Η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη «ασπίδα» στη μάχη κατά της COVID-19

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας του νέου κορωνοϊού, η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη - μέλη της προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν άμεσα και αποφασιστικά τις πρωτοφανείς επιπτώσεις που επέφερε η ασθένεια COVID-19 σε όλους τους τομείς της δημόσιας σφαίρας. Προτεραιότητα αποτέλεσε η προστασία της δημόσιας υγείας και η ασφάλεια των Ευρωπαίων πολιτών καθώς και η λήψη αποφασιστικών μέτρων για τον μετριασμό των οικονομικών και κοινωνικών επιπτώσεων της πανδημίας. Παράλληλα, η ΕΕ έδωσε έναν διμέτωπο αγώνα προσπαθώντας να αντιμετωπίσει την παραπληροφόρηση από άτομα, οργανώσεις ακόμα και τρίτες χώρες που προσπαθούσαν να υπονομεύσουν την ευρωπαϊκή δημοκρατία, διαδίδοντας ψευδείς πληροφορίες για την έλλειψη της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης.

Ωστόσο, από τις πρώτες μόλις ημέρες της έξαρσης της πανδημίας σε ευρωπαϊκό έδαφος η αλληλεγγύη που επέδειξαν τα κράτη -μέλη και τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα ήτοι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το Συμβούλιο και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, αν και έλαβε πολλά διαφορετικά πρόσωπα ήταν αληθινή και πανευρωπαϊκή.

Νοσοκομεία στη Γερμανία, την Αυστρία και το Λουξεμβούργο περιέθαλψαν Γάλλους, Ιταλούς και Ολλανδούς ασθενείς, παρέχοντας τη συνδρομή τους στα δοκιμαζόμενα εθνικά συστήματα υγείας των κρατών - μελών που επλήγησαν περισσότερο από τον νέον κορωνοϊό. Ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό από την Ρουμανία και την Πολωνία εστάλη στη δοκιμαζόμενη Ιταλία, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού μηχανισμού πολιτικής προστασίας. Η Γαλλία, η Αυστρία, η Τσεχία και η Δανία έστειλαν ιατρικό και φαρμακευτικό υλικό στην Ελλάδα ώστε η χώρα να αντιμετωπίσει την πιθανότητα έξαρσης κρουσμάτων στους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Ακόμη η Γερμανία, η Γαλλία και η Αυστρία έστειλαν εκατομμύρια προστατευτικές μάσκες στην Ιταλία. Παράλληλα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συντόνισε και συγχρηματοδότησε πτήσεις για τον επαναπατρισμό δεκάδων χιλιάδων Ευρωπαίων πολιτών που βρίσκονταν σε τρίτες χώρες. Καθώς τα μέτρα περιορισμού που επέβαλαν τα κράτη - μέλη άρχισαν να αποδίδουν και η οξεία υγειονομική κρίση υποχωρούσε, η συζήτηση, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, μετατοπίστηκε στα μέτρα που πρέπει να ληφθούν για την ταχεία ανάπτυξη φαρμάκων και εμβολίου αλλά και σε αυτά για να αντιμετωπιστεί η μεγαλύτερη οικονομική κρίση των τελευταίων δεκαετιών.

Ποια είναι η αλήθεια για την ευρωπαϊκή αλληλεγγύη κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού

• Περιορισμός της εξάπλωσης του ιού. Διασφάλιση παροχής ιατρικού εξοπλισμού και ενίσχυση της έρευνας για θεραπείες και εμβόλια

