η Άντζελα Δημητρίου.