Η Φραγκογιαννού σε νέες περιπέτειες

«Με τον Παπαδιαμάντη αισθανόμουν πάντα μια οικειότητα. Με την Φραγκογιαννού δεν ήταν το ίδιο, ένιωθα δέος και φόβο». Με αυτά τα λόγια ξεκινάει ο Γιώργος Κουμεντάκης να ξετυλίγει το κουβάρι της ενασχόλησής του με τον κορυφαίο λογοτέχνη και ένα από τα σημαντικότερα έργα της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Πριν από δύο χρόνια η Εθνική Λυρική Σκηνή ανέθεσε στον ίδιο να συνθέσει μια νέα όπερα βασισμένη στην «Φόνισσα» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη θεωρώντας ότι η σύγχρονη μουσική γλώσσα του Κουμεντάκη με τα στοιχεία της ελληνικής δημοτικής παράδοσης που συνδυάζει, ταιριάζει απόλυτα στον λογοτέχνη και την ηρωίδα του.

«Έγραψα αυτή την όπερα για δύο βασικούς λόγους, εκτός από το να ξεπεράσω τους φόβους μου για το πρόσωπο της Φόνισσας» τονίζει ο συνθέτης και εξηγεί: «Ο πρώτος ήταν ότι ο ποιητικός λόγος του Παπαδιαμάντη είναι πολύ δυνατός και σου επιτρέπει τη μελοποίηση και ο δεύτερος  ο χαρακτήρας της φόνισσας, η ιδιαιτερότητά της, τα έντονα χαρακτηριστικά που έχει, η περίεργη ιδιοσυγκρασία της, που μου έδινε πάντα την εντύπωση ότι θα ταίριαζε σαν ένα πρόσωπο του λυρικού θεάτρου».

Η δράση της όπερας παρακολουθεί αυτήν του μυθιστορήματος, συμπυκνώνοντάς την στα ουσιώδη. Πρωταγωνιστεί η Φραγκογιαννού, μια βασανισμένη μεσόκοπη γυναίκα που έχει αναλώσει τη ζωή της υπηρετώντας τους άλλους: γονείς, σύζυγο, παιδιά, εγγόνια. Απαυδισμένη και αντιλαμβανόμενη τη δυσμενή θέση των γυναικών σε φτωχές, αγροτικές κοινωνίες όπως η δική της, καταλήγει να πιστέψει ότι είναι αποστολή της να απαλλάξει τον κόσμο από τα κορίτσια. Ξεκινά στραγγαλίζοντας τη νεογέννητη εγγονή της και επαναλαμβάνει το φονικό, πνίγοντας άλλα κορίτσια σε νερό. Καταδιωκόμενη στα βουνά από τις αρχές, η Φραγκογιαννού αποφασίζει να εξομολογηθεί αλλά χάνεται στη θάλασσα καθώς προσπαθεί να φτάσει στο ερημητήριο του Αγίου Σώστη.

Η μουσική του Κουμεντάκη δεν επιχειρεί μια αναβίωση εποχής, αλλά μια «εσωτερική αναβίωση» του ψυχογραφήματος της ίδιας της Φραγκογιαννούς. H σύνθεση ακολουθεί κάθε βήμα της Φόνισσας - άλλοτε εξωτερικεύει τον ψυχισμό της και άλλοτε βυθίζεται στους σκοτεινούς και  υπόγειους διαδρόμους της ψυχής της. Άλλοτε κοιτάζει τον κόσμο κατάματα και άλλοτε χάνεται στην ονειροπόληση.

Σύμφωνα με τον συνθέτη το πρόσωπο της ηρωίδας αρχίζει να ολοκληρώνεται στο μυαλό του όσο πλησιάζει η μέρα της πρεμιέρας. Σε αυτό βοηθάνε εξαιρετικά οι ερμηνείες της Ειρήνης Τσιρακίδου και της Τζούλιας Σουγλάκου. «Ξεκίνησα πριν από τρία χρόνια το ταξίδι αυτό και τώρα μόνο αρχίζω να συνειδητοποιώ το πρόσωπό της. Μέχρι τώρα σκεφτόμουνα την Φραγκογιαννού σαν ιδέα περισσότερο. Τώρα αρχίζω να συμφιλιώνομαι μαζί της. Σε αυτό με βοηθάει η μουσική γιατί μου επιτρέπει να φτάσω σε ακραίες καταστάσεις, να ακουμπήσω στην ψυχή της χωρίς να με κάψει, -γιατί είναι ένα πολύ επικίνδυνο πρόσωπο- και γιατί πολλά πράγματα που δεν μπορείς να πεις με το λόγο, με το νου, μπορείς να τα πεις μέσα από τη μουσική αναπτύσσοντας όσο μπορείς περισσότερο το ψυχικό εύρος των χαρακτήρων και αυτό είναι σε τελευταία ανάλυση που με συγκινεί περισσότερο» καταλήγει ο Γιώργος Κουμεντάκης.

Όσον αφορά το καθαρό μουσικό κομμάτι ο Βασίλης Χριστόπουλος που διευθύνει την ορχήστρα αναφέρει: «Πρόκειται για ένα έργο που συνδυάζει με πολύ γόνιμο τρόπο τον ήχο της συμφωνικής ορχήστρας με μελίσματα και ιδιώματα αφομοιωμένα από την παραδοσιακή μουσική. Έχει μια πολύ ιδιαίτερη γραφή που νομίζω ότι όχι μόνο θα συναρπάσει διανοητικά αλλά θα συγκινήσει το ελληνικό τουλάχιστον κοινό. Το γεγονός για παράδειγμα ότι μέσα σε μία όπερα με κλασικούς τραγουδιστές υπάρχει ένα πολυφωνικό ηπειρώτικο σύνολο το οποίο συμπράττει, δίνει μια πολύ ωραία χροιά» συνεχίζει ο μαέστρος και ολοκληρώνει λέγοντας ότι «Η ορχήστρα κεντάει μια τονική δαντέλα, οι μουσικοί παίζουν μοτίβα που έχουν μια τεράστια ενέργεια η οποία αυξομοιώνεται και προσπαθεί να υποστηρίξει τις φωνές και τη σκηνική δράση».

Βίντεο από τις πρόβες της παράστασης εδώ: