Ο Κολοκοτρώνης, ο Υψηλάντης, ο Μιαούλης από την Έπαυλη Θων... στην πλατεία Κουμουνδούρου

Την προσοχή του επισκέπτη της έκθεσης «Αθήνα, 180 χρόνια πρωτεύουσα», που φιλοξενείται στο διώροφο νεοκλασικό κτήριο της Παλαιάς  Δημοτικής Πινακοθήκης επί της πλατείας Κουμουνδούρου – που επαναλειτουργεί μετά από το πέρας των απαραίτητων και αναγκαίων εργασιών αποκατάστασης και συντήρησης- κερδίζουν 58 μικρές μαρμάρινες προτομές αγωνιστών, φιλελλήνων και πολιτικών της Ελληνικής Επανάστασης που κοσμούσαν την  κατεδαφισμένη σήμερα Έπαυλη Θων στη συμβολή της Κηφισίας με την Αλεξάνδρας.

Οι 58 προτομές – ο Κολοκοτρώνης, ο Υψηλάντης, ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Μιαούλης, ο Παπαφλέσσας κ.α- συγκροτούν μια από τις ιδιαίτερες συλλογές της Δημοτικής Πινακοθήκης - ανήκουν, από το 2007, σε αυτήν, ενώ για 40 και πλέον χρόνια ήταν στη φύλαξη της- που για πρώτη φορά ως ενιαίο σύνολο στο ευρύ κοινό, λειτουργώντας προκλητικά ως αφορμή για ένα ταξίδι στην ιστορία.



Οι προτομές υπήρχαν στο περιβάλλοντα χώρο της Έπαυλης – όπως προκύπτει και από την ανάγνωση ενός μικρού αποσπάσματος από το κείμενο του Εμμ. Ροϊδη «Αι εξοχαί των Αθηνών». Πιο συγκεκριμένα, γράφει ο Ροϊδης:  «Μεταξύ των επαύλεων τούτων διακρίνεται η του κ. Θων , του προικίσαντος ιδία δαπάνη και δια κομψού ναΐσκου το χωρίον. Προστάτης ων της καλλιτεχνίας , ευηρεστήθη να μεταβάλη τον κήπον εις έκθεσιν των προϊόντων της συγχρόνου ημών γλυπτικής. Απέχοντες ν΄αποφανθώμεν περί της αξίας των καλλιτεχνημάτων τούτων, αρκούμεθα να είπωμεν ότι η πυκνότης των λευκαζόντων μεταξύ της χλόης μαρμάρων και η γειτνίασις της μικράς εκκλησίας μεταδίδουσιν εις τον ευθαλή τούτον κήπον όψιν τινά κοιμητηρίου». [Το απόσπασμα φιλοξενείται στο βιβλίο των Θαν. Γιοχαλά και Τ. Καφετζάκη  «Αθήνα, Ιχνηλατώντας την πόλη με οδηγό την ιστορία και τη λογοτεχνία»].

Σήμερα, από την έπαυλη Θων σώζεται μόνο ο ναϊσκος. Η έπαυλη ανατινάχθηκε το 1944, στα Δεκεμβριανά και ό,τι είχε απομείνει από εκείνη κατεδαφίστηκε δύο χρόνια αργότερα.



Η έπαυλη Θων – ο Νικόλαος Θων (1848-1906) ήταν οικονομικός σύμβουλος του Βασιλέως Γεωργίου του Α΄- κτίσθηκε τη δεκαετία του 1880 σε σχέδια του Ερνέστου Τσίλλερ.
Η ιστορία της έπαυλης είναι πλούσια.Το 1918 το υπόγειό της μετατράπηκε σε φυλακή.Το 1932 στέγασε το «Θεραπευτήριο Αμπελοκήπων. Έπαυλις Θων». Το διάστημα 1936‐1944 λειτούργησε εκεί το ιδιωτικό σχολείο Γ. Νεστορίδη.