Η φτώχεια απορροφά την πνευματική μας ενέργεια

Η φτώχεια επηρεάζει τους ανθρώπους με περίπλοκο τρόπο που μόλις τώρα αρχίζουμε να κατανοούμε. Πρόσφατα, δημοσιεύτηκε έρευνα στην οποία η φτώχεια παρομοιάζεται με φορολογικό μηχανισμό που στο στόχαστρό του έχει τη λειτουργία του εγκεφάλου. Απορροφά τόση πολύ πνευματική ενέργεια καθώς η ικανότητα του ατόμου διοχετεύεται στην επίτευξη οικονομικών συμβιβασμών, τη διαχείριση των λιγοστών πόρων και τον υπολογισμό του αρνητικού λόγου εσόδων-εξόδων, που στο τέλος ένα φτωχό άτομο δεν διαθέτει παρά ελάχιστους νοητικούς πόρους οι οποίοι όμως δεν επαρκούν για να καλύψουν τις απαιτήσεις της καθημερινότητας ως προς την ανατροφή των παιδιών, την εκπαίδευση ή την εργασία. Οι νοητικές συνέπειες της φτώχειας υπολογίζεται ότι αντιστοιχούν σε 13 βαθμούς IQ καθώς το άτομο προσπαθεί να διαχειριστεί ταυτόχρονα κάθε άλλη πτυχή της ζωής του. Είναι το ίδιο με το να χάνει κανείς τον ύπνο του τη νύχτα.

Το εύρημα αυτό αποτελεί ένδειξη των στιγμιαίων συνεπειών της φτώχειας στο άτομο. Φανταστείτε μια μητέρα που προσπαθεί να φέρει εις πέρας μια απλή εργασία (να ετοιμάσει το γεύμα) ενώ είναι απορροφημένη σε κάτι άλλο (πως να πληρώσει έγκαιρα το ενοίκιο). Οι επιστήμονες όμως υποπτεύονται ότι οι συνέπειες της φτώχειας δεν είναι μόνο στιγμιαίες αλλά συσσωρεύονται και επηρεάζουν το άτομο για όλη του τη ζωή. Εάν η φτώχεια διαρκέσει για χρόνια ή γενιές οι επιπτώσεις της είναι ύπουλες. Ένα παιδί που βιώνει τη φτώχεια θα φέρει τις συνέπειές της και ως ενήλικας.

Τα φτωχά παιδιά δυσκολεύονται να ελέγξουν τα συναισθήματά τους ως ενήλικες.

Νέα στοιχεία σχετικά με την μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της φτώχειας, ιδιαίτερα στον εγκέφαλο, δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στην έκδοση Proceedings of the National Academy of Sciences, και συμπληρώνουν την προηγούμενη μελέτη. Στην έκθεση αυτή, ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Ιλινόις στο Σικάγο, το Κορνέλ, το Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν και το Πανεπιστήμιο του Ντένβερ παρακολούθησαν παιδιά από την ηλικία των 9 χρόνων έως τα 20 χρόνια.

Όσοι μεγάλωσαν στη φτώχεια παρουσίασαν αργότερα βεβαρημένη εγκεφαλική λειτουργία ως ενήλικες — επίπτωση την οποία οι ερευνητές μπόρεσαν κυριολεκτικά να διακρίνουν στη λειτουργία του αμυγδαλοειδούς πυρήνα και του προμετωπιαίου φλοιού κατά τη διάρκεια λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας (fMRI). Παιδιά που ήταν φτωχά στην ηλικία των 9 παρουσίασαν μεγαλύτερη δραστηριότητα του αμυγδαλοειδούς πυρήνα και μικρότερη δραστηριότητα του προμετωπιαίου φλοιού στην ηλικία των 24 κατά τη διάρκεια πειράματος στο οποίο τους ζητήθηκε να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους ενώ αντίκριζαν μια σειρά από δυσάρεστες φωτογραφίες. Η παρατήρηση αυτή είναι σημαντική καθώς οι δύο περιοχές του εγκεφάλου διαδραματίζουν καίριο ρόλο στην ανίχνευση απειλών και τη διαχείριση του στρες και των συναισθημάτων.

Μάλιστα, τα φτωχά παιδιά αντιμετώπιζαν περισσότερα προβλήματα στη διαχείριση των συναισθημάτων τους ως ενήλικες (ανεξάρτητα από την εισοδηματική κατάσταση που είχαν διαμορφώσει στην ηλικία των 24). Τα ίδια μοτίβα «κακοδιαχείρισης» στον εγκέφαλο παρατηρήθηκαν σε άτομα με κατάθλιψη, αγχώδεις διαταραχές, επιθετικότητα και διαταραχές μετα-τραυματικού στρες.

Κατά τη διάρκεια της μελέτης – στην οποία έλαβαν μέρος 49 λευκά παιδιά από αστικές περιοχές και οικογένειες διαφορετικού εισοδήματος – τα φτωχά παιδιά ήρθαν επίσης αντιμέτωπα με χρόνιες πηγές στρες όπως η βία και το ασταθές οικογενειακό περιβάλλον, ή οι κακές συνθήκες διαβίωσης. Αυτοί οι παράγοντες έντασης, σύμφωνα με τους ερευνητές, δικαιολογούν πιθανώς τη σχέση μεταξύ της εισοδηματικής κατάστασης των ατόμων κατά την παιδική ηλικία και τα επίπεδα λειτουργίας του εγκεφάλου τους ως ενήλικες. Η θεωρία αυτή βασίζεται στην ιδέα ότι οι εμπειρίες της φτώχειας στα πρώτα στάδια της ζωής αποτυπώνονται στον οργανισμό και καθορίζουν την πορεία των ατόμων για όλη τους τη ζωή.

Συμπεραίνοντας, η φτώχεια αναγκάζει τους γονείς να καταβάλουν ιδιαίτερη προσπάθεια σε κάθε τι που κάνουν, όπως στο να φροντίζουν τα παιδιά τους. Και οι αναπτυξιακές αλλαγές που αντιμετωπίζουν τα παιδιά όταν συμβιώνουν με πιεσμένους και αγχωμένους ενήλικες μπορεί να επηρεάσουν μελλοντικά τον χαρακτήρα τους ως ενήλικες.