Από τις πρώτες ημέρες της εξάπλωσης της πανδημίας της COVID-19 στην Ευρώπη, τα κράτη-μέλη αποφάσισαν να ενώσουν τις δυνάμεις τους στο πλαίσιο της συμφωνίας κοινής προμήθειας για την αγορά εξοπλισμού προστασίας (γάντια, μάσκες, στολές), αναπνευστήρων και διαγνωστικών κιτ. Παράλληλα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή διασφάλισε τη διαθεσιμότητα των μέσων ατομικής προστασίας και την αύξηση της παραγωγής τους, αποφασίζοντας ότι τα ευρωπαϊκά εναρμονισμένα πρότυπα για ιατρικές προμήθειες θα διατίθενται δωρεάν. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή συνέστησε μια συμβουλευτική ομάδα αποτελούμενη από επτά εμπειρογνώμονες επιδημιολόγους και ιολόγους ώστε να τίθενται οι κατευθυντήριες γραμμές για την αντιμετώπιση της πανδημίας και να υπάρχει συντονισμός για τα μέτρα διαχείρισης των κινδύνων. Η ΕΕ δημιούργησε, ήδη από των Μάρτιο του 2020, ένα στρατηγικό απόθεμα που περιλαμβάνει αναπνευστήρες, μάσκες πολλαπλών χρήσεων, υλικά εργαστηρίου και θεραπευτικά μέσα ("rescEU"), για να βοηθήσει τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν ελλείψεις ενώ αποφάσισε να απαλλάξει προσωρινά από τελωνειακούς δασμούς και ΦΠΑ τους εισαγωγείς ιατρικού εξοπλισμού. Παράλληλα, κινητοποιήθηκαν περισσότερα από 3 δισ. ευρώ από τον προϋπολογισμό της ΕΕ για τη διανομή ιατρικών εφοδίων, τον συντονισμό της μεταφοράς εξοπλισμού και ασθενών και για τη στήριξη της κατασκευής κινητών νοσοκομειακών μονάδων. Επιπλέον, η Επιτροπή παρουσίασε το νέο πρόγραμμα υγείας της ΕΕ, «EU4Health» για την ενίσχυση των συστημάτων υγείας της Ευρώπης με προϋπολογισμό 9,4 δισ. ευρώ, ήτοι 23 φορές περισσότερο από τη χρηματοδότηση της περιόδου 2014-2020 για την υγεία. Καθ' όλη τη διάρκεια της πανδημίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο παρείχαν χρηματοδότηση εκατοντάδων εκατ. ευρώ, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» και έλαβαν μέτρα για την ταχύτερη ανάπτυξη εμβολίου και την επέκταση της παραγωγής του.



• Υποστήριξη των θέσεων εργασίας, των επιχειρήσεων και της οικονομίας

Στο πλαίσιο της πολιτικής για την προστασία της δημόσιας υγείας στην ΕΕ, τα κράτη - μέλη του χώρου Σένγκεν συμφώνησαν σε έναν συντονισμένο και προσωρινό περιορισμό των μη απαραίτητων ταξιδιών στην ΕΕ από τρίτες χώρες. Το εν λόγω μέτρο είχε ισχυρό αντίκτυπο στο διεθνές εμπόριο και κυρίως στον τουρισμό, ένα σημαντικότατο τομέα της ευρωπαϊκής οικονομίας. Προκειμένου να παρακολουθεί την κατάσταση και να εκτιμά τις επιπτώσεις αυτού του μέτρου, η Επιτροπή βρίσκεται σε συνεχή επαφή με τα αρμόδια υπουργεία Τουρισμού των κρατών - μελών, καθώς και με τους αρμόδιους τομείς της τουριστικής βιομηχανίας, έχοντας ήδη ανακοινώσει μέτρα στήριξης της ρευστότητας ιδίως σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις του εν λόγω κλάδου, κυρίως στα κράτη - μέλη στα οποία ο τουρισμός συμβάλλει σημαντικά στις εθνικές οικονομίες. Παράλληλα η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε την πρόσθετη οικονομική στήριξη στα κράτη-μέλη για την προστασία των θέσεων εργασίας και των εργαζομένων που πλήττονται από την πανδημία του κορωνοϊού, χορηγώντας, μέσω του προγράμματος SURE δάνεια με ευνοϊκούς όρους, έως και 100 δισ. ευρώ. Ακόμη, εισήγαγε μεγαλύτερη ευελιξία στη χρηματοδότηση της γεωργίας, της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας. Από την πλευρά της η ΕΤΕπ αποφάσισε να κινητοποιήσει έως και 40 δισ. ευρώ για χρηματοδοτήσεις, με στόχο τη γεφύρωση δανείων, τις αναστολές καταβολής δόσεων και άλλα μέτρα που έχουν σχεδιαστεί για να βοηθήσουν τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις και τις επιχειρήσεις μεσαίας κεφαλαιοποίησης να ξεπεράσουν την κρίση.

• Η ανάπτυξη της ευρωπαϊκής οικονομίας στην μεταπανδημική εποχή

Η ανάκαμψη της ευρωπαϊκής οικονομίας από τη βαθύτερη ύφεση των τελευταίων δεκαετιών αποτελεί αναντίρρητα ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα της ΕΕ και των 27 κρατών - μελών της. Η απάντηση των θεσμικών οργάνων ήταν άμεση και αποφασιστική, τόσο στην νομισματική πολιτική όσο και τη δημοσιονομική. Η ΕΚΤ δρομολόγησε ένα προσωρινό πρόγραμμα για την αγορά ομολόγων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα ύψους 1,35 τρισ. ευρώ για την έκτακτη ανάγκη λόγω πανδημίας, στο οποίο μετέχει και η Ελλάδα. Παράλληλα το Eurogroup, ενέκρινε πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής αναστέλλοντας μέχρι και το τέλος του 2020 το Σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης, επιτρέποντας στα κράτη - μέλη να υπερβαίνουν το όριο του δημοσιονομικού ελλείμματος του 3% του ΑΕγχΠ και του δημόσιου χρέους του 60%. Από την πλευρά του το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στην ολομέλεια της 26ης Μαρτίου, αποφάσισε να διατεθούν 37 δισ. ευρώ από τα διαρθρωτικά ταμεία της ΕΕ στα πληττόμενα, από την πανδημία του κορωνοϊού, κράτη - μέλη, προκειμένου να στηριχθούν τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις και η αγορά εργασίας. Ωστόσο το πλέον φιλόδοξο σχέδιο το οποίο παρουσίασε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και το οποίο υποστήριξε και ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, αφορά στο πακέτο οικονομικής ανάκαμψης της ΕΕ ύψους 750 δισ. ευρώ, το οποίο σε συνδυασμό με την αναθεωρημένη πρόταση για τον επταετή προϋπολογισμό της ΕΕ (Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο), θα συμβάλει στον μετριασμό της κρίσης του κορωνοϊού και στις επενδύσεις σε μια πράσινη, ψηφιακή, κοινωνική και πιο ανθεκτική ΕΕ. Οι περισσότεροι ευρωβουλευτές χαιρέτησαν την πρόταση της Επιτροπής και πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Νταβίντ Σασόλι προέτρεψε τα κράτη-μέλη να κατανοήσουν τη σοβαρότητα της κατάστασης και να εργαστούν για την επίτευξη συμφωνίας.

Η πρωτοφανής αυτή κρίση και οι επιπτώσεις της οι οποίες δεν έχουν ακόμα κατανοηθεί σε όλο τους το ευρύς, έδειξαν ότι παρόλο που ορισμένες φορές οι όποιες χειρονομίες αλληλεγγύης μπορούν να χρησιμοποιηθούν για λόγους παραπληροφόρησης και εξυπηρέτησης μικροπολιτικών σκοπιμοτήτων, η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη, τόσο ανάμεσα στα κράτη - μέλη, όσο και στα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, δεν είχε σκοπό τον εντυπωσιασμό, αλλά τη δημιουργία σταθερών βάσεων πάνω στις οποίες η ΕΕ θα οικοδομήσει το μέλλον της. Οι υπεύθυνοι λήψης αποφάσεων, το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό, οι εργαζόμενοι που διατήρησαν συμπαγείς τις αλυσίδες εφοδιασμού και όλοι οι Ευρωπαίοι πολίτες, απέδειξαν ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορωνοϊού, η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη ήταν αληθινή. Είναι καιρός να το συνειδητοποιήσουμε.